Παντελής Κάπρος. Η αγορά ηλεκτρισμού στην Ελλάδα μετά την ψήφιση του Νόμου 4001/ Καθηγητής Ενεργειακής Οικονομίας στο ΕΜΠ

Transcript

1 Η αγορά ηλεκτρισμού στην Ελλάδα μετά την ψήφιση του Νόμου 4001/ Παντελής Κάπρος Καθηγητής Ενεργειακής Οικονομίας στο ΕΜΠ IENE Αθήνα 29 Φεβρουαρίου 2012

2 2 Ο Νόμος 4001/ Το 3 ο πακέτο Ευρωπαϊκών Οδηγιών αφορά κυρίως τον διαχωρισμό μεταξύ διαχειριστών μεταφοράς/διανομής και εμπορικών επιχειρήσεων Όμως ο 4001 δεν περιορίστηκε στον διαχωρισμό και αποτελεί συνολική νομοθέτηση για την αγορά ενέργειας, με νέες εξουσιοδοτήσεις για όλα τα θέματα: δεν προσδιορίζεται μοντέλο αγοράς από το νόμο αλλά έμμεσα μέσω των Κωδίκων που αποφασίζονται από τη ΡΑΕ θέτει στην αρμοδιότητα ΡΑΕ όλες τις χρεώσεις εκτός αγοράς για τα τιμολόγια ΧΤ αναθέτει τη ρύθμιση στο ΥΠΕΚΑ ως 6/2013 κατά το νόμο 4038/12, και δυνατότητα ρύθμισης τιμολογίων προμηθευτών από ΡΑΕ (αρ. 140 του 4001/11) Ο 4001 επέλεξε θυγατρική της ΔΕΗ με ιδιοκτησία παγίων ως Διαχειριστή του συστήματος μεταφοράς, της κατανομής μονάδων και της λειτουργίας σε πραγματικό χρόνο και θυγατρική της ΔΕΗ χωρίς ιδιοκτησία παγίων για τη διαχείριση του συστήματος διανομής

3 3 Τα μέτρα των μνημονίων Διάθεση σε τρίτους του 40% των λιγνιτικών σταθμών της ΔΕΗ μέσω Πώλησης 4 μονάδων 1090MW Drawing rights για 2 μονάδες 550MW Διάθεση σε τρίτους και υδροηλεκτρικής ισχύος ΔΕΗ Ιδιωτικοποίηση ΔΕΗ, ΔΕΠΑ, ΔΕΣΦΑ, ίσως και θυγατρικών ΔΕΗ δικτύων Εφαρμογή του Κανονισμού 714/2009 για τις διασυνοριακές διασυνδέσεις και ανταλλαγές Απορρύθμιση τιμών ΧΤ από Ιούλιο 2013 Εξορθολογισμό εγγυημένων τιμών ΑΠΕ

4 4 Τρέχοντα προβλήματα στην αγορά Συνεχίζεται η εφαρμογή μεταβατικών μέτρων στην χονδρεμπορική αγορά Απευθείας πληρωμή των ΑΔΙ (45000 /MW-έτος) Ανάκτηση μεταβλητού κόστους μονάδων Μη εφαρμογή ποινών για συστηματικές αποκλίσεις στις δηλώσεις φορτίου και διαθεσιμότητας μονάδων Υπερβολικά τεχνικά ελάχιστα μονάδων Αδιαφανής διαχείριση υδροηλεκτρικών Μεγάλη απόκλιση ΟΤΣ ex-post και ex-ante ΕΦΚ στο φυσικό αέριο Σημαντικού ύψους και αμφισβητούμενες χρεώσεις εκτός αγοράς (ΥΚΩ, δίκτυα, προσαυξήσεις, τέλος ΑΠΕ, κλπ.) Αποδιοργάνωση του ανταγωνισμού στη λιανική αγορά Ανασφάλεια στις εισπράξεις και συναλλαγές Πιέσεις για αύξηση τιμών ΔΕΗ (πρόσφατα και στην ΥΤ)

5 5 Αναμενόμενες εξελίξεις Ιαν. 2013: πληρωμή δικαιωμάτων CO2 από τους παραγωγούς, μετακύλιση στην ΟΤΣ και αύξηση τιμών καταναλωτή Νοέμβριος 2013: εκτός ΔΕΗ κάτοχοι λιγνιτικών και υδροηλεκτρικών μονάδων εμφανίζονται στην αγορά Ιούλιος 2013: απορρύθμιση τιμολογίων ΔΕΗ 2013: ΔΕΗ και ΔΕΠΑ ιδιωτικές : Νέο μοντέλο αγοράς (βλ. οδικό χάρτη ΡΑΕ) Οπωσδήποτε νέο καθεστώς για τη διαχείριση των διασυνδέσεων, την εκτέλεση διμερών συμβολαίων μεταξύ χωρών και την εξισορρόπηση φορτίου Ίσως, κατάργηση υποχρεωτικής χονδρεμπορικής αγοράς και θέσπιση προτεραιότητας για συμβάσεις με φυσική παράδοση Ίσως, αγορά για επικουρικές και εφεδρεία ισχύος, προθεσμιακή αγορά, αγορά πραγματικού χρόνου

6 6 Έλλειψη ιδιωτών προμηθευτών Χωρίς ιδιώτες προμηθευτές, η ΔΕΗ προμηθευτής γίνεται μοναδικός αγοραστής στη χονδρεμπορική αγορά και δεν έχει συμφέρον να υποβάλλει προσφορές πάνω από το μεταβλητό κόστος Η ΔΕΗ είναι εν μέρει ελλειμματική στα μεσαία και υψηλά φορτία, όπου οι ιδιώτες παραγωγοί καθορίζουν την ΟΤΣ Με την ένταξη των νέων GTCC μονάδων της ΔΕΗ εντείνεται ο ανταγωνισμός στο πεδίο των μεσαίων φορτίων ( ώρες ετησίως). Επίσης, η επέκταση των ΑΠΕ έχει παρόμοια επίπτωση. Θα συμπιεστεί επομένως η ανάκτηση κόστους κεφαλαίου των ιδιωτικών GTCC Οι καταναλωτές δεν μπορούν να διαπραγματευθούν τις τιμές της ΔΕΗ στα απορρυθμισμένα τιμολόγια

7 Carbon price (EUR/tCO2) 7 Αλλάζει η σειρά ένταξης με τις τιμές CO2; Carbon price for equal variable costs between GTCC and lignite as function of gas price Gas price in EUR/MWh fuel Σύμφωνα με προβλέψεις μας για την ΕΕ, η τιμή του ETS θα κυμανθεί μεταξύ 15 και 25 /tco2 μέχρι το 2020 Με τις σημερινές τιμές φυσικού αερίου είναι απίθανο να αλλάξει η σειρά ένταξης των μονάδων στη χονδρεμπορική αγορά Οδηγός αύξησης του SMP θα είναι ή επιβάρυνση του φυσικού αερίου (5-10 /MWh) λόγω ETS Δεν δημιουργείται αβεβαιότητα σχετικά με τις εισπράξεις των λιγνιτικών μονάδων από υποχρεωτική χονδρεμπορική αγορά, όμως το καθαρό περιθώριο μειώνεται λόγω CO2

8 /tco2 8 Αν συνεχισθεί η υποχρεωτική χονδρεμπορική αγορά SMP Duration Curve Hours Λειτουργικό κόστος λιγνίτη /MWh, έναντι /MWh για GTCC /MWh μέση είσπραξη λιγνιτικών πέραν λειτουργικού κόστους, πλέον 6 /MWh από ΑΔΙ, δηλαδή συνολικά πολύ πιο πάνω από κόστος κεφαλαίου έναντι κάτω των 8 /MWh για GTCC πλέον 6 /MWh (με απαίτηση είσπραξης >15 /MWh) Άρα οι λιγνιτικές μονάδες υπό πώληση έχουν υπερ-απόδοση στη χονδρεμπορική. Παράλληλα η ΔΕΗ χάνει τη δυνατότητα αντιστάθμισης του ελλείμματος σε μονάδες μεσαίου φορτίου

9 9 Επίπτωση από ιδιωτικές λιγνιτικές μονάδες αν διατηρηθεί η υποχρεωτική χονδρεμπορική αγορά Αν διατηρηθεί η υποχρεωτική χονδρεμπορική αγορά, οι ιδιώτες κάτοχοι λιγνιτικών μονάδων θα έχουν υπερ-αποδόσεις, χωρίς να υφίστανται τη ζημία από άλλες μονάδες, την οποία υφίσταται σήμερα η ΔΕΗ και η οποία πλέον δεν θα μπορεί να την αντισταθμίσει. Άρα οι ιδιωτικές λιγνιτικές μονάδες δεν έχουν συμφέρον να συνάπτουν συμβάσεις οικονομικών διαφορών με προμηθευτές ή πελάτες και να πωλούν τη λιγνιτική παραγωγή σε καταναλωτές παρακάμπτοντας την ΟΤΣ, π.χ. στην υψηλή τάση Επομένως ο λιγνιτικός ανταγωνισμός μόνο στην παραγωγή δεν ωφελεί τον καταναλωτή, αντίθετα τον ζημιώνει γιατί ο μοναδικός αγοραστής ΔΕΗ- Προμήθεια πρέπει να αυξήσει τις τιμές για να αντισταθμίσει την απώλεια υπεραξίας από τους λιγνίτες που καρπούται μέσω της υποχρεωτικής χονδρεμπορικής αγοράς Κατά συνέπεια το Κράτος θα σκεφθεί να καταργήσει την υποχρεωτική χονδρεμπορική αγορά ώστε να υποχρεώσει του ιδιώτες κατόχους λιγνιτικής ισχύος να εισπράττουν μέσω διμερών συμβάσεων ή αλλιώς να διαθέσει ποσόστωση λιγνιτικής ισχύος σε προμηθευτές ή καταναλωτές σε διατίμηση.

10 10 Ιδιωτικές λιγνιτικές μονάδες υπό καθεστώς διμερών συμβάσεων με φυσική παράδοση Αν το μοντέλο της αγοράς αλλάξει σε αγορά διμερών συμβάσεων, τότε ο ιδιώτης κάτοχος λιγνιτικής ισχύος πρέπει να βρει πελάτη ή προμηθευτή Δεν τον συμφέρει να περιορισθεί στην ΥΤ, όπου τα τιμολόγια είναι χαμηλά, αλλά τον συμφέρει να επεκταθεί στη ΜΤ και τη ΧΤ ώστε κατά το δυνατόν να εισπράττει παρόμοια υπεραξία όπως στη χονδρεμπορική αγορά Όμως για να το επιτύχει αυτό πρέπει να διαθέτει μονάδες μεσαίου φορτίου (GTCC) και μονάδες υψηλού φορτίου (υδροηλεκτρικά), ή να συνασπισθεί με άλλους κατόχους, ώστε να μπορεί να ακολουθεί την καμπύλη φορτίου Άρα πρέπει να αποκτήσει καθετοποίηση στη λιανική και να έχει επαρκή διαφοροποίηση στην προέλευση της ισχύος που πουλάει, ώστε να μεγιστοποιήσει το κέρδος Υπάρχουν όμως πολλές προϋποθέσεις για να φθάσει η αγορά σε τέτοια κατάσταση. Μόνο η πώληση λιγνιτικών μονάδων δεν αρκεί.

11 11 Συμπερασματικές παρατηρήσεις Ο νόμος 4001 δεν έκανε τίποτα για τον ανταγωνισμό και ήταν δειλός σχετικά με την ανεξαρτησία των διαχειριστών (αν υφίσταται οποιαδήποτε ανεξαρτησία) Στο μεταξύ τα μνημόνια επέβαλαν (βίαια) μέτρα για τον ανταγωνισμό Το ελληνικό Κράτος δεν έχει μελετήσει ποιος είναι ο βέλτιστος τρόπος εφαρμογής των προβλέψεων των μνημονίων, και μάλλον συνεχίζει πολιτική έντονου παρεμβατισμού Έτσι επιτείνεται αβεβαιότητα τόσο για τους σημερινούς παίκτες της αγοράς όσο και για τους υποψηφίους αγοραστές, η οποία προστίθεται στην ανασφάλεια συναλλαγών λόγω κρίσης Επιτείνεται η αβεβαιότητα και σχετικά με τα οικονομικά της ΔΕΗ και επομένως μειώνεται η ελκυστικότητά της για ιδιωτικοποίηση Σε κάθε περίπτωση απαιτείται σοβαρή μελέτη του τρόπου οργάνωσης της αγοράς, των επιπτώσεων για τους καταναλωτές, του τρόπου επίτευξης υγιούς ανταγωνισμού, ώστε να δρομολογηθούν μεταρρυθμίσεις με προοπτική πέραν του 2020