ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ

Transcript

1 Α ΚΛΙΣΗ ὁ νεανίας ὁ Γοργίας ὁ Αἰσχίνης ὁ ἐργάτης ὁ Σπαρτιάτης [ᾱ] ὁ Τεγεάτης [ᾱ] ὁ πολίτης [ῑ] ὁ τεχνίτης [ῑ] ὁ κριτής /πληθυντικού ὁ πρεσβύτης [ῡ] /πληθυντικού ὁ δεσπότης 1 ἡ δουλεία ἡ δωρεά ἡ ἐπιμέλεια /πληθυντικού ἡ πεῖρα ἡ ἧττα ἡ ῥίζα ἡ ἅμιλλα /πληθυντικού ἡ αἰσχύνη [ῡ] ἡ κλίνη [ῑ] ἡ λύπη [ῡ] /πληθυντικού ἡ νίκη [ῑ] /πληθυντικού ἡ ἡδονή ἡ ψυχή ὁ Ἑρμῆς /πληθυντικού ἡ μνᾶ /πληθυντικού ἡ γῆ 2 1. Το α στην κατάληξη -ας είναι μακρόχρονο. 2. Η γενική πληθυντικού τονίζεται στη λήγουσα και παίρνει περισπωμένη. (Εξαιρέσεις: οἱ ἐτήσιαι, ὁ χρήστης (ως ουσιαστικό/ως επίθετο τονίζεται στη λήγουσα και παίρνει περισπωμένη) 3. Ίδιος πληθυντικός αρσενικών και θηλυκών. 4. Το α στην αιτιατική-κλητική ενικού είναι μακρό ή βραχύ ανάλογα με το τι είναι στην ονομαστική. 5. Όλα τα αρσενικά σε ης σχηματίζουν κλητική ενικού σε -ᾰ, εκτός από τα σε δης και τα κύρια ονόματα (όχι τα εθνικά) 6. ὁ δεσπότης ὦ δέσποτα 7. Στα θηλυκά: αν πριν από την κατάληξη α υπάρχει φωνήεν ή ρ, το α: -ονομάζεται καθαρό -είναι κανονικά μακρό (Εξαίρεση: α) στα προπαροξύτονα β) στα γαῖα, γραῖα, μαῖα, μυῖα, μοῖρα, πεῖρα, πρῷρα, σπεῖρα, σφαῖρα, σφῦρα) -φυλάγεται σε όλες τις πτώσεις. αν πριν από την κατάληξη α υπάρχει σύμφωνο εκτός του ρ, το α: -ονομάζεται μη καθαρό -είναι πάντοτε βραχύ -στη γενική και δοτική ενικού τρέπεται σε η. (Εξαίρεση: Ἀνδρομέδα, Γέλα, Λήδα, Φιλομήλα) 8. Γενικά τα ουσιαστικά της πρώτης κλίσης έχουν το δίχρονο της παραλήγουσας βραχύ. Εξαίρεση: έχουν το δίχρονο της παραλήγουσας μακρό. Τα εθνικά σε ατης. Τα σε ιτης και ο πρεσβύτης. Τα ουσιαστικά: σφῦρα, μᾶζα, αἰσχύνη, δίνη, κλίνη, νίκη, ὕλη, ῥύμη, λύπη. ὁ βίος ὁ κίνδυνος Β ΚΛΙΣΗ 1 : ὦ δέσποτα 2 Μόνο ενικός 1

2 ὁ θρῦλος ὁ μῦθος ἡ διάλεκτος τὸ ἄστρον ὁ τύμβος ὁ ὕμνος ἡ νόσος τὸ δῶρον τὸ ξύλον ὁ Κῦρος ὁ Χῖος τὸ ἆθλον [ᾱ] ὁ ἆθλος ὁ ἔκπλους ὁ πλοῦς ὁ νοῦς ὁ θεός 3 ὁ ἀδελφός 4 ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ /πληθυντικού /πληθυντικού /πληθυντικού /κλητική πληθυντ. /πληθυντικού /πληθυντικού 1. Από τα δευτερόκλιτα ονόματα έχουν το δίχρονο της παραλήγουσας μακρό: Τα υπερδισύλλαβα σε ινος Σε ος: ἆθλος, Κῦρος, μῦθος, σῖτος, θρῦλος, ὁ Χῖος (ενώ ἡ Χίος) κ.α. Σε ον: ἆθλον, σκῦλον, φῦλον. 2. Η κατάληξη α των ουδετέρων όλων των πτωτικών είναι βραχύχρονη. 3. Αρσενικά και θηλυκά έχουν τις ίδιες καταλήξεις. Διαφέρουν μόνο ως προς το άρθρο. 4. Τα συνηρημένα : τονίζονται όπου και όπως η ονομαστική ενικού όσα τονίζονται στη λήγουσα περισπώνται τα βαρύτονα οξύνονται κανονικά δεν έχουν κλητική Γ ΚΛΙΣΗ Γενικές 1. Τα δίχρονα (α, υ, ι) στη λήγουσα είναι βραχέα. 2. Τα μονοσύλλαβα στη γενική-δοτική ενικού-πληθυντικού τονίζονται στη λήγουσα (Εξαίρεση: τὸ οὖς, ὁ παῖς, ὁ θώς, ὁ Τρώς, τὸ φῶς. στη γενική πληθυντικού τονίζονται στην παραλήγουσα) ΦΩΝΗΕΝΤΟΛΗΚΤΑ ὁ ἥρως /πληθυντικού ὁ ἰχθύς /πληθυντικού ἡ δρῦς /πληθυντικού ὁ βασιλεύς ὁ ἁλιεύς /πληθυντικού ὁ βοῦς ἡ γραῦς ἡ δύναμις τὸ ἄστυ ἡ ἠχώ 5 ὁ χαλκεύς /πληθυντικού ὁ Μεγαρεύς ἡ αἴσθησις ὁ πρύτανις 3 ὦ θεός 4 ὦ ἄδελφε 5 Γενική, δοτική, κλητική περισπωμένη 2

3 ἡ ὄψις ἡ φειδώ ὁ μάντις ἡ ποίησις ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ /πληθυντικού Γενικές 1. Στα μονόθεμα: Οι μονοσύλλαβοι τύποι και η αιτιατική πληθυντικού παίρνουν περισπωμένη. Η κλητική ενικού περισπάται, όταν τονίζεται. 2. Στα διπλόθεμα: Η γενικού ενικού-πληθυντικού τονίζονται στην προπαραλήγουσα. Τα ἠχώ-αἰδώς έχουν όμοιο τονισμό σε ονομαστική-αιτιατική και δοτική-κλητική. Δεν έχουν πληθυντικό κανονικά. Όταν τον σχηματίζουν, κλίνονται κατά τη β κλίση. 3. Έχουν δίχρονο παραλήγουσας βραχύ (Εξαίρεση: δρᾶσις, θλῖψις, πρᾶξις, ῥῖψις, ῥῦσις κ.α.) 4. Η κλητική ενικού είναι ακατάληκτη (Εξαίρεση: ἥρως, Τρώς, θώς) ΣΥΜΦΩΝΟΛΗΚΤΑ Ι. Αφωνόληκτα ὁ κόραξ /πληθυντικού ἡ πτέρυξ /πληθυντικού ὁ ὄνυξ /πληθυντικού ὁ τάπης / πληθυντικού τὸ κτῆμα ἡ πατρίς ὁ, ἡ ὄρνις ὁ ὀδούς ὁ γέρων / πληθυντικού ὁ κῆρυξ / πληθυντικού ὁ κόλαξ /πληθυντικού ὁ φύλαξ / πληθυντικού ἡ ἀσπίς ἡ ἐλπίς τὸ πρᾶγμα ἡ χάρις ἡ ἔρις ἡ Πάρνης ἡ θέμις ὁ θεράπων ὁ Ξενοφῶν ἡ κλῖμαξ τὸ φῶς Ονομαστική/γενική πληθυντικού τὸ ὄνομα ἡ θυρίς [ῐ] ἡ ἁψίς [ῑ] ὁ Κτησιφῶν ἡ ψηφίς [ῑ] φάλαγξ ὁ θώραξ τὸ δρᾶμα 1. Τα βαρύτονα σε ις (-ιτος, -ιδος, -ιθος) και το ουσιαστικό ἡ Πάρνης-ηθος σχηματίζουν: αιτιατική ενικού σε ν κλητική ενικού όμοια με το θέμα χωρίς το χαρακτήρα 2. Σχηματίζουν την κλητική ενικού όμοια με το θέμα χωρίς το χαρακτήρα: Τα βαρύτονα σε ας (-αντος) 3

4 Τα βαρύτονα σε ων (-οντος) ἡ τυραννίς ὁ, ἡ παῖς 3. Τα αφωνόληκτα τριτόκλιτα ουσιαστικά έχουν τα δίχρονα (λήγουσα και παραλήγουσα) βραχέα. Εξαιρέσεις: Λήγουσα μακρά: ὁ βλάξ, ὁ γύψ, ἡ ἁψίς, ἡ βαλβίς, ἡ κηλίς, ἡ νησίς, ἡ σφραγίς, ἡ ψηφίς, ἡ κρηπίς, ἡ κνημίς Παραλήγουσα μακρά: Ἆγις, πῖδαξ, ἶρις, κλῖμαξ, ᾆσμα, δρᾶμα, θῦμα, κρᾶμα, κῦμα, μῖγμα, νᾶμα, πρᾶγμα, χρῖσμα, τρῖμμα κ.α. ἡ ἀκτίς ὁ Τιτάν ὁ Ἕλλην ὁ χειμών ὁ κώδων ὁ ποιμήν ὁ ἡγεμών ὁ γείτων ὁ παιάν ὁ μήν ἡ σειρήν ὁ Σόλων ὁ Ἱέρων ὁ Πλάτων ὁ λιμήν ὁ δαίμων ὁ κίων 6 ὁ Λακεδαίμων ἡ φρήν 7 ὁ σωτήρ ὁ ῥήτωρ ὁ ἀγών ὁ χιτών ὁ κοιτών ὁ κηδεμών ὁ ἀστήρ ὁ ἅλς 8 ὁ αὐτοκράτωρ ὁ πράκτωρ [ᾱ] ὁ κοσμήτωρ ὁ Σωκράτης ὁ Περικλῆς τὸ ἔδαφος τὸ χρέος τὸ κέρας τὸ πέρας 9 τὸ γέρας τὸ τέρας τὸ γῆρας τὸ μῖσος τὸ κρέας 10 ὁ πατήρ ἡ μήτηρ ὁ ἀνήρ ΙΙ. ΗΜΙΦΩΝΟΛΗΚΤΑ Γενική/κλητική ενικού Γενική/κλητική ενικού κλητική ενικού/πληθυντικού /πληθυντικού Δοτική/αιτιατική ενικού /πληθυντικού Ονομαστική/αιτιατική πληθυντικού /πληθυντικού /πληθυντικού /πληθυντικού /πληθυντικού πληθυντικού /πληθυντικού Γενική/ 6 ὦ κίον κατά τον Αχ. Τζάρτζανο και ὦ κῖον κατά Liddell-Scott και Σταματάκο. 7 ἡ φρήν, φρενός= καρδιά, νους 8 Η θάλασσα 9 Κατά το πέρας κλίνονται: κέρας, τέρας (ενικό & πληθυντικό) 10 Κατά το κρέας κλίνονται: γέρας, κέρας, γῆρας (μόνο στον ενικό), τέρας (μόνο στον πληθυντικό) 4

5 ἡ Δημήτηρ ἡ γαστήρ ἡ αἰδώς 11 ἡ θυγάτηρ /πληθυντικού 1. Τα βαρύτονα διπλόθεμα σε ων (-ονος) σχηματίζουν κλητική ενικού όμοια με το ασθενές θέμα (ο) 2. Τα βαρύτονα διπλόθεμα σε ωρ (-ορος) σχηματίζουν κλητική ενικού όμοια με το ασθενές θέμα (ο) 3. Το ι και το α των ουσιαστικών σε ις (- ινος) και αν (-ανος) είναι μακρόχρονα. 4. Σχηματίζουν την κλητική ενικού όμοια με την ονομαστική. Εξαίρεση: Τα βαρύτονα διπλόθεμα σε ων (-ονος) Τα βαρύτονα διπλόθεμα σε ωρ (-ορος) 5. Τα κύρια ονόματα Ἀγαμέμνων και Ἀριστογείτων ανεβάζουν τον τόνο στην κλητική ενικού: ὦ Ἀγάμεμνων, ὦ Ἀριστόγειτον. 6. Τα μονόθεμα από τα διπλόθεμα τα διακρίνουμε από την ορθογραφία της νεοελληνικής γλώσσας. 7. Τα σιγμόληκτα τριτόκλητα ουσιαστικά έχουν το δίχρονο της παραλήγουσας βραχύ (Εξαίρεση: κῦρος, μῖσος, ψῦχος κ.α.) ΙΙΙ. ΑΝΩΜΑΛΑ ὁ λύχνος 12 ὁ σῖτος 12 ὁ δεσμός 13 ὁ σταθμός 13 τὸ στάδιον 13 ὁ ζυγός 13 ὁ νῶτος 13 ὁ πρεσβευτής τὸ πῦρ /πληθυντικού ἡ γυνή ὁ υἱός τὸ γόνυ ὁ, ἡ κύων Δοτική/κλητική ενικού ὁ μάρτυς Γενική/δοτική πληθυντικού ἡ ναῦς Αιτιατική/κλητική πληθυντικού τὸ ὕδωρ τὸ οὖς /πληθυντικού ἡ χείρ /πληθυντικού ὁ Ἀπόλλων ὁ Ποσειδῶν τὸ δόρυ ὁ Ζεύς 11 Γενική, δοτική, αιτιατική περισπωμένη 12 Ετερογενές 13 Διπλογενές 5