Διδασκαλία και Αξιολόγηση στημελέτηπεριβάλλοντος. Αλεξάνδρα Χ. Κουλουμπαρίτση Σύμβουλος του Π.Ι. Υπεύθυνη για το μάθημα «Μελέτη Περιβάλλοντος»

Transcript

1 Διδασκαλία και Αξιολόγηση στημελέτηπεριβάλλοντος Αλεξάνδρα Χ. Κουλουμπαρίτση Σύμβουλος του Π.Ι. Υπεύθυνη για το μάθημα «Μελέτη Περιβάλλοντος»

2 Στόχοι της εισήγησης Να εξηγήσει τη φιλοσοφία και να παρουσιάσειτοπεριεχόμενοτης Μελέτης Περιβάλλοντος (ΜτΠ). Να παρουσιάσει διδακτικά μέσα και προσεγγίσεις και μαθησιακές διαδικασίες στη ΜτΠ. Να παρουσιάσει μεθόδους αξιολόγησης στη ΜτΠ. 2

3 Διαθεματικό Πρόγραμμα Σπουδών στα μαθήματα του Δημοτικού σημαίνει κυρίως Θεματοκεντρικό : δηλαδή, μελέτη θεμάτων (βλ. Ματσαγγούρας, 2003 Κουλουμπαρίτση, υπό έκδοση) Πού και Πότε; 1. Πρωτίστως, στη Μελέτη Περιβάλλοντος, που είναι κατ εξοχήν διαθεματικό γνωστικό αντικείμενο. 2. Σε όλα τα μαθήματα, με θέματα που ερευνώνται κατά τη διάρκεια του 10% του διδακτικού χρόνου σε κάθε μάθημα, καθώς και στην Ευέλικτη Ζώνη. 3

4 Η Μελέτη Περιβάλλοντος Είναι κατ εξοχήν διαθεματικό αντικείμενο, διότι αποτελεί ενιαίο και ενοποιημένο τομέα μάθησης, στον οποίο συνυφαίνονται οργανικά στοιχεία από τις κοινωνικές και τις φυσικές επιστήμες και αντικείμενα όπως: η Ιστορία, η Κοινωνιολογία, η Οικολογία, η Βιολογία, η Φυσική, η Κυκλ. Αγωγή, η Γεωγραφία κτλ. (βλ. και Μπενέκος, Χριστιάς, 1998). δεν ταυτίζεται με την Περιβαλλοντική Εκπαίδευση ή τις Φυσικές Επιστήμες. Αντιθέτως, θεμελιώδης άξονας οργάνωσής της είναι οι κοινωνικές επιστήμες (Κουλουμπαρίτση, 2006). 4

5 Η Διδασκαλία στη ΜτΠ επικεντρώνεται σε: (βλ. Κουλουμπαρίτση, 2006) 1. Απόκτηση εννοιολογικού πλαισίου και βασικών γνώσεων. 2. Εξοικείωση με τον ερευνητικό τρόπο μάθησης. 3. Εμπειρίες ομαδοσυνεργατικής μάθησης και διδασκαλίας. 4. Απόκτηση δεξιοτήτων κριτικής σκέψης. 5. Ευκαιρίες για δημιουργική έκφραση. 6. Απόκτηση στάσεων και αξιών. 5

6 Βασικά διδακτικά μέσα και διδακτικές προσεγγίσεις στη ΜτΠ 1. Σχολικά βιβλία. 2. Οπτικο-ακουστικά μέσα (λογισμικό, βίντεο, έντυπα). Το λογισμικό υπό διαμόρφωση. 3. Καθοδηγούμενη διερεύνηση (διασύνδεση της ΜτΠ με τις κοινωνικές και φυσικές επιστήμες). 4. Κατανόηση και παραγωγή κειμένων (διασύνδεση της ΜτΠ με τη γλώσσα). 5. Εταιρική εργασία στην Α και Β, η οποία σταδιακά εξελίσσεται σε εργασία σε συγκροτημένες μαθητικές ομάδες στις Γ και Δ. 6. Σχέδια εργασίας. 6

7 1. Τα σχολικά βιβλία 1. Η δομή της διδακτέας ύλης 2. Οι θεματικές ενότητες του βιβλίου μαθητή 3. Η προετοιμασία της διδασκαλίας μιας ενότητας 4. Η διδασκαλία ενότητας και κεφαλαίου - Παραδείγματα από τα σχολικά βιβλία 5. Η αξιολόγηση στην ωριαία διδασκαλία (διαμορφωτική) και στην ολοκλήρωση της ενότητας (τελική) 7

8 Τα σχολικά βιβλία Ως διδακτικά πακέτα που αποτελούνται από το : Βιβλίο του μαθητή (ένα τεύχος 150 σελ.) Τετράδιο εργασιών (ένα τεύχος 50 σελ.) Βιβλίο για το δάσκαλο (100 σελ.) ανταποκρίνονται και υποστηρίζουν σε μεγάλο βαθμό τις προαναφερόμενες διδακτικές προσεγγίσεις. 8

9 1.1 Δομή της ύλης - Θεματοποίηση των Εννοιών Διαθεματικές Έννοιες Χώρος Τόπος Χρόνος Άτομο Ομάδα Αλληλεπίδραση (Σχέσεις) Σύστημα Έννοιες της ΜτΠ Φυσικές Επιστήμες Τεχνολογία Φυσικό Περιβάλλον Πολιτισμός Και όλες οι έννοιες των συμβαλλόμενων επιστημών, όπως «κατανάλωση», «απασχόληση» (Οικονομία). 9

10 Εννοιοκεντρική σπειροειδής διάταξη της ύλης - Παράδειγμα Α τάξη Ενότητες: Ητάξημου, το σχολείο μου, ηγειτονιάμου, η οικογένειά μου ΔΘ έννοιες: χώρος/τόπος, ομάδα, αλληλεπίδραση Β τάξη Ενότητες : Το σχολείο μου, η συνοικία, η γειτονιάμου, ο τόπος που ζω ΔΘ έννοιες: χώρος/τόπος, ομάδα, αλληλεπίδραση Γ τάξη Ενότητες : Γιατί ζούμε σε κοινότητες, ο τόπος που ζω ΔΘ έννοιες: χώρος/τόπος, ομάδα, αλληλεπίδραση Δ τάξη Ενότητες : Γεωγραφικά διαμερίσματα της Ελλάδας, οικονομικές δραστηριότητες του τόπου μας ΔΘ έννοιες: χώρος/τόπος, ομάδα, αλληλεπίδραση 10

11 1.2 Περιεχόμενο της Μελέτης Περιβάλλοντος Α ΤΑΞΗ Β ΤΑΞΗ Γ ΤΑΞΗ Δ ΤΑΞΗ Η ομάδα Οχρόνος Ο τόπος μου Οι ανάγκες του ανθρώπου Ο Πολιτισμός μας Ερευνούμε το φυσικό περιβάλλον Πώς επικοινωνούμε (1.Τόπος και άνθρωποι) Το σχολείο. (2. Χρόνος) Οχρόνος (3. Φυσικό Περιβάλλον) Τα ζώα, Τα φυτά Διάφοροι τόποι της πατρίδας μου (4. Φυσικές Επιστήμες) Το νερό, Ενέργεια (5. Αλληλ/δραση) Επικοινωνούμε και ενημερ/στε Ζούμε μαζί Ο τόπος μας Μέσα συγκ/νίας και μεταφοράς Φυτά και ζώα του τόπου μας Τροφή & ενέργεια Τι χρειαζόμαστε γιαναζούμε Ο Πολιτισμός μας Επικοινωνούμε και ενημερ/στε (6. Πολιτισμός) Ελλάδα Ο Πολιτισμός των Ελλήνων και των άλλων Ηφύση Επαγγέλματα και προϊόντα Γνωρίζουμε το σώμα μας Μελετούμε το φυσικό κόσμο Επικοινωνούμε και ενημερ/στε 11

12 1.3 Η προετοιμασία του εκπαιδευτικού για τη διδασκαλία μιας ενότητας ΝΑΙ Με βάση την ενότητα Με συνολική αντίληψη των εννοιών και κεντρικών θέσεων, δηλ.γενικεύσεων: είναι οι Κεντρ. Ιδέες τωνκειμένωντης ενότητας ΟΧΙ Με βάση το κεφάλαιο, την ωριαία διδασκαλία Με βάση κάθε ξεχωριστό κείμενο και εικόνες 12

13 1.3 Η προετοιμασία της διδασκαλίας σε μια ενότητα Προ-οργανωτής Η προετοιμασία ξεκινά απότημελέτητου προ-οργανωτή, μιας σελίδας, η οποία υπάρχει στην αρχή της ενότητας σε κάθε βιβλίο σε όλες τις τάξεις. Οπρο-οργανωτής συνοψίζει τα κυριότερα σημεία μιας ενότητας. Ημελέτητου θεμελιώνει την ολιστική προσέγγιση της γνώσης. Στην Α τάξη η σύνοψη είναι εικονιστική. 13

14 1.3 Η προετοιμασία της διδασκαλίας σε μια ενότητα Προ-οργανωτής ΑπότηΒ τάξηο προ-οργανωτής μετατρέπεται σε διάγραμμα που στηρίζεται στο λεκτικό μήνυμα. Τα διαγράμματα αυτά συμπληρώνονται από τους μαθητές μετά το πέρας της μελέτης της ενότητας. Προσέξτε ότι κάτω από τον τίτλο της ενότητας υπάρχει η διαθεματική έννοια «Τόπος». Δ τάξη 14

15 1.3 Η προετοιμασία της διδασκαλίας σε μια ενότητα Πανοραμικός χάρτης Μελέτη του πανοραμικού χάρτη στο βιβλίο του δασκάλου για οργάνωση του διδακτικού χρόνου. Μελέτη των διδακτικών στόχων, των εργασιών των σχεδίων εργασίας και των φύλλων αξιολόγησης Συλλογή υλικού από εκπαιδευτικό μαθητές. Ο πίνακας είναι απόσπασμα από το βιβλίο δασκάλου της Β τάξης (βλ. Δημοπούλου κ.ά. 2006). 15

16 1.4 Η διδασκαλία ενότητας Α Τάξη Α τάξη (βλ. Πλακίτση κ.ά. 2006) Ενότητα «Η γειτονιάμου»(σελ ). Γύρω στα Χριστούγεννα. Ο εκπαιδευτικός συζητά τον προ-οργανωτή με κλειστά κατά προτίμηση- βιβλία. Καταγράφει τις απόψεις των μαθητών σε χαρτί του μέτρου. Στη συνέχεια, οι μαθητές συγκρίνουν τις απόψεις τους με το διάγραμμα του βιβλίου και σχολιάζουν (βλ. φυλλάδιο). 16

17 1.4 Η διδασκαλία κεφαλαίου Α τάξη Κεφάλαιο «Οι άνθρωποι της γειτονιάς» Συζήτηση Διατύπωση προβλέψεων και υποθέσεων (κριτική σκέψη) Δραματοποίηση Αναζήτηση σχέσεων (αλληλεπίδραση) Κείμενο αναφοράς (κατανόηση σύνδεση με τη γλώσσα). Δίνεται έμφαση στη διατύπωση σκέψεων και απόψεων σε συνεχή λόγο (κριτική σκέψη & γλώσσα) Δραστηριότητες στο τετράδιο εργασιών σελ. 21 (βλ. φυλλάδιο) 17

18 18

19 1.4 Η διδασκαλία ενότητας & κεφαλαίου Οι δραστηριότητες Οι μαθητές πραγματοποιούν τις εργασίες τόσο στο βιβλίο μαθητή όσο και στο τετράδιο εργασιών. Ο εκπαιδευτικός επιλέγει τις δραστηριότητες που θα γίνουν. Ησύγκρισηανάμεσασεδύοτμήματατηςίδιας τάξης δεν πρέπει να αποτελεί το κύριο κριτήριο για την επιλογή και την υλοποίηση των εργασιών. 19

20 1.4 Η διδασκαλία ενότητας & κεφαλαίου Β τάξη (βλ. Δημοπούλου κ.ά. 2006) Ενότητα «Η συνοικία μου» σελ Κεφάλαιο 2.4 «Γνωρίζουμε τις υπηρεσίες της συνοικίας μας», σελ Β τάξη 20

21 1.4 Η διδασκαλία κεφαλαίου Β τάξη «Γνωρίζουμε τις υπηρεσίες της συνοικίας μας» (βλ. φυλλάδιο) Ανάγνωση χάρτη (σύνδεση με γεωγραφία) Παραγωγή περιγραφικού κειμένου. Χρήση τοπικών επιρρημάτων. Διατύπωση σε συνεχή γραπτό λόγο (σύνδεση με τη γλώσσα) Διατύπωση υποθέσεων (κριτική σκέψη) Περιγραφή μιας υπηρεσίας (ταχυδρομείο). Διατύπωση σε συνεχή προφορικό λόγο (σύνδεση με τη γλώσσα) 21

22 22

23 1.4 Η διδασκαλία κεφαλαίου Υπάρχει μια δραστηριότητα αντιστοίχισης στο τετράδιο εργασιών 23

24 1.4 Η διδασκαλία ενότητας & κεφαλαίου Γ τάξη (βλ. Κόκκοτας κ.ά., 2005) Γ τάξη Ενότητα «Ζούμε μαζί», σελ Κεφάλαιο 3 «Ενδιαφερόμαστε για την κοινότητα», σελ

25 1.4 Η διδασκαλία κεφαλαίου Γ τάξη Κεφάλαιο 3 «Ενδιαφερόμαστε για την κοινότητα», σελ Βασικός στόχος ηδιαμόρφωσητων μαθητικών ομάδων (βλ. φυλλάδιο σελ. 18) Περιγραφή μιας προβληματικής κατάστασης (φυλλάδιο σελ. 20) (σύνδεση με τη γλώσσα αναφορικός λόγος) Η διαμόρφωση στάσεων και αξιών σχετικά με το «Εμένα με νοιάζει». 25

26 26

27 1.4 Η διδασκαλία κεφαλαίου Γ τάξη Δραστηριότητες 6, 7 στο τετράδιο εργασιών, σελ. 7 (βλ. φυλλάδιο) Δημιουργική παραγωγή κειμένου (ευκαιρία δημιουργικής έκφρασης) Διατύπωση υποθέσεων (κριτική σκέψη) 27

28 Σύνθεση περιγραφικού κειμένου Διατύπωση υποθέσεων 28

29 Διδασκαλία Εργασία σε ομάδες Στη ΜτΠ της Γ τάξης ξεκινά η συστηματική συγκρότηση της μαθητικής ομάδας (σελ. 18). Η υποστήριξη της ομαδοσυνεργατικής (ΟΣ) εργασίας δε σημαίνει σε καμιά περίπτωση ότι αυτός θα είναι ο αποκλειστικός τρόπος με τον οποίο θα εργάζονται οι μαθητές στη ΜτΠ. Υπάρχει εναλλαγή μεταξύ της μετωπικής, της εταιρικής και της ΟΣ διδασκαλίας και μάθησης. 29

30 Διδασκαλία Εργασία σε ομάδες Προϋποθέσεις για την επιτυχία της ΟΣ διδασκαλίας είναι ο έγκαιρος και εμπεριστατωμένος προγραμματισμός από τον εκπαιδευτικό. Προτείνεται ο εκπαιδευτικός (βλ. Κουλουμπαρίτση, Μουρατιάν, κ.ά. 2004): Να γνωρίζει αρκετά καλά τους μαθητές του. Να έχει συζητήσει στην τάξη τους κανόνες συνεργασίας (π.χ. ακούω όλες τις γνώμες, μοιράζομαι με τους συμμαθητές μου ιδέες και υλικά, ανακοινώνονται όλες οι απόψεις, ακόμα και της μειοψηφίας, κτλ.) Να ενημερώνει τους γονείς. Σε περίπτωση, που ανατεθεί κάποια ομαδική κατ οίκον εργασία, να έχει διασφαλισθεί η συναίνεση του γονέα. Να συμπεριλάβει το ΟΣ σχήμα εργασίας στη διαδικασία της αξιολόγησης. Να διαμορφώνει μικτές μαθητικές ομάδες με βάση την επίδοση, το φύλο, την καταγωγή, το χαρακτήρα των μαθητών, κτλ. (βλ. Ματσαγγούρας, 2000). 30

31 Διδασκαλία Εργασία σε ομάδες Προτείνεται: Στη μαθητική ομάδα τα μέλη να έχουν εναλλασσόμενους ρόλους. Να μην είναι πάντα ο ίδιος /η ίδια συντονίστρια. Η μαθητική ομάδα μένει σταθερή για εύλογο χρονικό διάστημα, τόσο που να δώσει την ευκαιρία στα μέλη της να εξαντλήσουν κάθε προσπάθεια για αγαστή συνεργασία. 31

32 Διδασκαλία Εργασία σε ομάδες Τα σχολικά βιβλία της Γ και της Δ τάξης περιλαμβάνουν έτοιμες δραστηριότητες για διαφορετικές μαθητικές ομάδες. Θετική αλληλεξάρτηση μεταξύ των μελών της ομάδας με επιμερισμό του έργου. Γ σ. 37 Βιβλίο μαθητή Δ σ. 85 Βιβλίο μαθητή 32

33 1.4 Η διδασκαλία ενότητας & κεφαλαίου Δ τάξη (βλ. Κόκκοτας κ.ά., 2005) Δ τάξη Ενότητα «Ελλάδα Η Χώρα μας» σελ Κεφάλαιο 3 «Το γεωγραφικό διαμέρισμα όπου ζούμε», σελ

34 34

35 1.4 Η διδασκαλία κεφαλαίου Δ τάξη Κεφάλαιο 3 «Το γεωγραφικό διαμέρισμα όπου ζούμε», σελ (βλ. Μαντάς, κ.ά. 2006) Οριοθέτηση του διαμερίσματος Χρήση χάρτη και καταγραφή των κύριων χαρακτηριστικών του διαμερίσματος Έρευνα ανά μαθητική ομάδα Συμπλήρωση του κειμένου αναφοράς από τους ίδιους τους μαθητές Δημιουργία του δικού τους διαμερίσματος στο τετράδιο εργασιών 35

36 1.4 Η διδασκαλία μιας ενότητας στην Α τάξη περιλαμβάνει Προ-οργανωτή με εικόνες Ανά Κεφάλαιο = Αρχικό ερώτημα 2. Δραστηριότητες 3. Συζήτηση εικόνων 4. Κείμενο αναφοράς 5. Τετράδιο εργασιών Ανακεφαλαίωση με συμπλήρωση διαγράμματος 36

37 1.4 Η διδασκαλία μιας ενότητας στην Β τάξη περιλαμβάνει Προ-οργανωτή ποικίλης μορφής Ανακεφαλαιωτικό κείμενο Ανά κεφάλαιο = 45 Επικεφαλίδα Κείμενο αναφοράς ή κάποιο ερώτημα Δραστηριότητες «Δαχτυλάκι» με τις κύριες έννοιες του κεφαλαίου Τετράδιο εργασιών (όπου αναφέρεται) 37

38 Στην Α και στη Β τάξη 38

39 ΜΕΛΕΤΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ Γ & ημοτικού ομή βιβλίων ΕΝΟΤΗΤΕΣ ομή ενότητας ΕΝΝΟΙΟΛΟΓΙΚΟΣ ΧΑΡΤΗΣ ΚΕΦΑΛΑΙΑ ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ Κείμενο Βασικό Λεξιλόγιο Μεταγνωστικές Δραστηριότητες -Συμπλήρωση εννοιολογικού χάρτη - Δραστηριότητα «Πώς φτάσαμε ως εδώ;» Δραστηριότητες Ανασκόπησης ομή Κεφαλαίου ΠΡΟΚΑΤΑΒΟΛΙΚΟΣ ΟΡΓΑΝΩΤΗΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΚΑΤΑΛΗΚΤΙΚΟ ΚΕΙΜΕΝΟ «Αξίζει να διαβάσουμε» ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΤΕΤΡΑΔΙΟΥ ΕΡΓΑΣΙΩΝ ΠΗΓΗ: Μαντάς, κ.ά, 2006 Ενδεικτικές κατηγορίες δραστηριοτήτων Δραστηριότητες ανάδειξης και αξιοποίησης των απόψεων των μαθητών Δημιουργική σύνθεση κειμένων (αφηγήσεις, διάλογοι, παραμύθια, περιγραφές, αφίσες, τίτλοι, λεζάντες) Επίλυση προβλήματος Επιχειρηματολογία Διαλεκτική αντιπαράθεση Έρευνα πεδίου Καθοδηγούμενη και ανοικτή συνεργατική διερεύνηση Κατασκευή μοντέλων Πειράματα Παρουσιάσεις Θεατρικό παιχνίδι - Παιχνίδι ρόλων «Ηδικήμαςερώτηση» Σχεδιασμός έρευνας: «Ένα βήμα πιο πέρα» Δραστηριότητες που μπορούν να εξελιχθούν σε μικρά σχέδια εργασίας... 39

40 Στην Γ και στην Δ τάξη ΠΗΓΗ: Μαντάς, κ.ά,

41 Τα κείμενα αναφοράς Δεν προτείνεται να δίνονται για αποστήθιση. Οι μαθητές αναζητούν τη θεματική πρόταση των παραγράφων και, εν τέλει, την κεντρική ιδέα (Κ.Ι.) του κειμένου. Αυτή θα συγκρατήσουν με την ολοκλήρωση του κεφαλαίου. (βλ. Κουλουμπαρίτση, υπό έκδοση). Για παράδειγμα, Στην Α τάξη: «Κάθε γειτονιά έχει δρόμους, κτίρια, κοινούς χώρους και ανθρώπους που ζουν μαζί». (Κ.Ι. από σσ. 56 & 58) Στη Β τάξη: «Στη συνοικία ζουν και εργάζονται πολλοί άνθρωποι. Επικοινωνούν και συνεργάζονται μεταξύ τους για να αντιμετωπίζουν ανάγκες και προβλήματα». (Κ.Ι. από σ. 27) Στη Γ τάξη: «Ζούμε σε κοινότητες, επειδή έτσι νοιώθουμε πιο ασφαλείς. Στην κοινότητα συνεργαζόμαστε, εξυπηρετούμε και έχουμε ανάγκη ο ένας από τον άλλο». (Κ.Ι. από σ. 13) Στη Δ τάξη: «Για να γνωρίσουμε καλύτερα τον τόπο μας, μελετούμε τη θέση του και τα γεωμορφολογικά του χαρακτηριστικά, τα ζώα και τα φυτά του, τα προϊόντα, την ιστορία του, τις ασχολίες των κατοίκων και τον τρόπο ζωής τους στις πόλεις και τα χωριά». (Κ.Ι. από την ενότητα «Ελλάδα Ηχώραμας») 41

42 Ηέρευναστοπεδίο Μπορεί να πραγματοποιηθεί εντός του σχολικού χώρου Παράδειγμα από το βιβλίο μαθητή της Β τάξης σ. 72 ήσεέναχώρο κοντά στο σχολείο Παράδειγμα από το βιβλίο μαθητή της Δ τάξης σ

43 Οι ευκαιριακές ενότητες Οι ευκαιριακές ενότητες είναι αρμονικά ενταγμένες στη ροή των ενοτήτων και των κεφαλαίων. Για να τις εντοπίσει ο εκπαιδευτικός πρέπει να συμβουλευθεί το βιβλίο του δασκάλου. Μόνο στο βιβλίο της Β τάξης αποτελούν διακριτή ενότητα στο βιβλίο του μαθητή. 43

44 Σχέδια εργασίας Υπάρχουν στο ΑΠΣ της ΜτΠ. Αναλύονται στα βιβλία του δασκάλου και των τεσσάρων τάξεων. Υπάρχουν πολλές ιδέες και προτάσεις στις εκδόσεις και στον κόμβο του Π.Ι. στη διεύθυνση: /download/programs/depps Ελληνική και ξένη βιβλιογραφία 44

45 Κατ οίκον εργασίες Προτείνεται: Οι ομαδικές εργασίες να ολοκληρώνονται στο σχολείο. Η εργασία που μπορεί να ανατεθεί για το σπίτι να συντείνει στον αναστοχασμό και στην εμπέδωση όσων έχουν γίνει αντικείμενο μελέτης στο σχολείο. Η κατ οίκον εργασία να μην ξεπερνά τα στιςα & Β και τα 30 στιςγ & Δ. 45

46 Διδακτικός Χρόνος Α και Β τάξη : 4 ώρες +10 % του διδακτικού χρόνου σε σχέδια εργασίας Γ και Δ τάξη : 3 ώρες + 10 % του διδακτικού χρόνου σε σχέδια εργασίας Εφόσον το επιθυμεί ο εκπαιδευτικός και στην Ευέλικτη Ζώνη θέματα της ΜτΠ. Σε κανένα σχολικό βιβλίο της ΜτΠ η διδακτέα ύλη δεν εκτείνεται ως τα όρια του διαθέσιμου σχολικού χρόνου. Υπάρχουν περιθώρια για διαθεματικές δημιουργικές δραστηριότητες. 46

47 1.5 Η αξιολόγηση στη ΜτΠ Αξιολόγηση στην ωριαία διδασκαλία (διαμορφωτική) και με την ολοκλήρωση της ενότητας (τελική). Κύρια επιδίωξη είναι η αξιολόγηση να είναι συμβατή με τη διδασκαλία (βλ. Κουλουμπαρίτση, υπό έκδοση). Άρα στη ΜτΠ: 1. Να εξετάζει την απόκτηση γνώσεων και εννοιολογικού πλαισίου (Γνωστικός τομέας) 2. Να καταγράφει και να υποστηρίζει τη μάθηση στη μαθητική ομάδα (Κοινωνικός και Συναισθηματικός τομέας) 3. Να προωθεί την κριτική σκέψη, στην οποία εντάσσονται και οι δεξιότητες μεταγνώσης και αυτορρύθμισης. 47

48 1.5 Η αξιολόγηση στη ΜτΠ Αρχίζει από την Πρώτη τάξη με ασκήσεις κι εργασίες στο τετράδιο εργασιών. Το «κριτήριο αξιολόγησης» αναφέρεται στο βιβλίο δασκάλου. Δεν γίνεται αντιληπτό από τους μαθητές. Στα τετράδια εργασιών των τάξεων Γ και Δ ονομάζεται «Δραστηριότητες της Ανασκόπησης». 48

49 Αξιολόγηση στο Γνωστικό Τομέα Ο μαθητής Σχολιάζει και απαντά σε ερωτήσεις που σχετίζονται με το κείμενο αναφοράς του διδακτικού εγχειριδίου. Διατυπώνει σε συνεχές κείμενο και με αξιοποίηση των διαθεματικών εννοιών και των ιδιαίτερων εννοιών της ΜτΠ επιχειρήματα για την υποστήριξη μιας γενίκευσης, για π.χ. «Έχουμε ανάγκη ο ένας τον άλλον, γι αυτό ζούμε οργανωμένοι σε κοινότητες». Συνοψίζει, ανακεφαλαιώνει. 49

50 Παραδείγματα αξιολόγησης στο γνωστικό τομέα όπως παρατίθενται στο τετράδιο εργασιών Α σ. 13 Β σ. 18 Γ σ

51 Αξιολόγηση Κριτικής σκέψης Μεταγνώση Ελέγχεται αν ο μαθητής μπορεί : 1. Να ταξινομεί με κριτήρια, να συγκρίνει, να διατυπώνει υποθέσεις, να καταλήγει σε συμπεράσματα, να αιτιολογεί και να επιχειρηματολογεί τεκμηριώνοντας με στοιχεία τα επιχειρήματα και τις απόψεις του. 2. Να αναρωτιέται και να ελέγχει τη διαδικασία με την οποία μαθαίνει Αυτοαξιολόγηση. Να διατυπώνει αυτοερωτήσεις του τύπου: Τι μου έχει μείνει απ όσα μελέτησα; Πώς έκανα τη μελέτη μου; Υπάρχεικάτιπουμεδυσκόλεψε; 51

52 Α σ. 30 Υποθέσεις Β Επιλογή δεδομένων με κριτήριο τα συμφραζόμενα σ. 41 Παραδείγματα αξιολόγησης στον τομέα κριτικής σκέψης Δ Συγκρίσεις σ. 53 Δ Αιτιολόγηση επιχειρήματος σ

53 Αυτοαξιολόγηση Μεταγνώση κυρίως στην Τρίτη και στην Τετάρτη Πώς φτάσαμε ως εδώ; Τι μας άρεσε; Τι θέλουμε να κρατήσουμε από όσα μελετήσαμε; Πώς τα μελετήσαμε; Πού θα μας χρειαστούν όσα μελετήσαμε; Τι μας δυσκόλεψε; Πώς εργαστήκαμε στην ομάδα μας; Ποιες πηγές χρησιμοποιήσαμε και πώς μας βοήθησαν; Τι θα θέλαμε να κάνουμε ακόμα; ΠΗΓΗ: Κόκκοτας, κ.ά,

54 Αξιολόγηση στον Κοινωνικό και στο Συναισθηματικό Τομέα Συζήτηση στην τάξη ή και ανά μαθητική ομάδα για τα κύρια ερωτήματα: «Πώς συνεργαστήκαμε στην ομάδα;» «Πώς νιώθω; / Πώς νιώθουμε;» «Τι μπορούμε να κάνουμε για να συνεργαζόμαστε και να περνάμε καλύτερα;» Επίσης, πρέπει να τονίσουμε ότι τα σχολικά βιβλία περιέχουν ασκήσεις τελικής αξιολόγησης, οι οποίες συμπληρώνονται με ομαδική εργασία. Επαφίεται στον εκπαιδευτικό να αποφασίσει, εάν και με ποιο τρόπο θα γίνει επιμερισμός έργου και στην ομαδική άσκηση αξιολόγησης. 54

55 Οι ομάδες συγγραφέων Α ΤΑΞΗ Κατερίνα Πλακίτση, Άλκηστις Κοντογιάννη, Ειρήνη Σπυράτου και Βάια Μανώλη. Επίσης, μετείχαν στη συγγραφή μέρους του διδακτικού πακέτου οι Κατερίνα Μπάλλα και Γιώργος Σταράκης. Β ΤΑΞΗ Μαρία Δημοπούλου, Τάσος Ζόμπολας, Ελένη Μπαμπίλα, Αντιόπη Φραντζή, Μαριάννα Χατζημιχαήλ, Κωνσταντίνα Σκαναβή. Γ ΤΑΞΗ Παναγιώτης Κόκκοτας, Δημήτρης Αλεξόπουλος, Κατερίνα Μαλαμίτσα, Γιώργος Μαντάς, Μαρία Παλαμαρά, Παναγιώτα Παναγιωτάκη. Δ ΤΑΞΗ Παναγιώτης Κόκκοτας, Δημήτρης Αλεξόπουλος, Κατερίνα Μαλαμίτσα, Γιώργος Μαντάς, Μαρία Παλαμαρά, Παναγιώτα Παναγιωτάκη, Παναγιώτης Πήλιουρας. 55

56 Κριτές - Αξιολογητές Α ΤΑΞΗ Β ΤΑΞΗ Γ ΤΑΞΗ Δ ΤΑΞΗ Γιάννης Σαλβαράς Ουρανία Κυριαζή Ζωή Βιτσάκη Ευγενία Φλογαϊτη Β. Κουτσοκώστα Γ. Δημόπουλος Ευγενία Φλογαϊτη Ευαγγ. Κανταρτζή Δέσπ. Μουζαλά Ελένη Καρατζιά Δ. Αγγελοπούλου Σ. Πλιακοπάνος 56

57 Βιβλιογραφία Αβέρωφ-Ιωάννου, Τ. (1994) ΜαθαίνονταςταΠαιδιάναΣυνεργάζονται. Αθήνα: Θυμάρι. Αβέρωφ-Ιωάννου, Τ. (1990) Συνεργασία στη Μάθηση: Διδασκαλία σε Ομάδες στο μάθημα της Μελέτης Περιβάλλοντος. Αθήνα: Θυμάρι. Κουλουμπαρίτση, Α.Χ. (2003) Η Κατανόηση στο Αναλυτικό Πρόγραμμα, στα Σχολικά Βιβλία και στη Διδακτική Πράξη. Συστημική Συσχέτιση και Αξιολόγηση. Αθήνα: Γρηγόρης. Κουλουμπαρίτση, Α.Χ. (2005) Εφαρμογή της Διαθεματικής Προσέγγισης στα Προγράμματα Σπουδών, στη Διδασκαλία και στα Σχολικά Βιβλία. Νέα Παιδεία, 116, Κουλουμπαρίτση, Α.Χ. (2006) Πολυγραμματισμοί στη Μελέτη Περιβάλλοντος. Στο Ματσαγγούρας, Η.Γ. (επιμ.) Σχολικός Εγγραμματισμός. Αθήνα: Γρηγόρης. Κουλουμπαρίτση, Α.Χ. (υπό έκδοση) Διαθεματική Διδασκαλία και Αξιολόγηση. Αθήνα: Γρηγόρης. Κουλουμπαρίτση, Α.Χ., Μουρατιάν Ζ. και ομάδα εκπαιδευτικών (2004) Σχέδια Εργασίας στην Τάξη και στην Πράξη. Στόχος - Τρόπος - Αξιολόγηση. Αθήνα: Πατάκης. Κουλουμπαρίτση, Α.Χ. & Ματσαγγούρας, Η.Γ. (2004) Φάκελος εργασιών του μαθητή (portfolio assessment): Η αυθεντική αξιολόγηση στη διαθεματική διδασκαλία. Στο Αγγελίδης Π.Α. & Μαυροειδής, Γ.Γ. (επιμ.) Εκπαιδευτικές Καινοτομίες για το Σχολείο του Μέλλοντος. Αθήνα: Τυπωθήτω. Ματσαγγούρας, Η.Γ. (2000) Ομαδοσυνεργατική Διδασκαλία και Μάθηση. Αθήνα: Γρηγόρης. Ματσαγγούρας, Η.Γ. (2003) Η Διαθεματικότητα στη Σχολική Γνώση: Από την Εννοιοκεντρική Αναπλαισίωση στα Σχέδια Εργασίας. Αθήνα: Γρηγόρης. Μπενέκος, Α. ( ) Τα Νέα Αναλυτικά προγράμματα και Βιβλία και η Μελέτη του Περιβάλλοντος. Στο «Τα Νέα Αναλυτικά Προγράμματα και τα Βιβλία για Μαθητές και για Δασκάλους». Αθήνα: Διδασκαλική Ομοσπονδία Ελλάδας. Χριστιάς, Ι. (1998) Από την Πατριδογνωσία στη Μελέτη Περιβάλλοντος. Αθήνα: Τυπωθήτω. 57

58 Βιβλιογραφία Επιμορφωτικό υλικό των συγγραφικών ομάδων Δημοπούλου, Μ., Ζόμπολας, Αν., Μπαμπίλα, Ε., Φραντζή, Α. & Χ/μιχαήλ, Μ. (2006) Το διδακτικό πακέτο της Μελέτης Περιβάλλοντος της Β Δημοτικού. Επιμορφωτικό υλικό. Αθήνα. Κόκκοτας, Π., Αλεξόπουλος, Δ., Μαλαμίτσα, Αικ., Μαντάς, Γ., Παλαμαρά, Μ., Παναγιωτάκη, Π. & Πήλιουρας, Π. (2005) Το διδακτικό υλικό για τη Μελέτη Περιβάλλοντος. Διδακτικά πακέτα Γ και Δ Δημοτικού. Επιμορφωτικό υλικό για τους Σχολικούς Συμβούλους. Αθήνα. Μαντάς, Γ, Παλαμαρά, Μ. & Παναγιωτάκη, Π. (2006) Τα διδακτικά πακέτα της Μελέτης Περιβάλλοντος της Γ και της Δ Δημοτικού. Επιμορφωτικό υλικό. Αθήνα. Πλακίτση, Αικ., Κοντογιάννη, Α., Σπυράτου, Ειρ., Μανώλη, Β. (2006) Το διδακτικό πακέτο της Μελέτης Περιβάλλοντος της Α Δημοτικού. Επιμορφωτικό υλικό. Αθήνα. 58