Η ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ. Γιάννης Ι. Πασσάς, MEd Εκπαιδευτήρια «Νέα Παιδεία» 14 Ιουλίου A. ΚΕΙΜΕΝΟ [Ο σύγχρονος άνθρωπος]

Μέγεθος: px

Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "Η ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ. Γιάννης Ι. Πασσάς, MEd Εκπαιδευτήρια «Νέα Παιδεία» 14 Ιουλίου A. ΚΕΙΜΕΝΟ [Ο σύγχρονος άνθρωπος]"

Φιλομήλ Ανδρέου
5 χρόνια πριν
Προβολές:

1 Γιάννης Ι. Πασσάς, MEd Εκπαιδευτήρια «Νέα Παιδεία» 14 Ιουλίου Η ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ A. ΚΕΙΜΕΝΟ [Ο σύγχρονος άνθρωπος] Το θέμα είναι: η επιτάχυνση του ρυθμού της Ιστορίας και οι συνέπειές της και γενικότερα και ειδικότερα στην περιοχή της παιδείας. «Ζούμε», γράφει ο G. Berger, μέλος του Γαλλικού Ινστιτούτου και διευθυντής συνάμα της ανώτατης γαλλικής παιδείας, «σ έναν κόσμο που αλλάζει, που αλλάζει γρήγορα και, προπαντός, που αλλάζει ολοένα και πιο γρήγορα», με γεωμετρική πρόοδο. Πώς πρέπει να την αντιμετωπίσει η παιδεία, αν θέλει να είναι συμπαραστάτης και όχι ουραγός της ζωής; Τι πρέπει να πούμε στους νέους ανθρώπους, με ποια εφόδια πρέπει να τους οπλίσουμε, ώστε να μη βρεθούν έξω από τη γοργή ανέλιξη του πολιτισμού μας, δηλαδή έξω από το νόημα του καιρού; Πρέπει να τους μάθουμε πως θα είναι υποχρεωμένοι να ζήσουν μέσα σ ένα εξαιρετικά κινητό σύμπαν. Εκείνο που ήταν βέβαιο άλλοτε, δεν είναι πια βέβαιο τώρα. Κι ενώ άλλοτε μπορούσαμε να στηρίξουμε την παιδεία μας στην παράδοση, τώρα η παράδοση αποδείχνεται ολοένα και περισσότερο ανίκανη να καλύψει την έκταση των παιδευτικών αναγκών. Χρειάζεται λοιπόν κάποιος μετασχηματισμός. Κι ανάμεσα στα άλλα, ο μετασχηματισμός αυτός πρέπει να βασισθεί στην περιοδική και συχνή μετεκπαίδευση. Όποιος σπουδάζει μια επιστήμη πρέπει να τη σπουδάζει παντοτινά, να ανανεώνει τις γνώσεις του, να συμπληρώνει τα κενά που έχει αφήσει η πρώτη του μαθητεία ή τα κενά που σχηματίζονται αναμεταξύ από την άρση των δεδομένων, που έπαυσαν πια να ισχύουν. Έτσι θα δημιουργηθεί ένας καινούργιος τύπος ανθρώπου. LC1201 1

2 Αλλά με ποιες αρετές πρέπει να είναι προικισμένος αυτός ο άνθρωπος; Ο Gaston Berger αποκρίνεται: η πρώτη αρετή του καινούργιου ανθρώπου θα είναι η γαλήνη. Όσο γρηγορότερα αλλάζει ο κόσμος, τόσο αναγκαιότερη γίνεται η αρετή της γαλήνης. Είναι σαν ένας άνθρωπος να οδηγεί ταχύτατη αμαξοστοιχία αν δεν κατορθώνει να διατηρεί την ψυχραιμία του, τη νηφαλιότητά του, είναι φυσικό να προκαλεί δυστυχήματα. Μέσα στον ταραγμένο και γεμάτο κινδύνους σύγχρονο κόσμο πρέπει να οπλίσουμε τα παιδιά μας με την αυτοκυριαρχία, που τα κάνει ικανά να υπερνικήσουν τις δυσκολίες, να περάσουν τα εμπόδια και να μην υποδουλωθούν στην επιτάχυνση: και τούτο θα γίνει με τη μεθοδική συγγυμνασία, τη συνάσκηση σώματος και ψυχής (γυμναστική και φιλοσοφία). Η δεύτερη αρετή είναι η φαντασία. Σε έναν σταθερό κόσμο η λογική είναι η πρωταρχική ανάμεσα σ όλες τις ιδιότητες σ έναν κινητό κόσμο, συνεχώς ανανεούμενο, πρέπει να είμαστε ικανοί να επινοούμε, να εφευρίσκουμε, να συνδυάζουμε, να λύνουμε τα προβλήματα που παρουσιάζονται σε κάθε περιοχή. Πρέπει να κρατούμε λοιπόν άγρυπνη την προσοχή των νέων ανθρώπων, πρέπει να τους μαθαίνουμε να έχουν «ιδέες». Τρίτη αρετή είναι το συλλογικό πνεύμα. Το σύγχρονο τεχνικό σύμπαν απαιτεί την συνεργασία πολλών ατόμων. Οι λαμπρότερες επιδόσεις απομένουν στείρες, όταν εκείνος που τις κερδίζει δεν έχει την ικανότητα να τις συνδέσει με τις ανάλογες επιδόσεις των άλλων. Η ατομική πρωτοβουλία είναι πάντα πολύτιμη. Αλλά γίνεται αληθινά ωφέλιμη, όταν δε μεταμορφώνεται σε έκφραση ασκητισμού, αλλά σε έκφραση αλληλεγγύης. Έπειτα ο ενθουσιασμός και το θάρρος. Μας χρειάζονται άνθρωποι γεμάτοι φλόγα δημιουργίας, πόθο για το καλύτερο, και ατρόμητοι μπροστά στους κινδύνους. Και πάνω απ όλα ανθρώπινοι. Δηλαδή προικισμένοι με τη συνείδησή της ανθρωπιάς τους. Αυτή η συνείδηση της ανθρωπιάς είναι η πραγματική, η αληθινή παιδεία. Μήτε ο πολυμαθής μήτε ο ικανός να λάμψει μέσα σ ένα κοινωνικό σύνολο μήτε ο κάτοχος μιας προνομιούχου αγωγής είναι ο αναμφισβήτητα μορφωμένος. Για τούτο είναι μάταιο αντιπαραθέτουμε το τεχνικό σύμπαν, το σύμπαν της τεχνικής, στο σύμπαν της παιδείας. Το πρώτο δεν ακυρώνει το δεύτερο: ολωσδιόλου αντίθετα, το προϋποθέτει, το απαιτεί. Γιατί η τεχνική είναι καμωμένη για τον άνθρωπο. Και όταν το ανθρώπινο στοιχείο απουσιάζει, καμιά σημασία δεν έχουν τα άλλα στοιχεία. Το πρόβλημα συνεπώς δεν είναι άλυτο: από τη μια μεριά πρέπει να δώσουμε στον νέο άνθρωπο LC1201 2

3 όλες τις γενικές γνώσεις, που θα του χρησιμεύσουν στη ζωή, από την άλλη μεριά να τον προπαρασκευάσουμε έτσι ώστε να αποτελέσει τον μέλλοντα άνθρωπο. Παναγιωτόπουλος, Ι.Μ. (1966). Οι ρυθμοί της ιστορίας, Ο σύγχρονος άνθρωπος (σσ ). Αθήνα: Οι Εκδόσεις των Φίλων. LC1201 3

4 Β. ΘΕΜΑΤΑ ΘΕΜΑ Α. (μονάδες 25) Να αποδοθεί περιληπτικά το περιεχόμενο του κειμένου σε 100 έως 120 λέξεις. ΘΕΜΑ Β1. (μονάδες 10) Να επιβεβαιώσετε ή να απορρίψετε το περιεχόμενο των προτάσεων που ακολουθούν, σημειώνοντας δίπλα στον αριθμό της καθεμιάς τη λέξη «Σωστό» ή «Λάθος» αντίστοιχα. 1. Η σύγχρονη εκπαίδευση οφείλει να συναιρεί τα επιτεύγματα του τεχνικού και του πνευματικού πολιτισμού. 2. Η σημαντικότερη αρετή που πρέπει να διαθέτει ο σύγχρονος άνθρωπος είναι η ανθρωπιά. 3. Η εκπαίδευση σήμερα δεν μπορεί να βασίζεται στην παράδοση. 4. Η ατομική πρωτοβουλία είναι σημαντικότερη σήμερα απ ό,τι στο παρελθόν. 5. Η μόρφωση δεν είναι απαραίτητη για να θεωρηθεί κάποιος πραγματικά καλλιεργημένος. ΘΕΜΑ Β2. (μονάδες 6) Ποιος είναι ο ισχυρισμός τον οποίο επιχειρεί να αποδείξει ο συγγραφέας στη β παράγραφο («Πρέπει να τους μάθουμε καινούργιος τύπος ανθρώπου») του κειμένου; Με ποια μέσα επιτυγχάνει τον στόχο του; Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας, παραπέμποντας σε συγκεκριμένα χωρία της παραγράφου. ΘΕΜΑ Β3. (μονάδες 10) [α] «συνάμα», «έκταση», «ικανά», «ατρόμητοι», «μάταιο»: Να αντικατασταθούν οι λέξεις αυτές με ένα συνώνυμό τους σύμφωνα με τη σημασία που έχουν στο κείμενο. (μονάδες 5) [β] «επιτάχυνση», «ουραγός», «άρση», «στείρες», «ωφέλιμη»: Να αντικατασταθούν οι λέξεις αυτές του κειμένου με ένα αντώνυμό τους. (μονάδες 5) LC1201 4

5 ΘΕΜΑ Β4. (μονάδες 9) [α] Να ερμηνεύσετε τη χρήση των ερωτήσεων στην α παράγραφο («Το θέμα είναι νόημα του καιρού») του κειμένου. (μονάδες 4) [β] Ποιο είναι το ρηματικό πρόσωπο που κυριαρχεί στο κείμενο; Να ερμηνεύσετε την επιλογή του συγγραφέα, λαμβάνοντας υπόψη τον σκοπό για τον οποίο γράφτηκε το κείμενο. (μονάδες 5) ΘΕΜΑ Γ. (μονάδες 40) Με αφορμή την έναρξη της νέας σχολικής χρονιάς συντάσσετε επιστολή (500 έως 600 λέξεις) προς τον υπουργό Παιδείας, ως εκπρόσωπος της μαθητικής κοινότητας του σχολείου σας, στην οποία παρουσιάζετε τα εφόδια που θα πρέπει να διαθέτει ένας νέος στον σύγχρονο κόσμο και προτείνετε τρόπους με τους οποίους το ελληνικό σχολείο θα μπορούσε να του τα προσφέρει. LC1201 5

6 Γ. ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑ Α. Στο δοκίμιο του Ι.Μ. Παναγιωτόπουλου «Ο ρυθμός της Ιστορίας» παρουσιάζονται οι αρετές με τις οποίες η παιδεία πρέπει να εφοδιάσει τους νέους, ώστε να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις του ταχύτατα μεταβαλλόμενου κόσμου. Στον κόσμο αυτό η παραδοσιακή εκπαίδευση καθίσταται πλέον ανεπαρκής, γι αυτό και απαιτείται η διά βίου μάθηση που θα δημιουργήσει έναν νέο τύπο ανθρώπου. Ο άνθρωπος αυτός, σύμφωνα με τον Gaston Berger, προκειμένου να αντιμετωπίσει τις δυσκολίες που αναπόφευκτα προκύπτουν, χρειάζεται ψυχραιμία, φαντασία και επινοητικότητα, ομαδικό πνεύμα, θάρρος και ο ενθουσιασμό. Πάνω απ όλα όμως, χρειάζεται ανθρωπιά, αρετή που θα εξανθρωπίσει την τεχνολογία και θα μετατρέψει τον νέο σε πραγματικά καλλιεργημένο άνθρωπο. Γι αυτό τον λόγο κρίνεται αναγκαίο η παιδεία να συνδυάζει την παροχή γνώσεων με την καλλιέργεια των ανθρωπιστικών αξιών. (123 λέξεις) ΘΕΜΑ Β1. 1Σ - 2Σ - 3Σ - 4Λ - 5Λ ΘΕΜΑ Β2. Στη β παράγραφο του κειμένου ο συγγραφέας επιχειρεί να αποδείξει την ανάγκη για μετασχηματισμό του ρόλου και τη αποστολής της εκπαίδευσης («Χρειάζεται λοιπόν κάποιος μετασχηματισμός») και την υιοθέτηση της διά βίου μάθησης («Κι ανάμεσα στα άλλα συχνή μετεκπαίδευση»). Επιτυγχάνει τον στόχο του αυτό με τη χρήση ενός επιχειρήματος με το οποίο αποδεικνύεται η ανεπάρκεια της παραδοσιακής εκπαίδευσης («Πρέπει να τους μάθουμε έκταση των παιδευτικών αναγκών») και ένα τεκμήριο (παράδειγμα) με το οποίο εξηγεί την έννοια της διά βίου μάθησης («Όποιος σπουδάζει έπαυσαν πια να ισχύουν»). ΘΕΜΑ Β3. [α] «συνάμα» = συγχρόνως, ταυτόχρονα. «έκταση» = διαστάσεις, μέγεθος, ευρύτητα. LC1201 6

7 «ικανά» = άξια, επιδέξια, δυνατά. «ατρόμητοι» = άφοβοι, αδείλιαστοι. «μάταιο» = ανώφελο, άσκοπο, άκαρπο. [β] «επιτάχυνση» επιβράδυνση. «ουραγός» πρωτοπόρος, μπροστάρης, πρώτος. «άρση» θέση. «στείρες» γόνιμες, καρπερές, εύφορες. «ωφέλιμη» βλαβερή, ανωφελής, επιζήμια. ΘΕΜΑ Β4. [α] Οι ερωτήσεις στην α παράγραφο του κειμένου είναι ρητορικές. Σκοπός του είναι να εισαγάγουν τον αναγνώστη στον προβληματισμό που πρόκειται να αναπτυχθεί στο κείμενο σχετικά με τις αλλαγές που πρέπει να γίνουν στην αποστολή της εκπαίδευσης, ώστε να ανταποκρίνεται στις σύγχρονες ανάγκες της νέας γενιάς. Ταυτόχρονα, προσδίδουν στο κείμενο ζωντάνια, αμεσότητα και παραστατικότητα, δημιουργώντας έναν άτυπο διάλογο μεταξύ του συγγραφέα και του αναγνώστη. [β] Το ρηματικό πρόσωπο που κυριαρχεί στο κείμενο είναι το α πληθυντικό (π.χ. «Τι πρέπει να πούμε στους νέους ανθρώπους», «Πρέπει να τους μάθουμε»). Ο συγγραφέας έκανε αυτή την επιλογή, γιατί σκοπός του κειμένου του ήταν να αναδείξει τη συλλογική ευθύνη της κοινωνίας απέναντι στη νέα γενιά. ΘΕΜΑ Γ. (διάγραμμα συλλογιστικής πορείας) 1ο Ζητούμενο: Ποια εφόδια πρέπει να διαθέτει ένας νέος στον σύγχρονο κόσμος; (Ι) Γνώσεις & δεξιότητες - (Δ) Τεχνολογική ανάπτυξη - (Ε) α. Υπερπληροφόρηση & απαξίωση της υφιστάμενης γνώσης κριτική ικανότητα. β. Ρευστότητα στην αγορά εργασίας συνδυασμός γενικών & εξειδικευμένων γνώσεων - επαγγελματικές δεξιότητες (ομαδικότητα, ευελιξία, δημιουργικότητα κτλ.). (Ι) Αξίες LC1201 7

8 - (Δ) παγκοσμιοποίηση - (Ε) α. Παγκόσμια προβλήματα (ανισότητες, καταστροφή του περιβάλλοντος, πόλεμος και τρομοκρατία κτλ.) δημοκρατική συνείδηση (ενεργό ενδιαφέρον για τις κοινές υποθέσεις). β. Ξενοφοβία και ρατσισμός οικουμενική συνείδηση (ανεκτικότητα στο διαφορετικό). 2ο Ζητούμενο: Πώς μπορεί το ελληνικό σχολείο να προσφέρει αυτά τα εφόδια; (Ι) Αλλαγές στα προγράμματα σπουδών - (Δ) Τεχνοκρατικός και εθνοκεντρικός προσανατολισμός - (Ε) α. Αναβάθμιση των ανθρωπιστικών σπουδών. β. Διαπολιτισμική εκπαίδευση. (Ι) Αλλαγές στις μεθόδους διδασκαλίας - (Δ) Γνωσιοκεντρικό σχολείο - (Ε) α. Βιωματική και ανακαλυπτική μάθηση. β. Συνεργατική μάθηση LC1201 8

Σχετικά έγγραφα

Δίκτυα Κειμένων Νεοελληνικής Γλώσσας Η σύγχρονη εκπαίδευση ΥΛΙΚΟ ΑΝΑΦΟΡΑΣ ΚΕΙΜΕΝΑ

ΔΙΚΤΥΑ ΚΕΙΜΕΝΩΝ 1 ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ «ΝΕΑ ΠΑΙΔΕΙΑ» Τομέας Νέων Ελληνικών Δίκτυα Κειμένων Νεοελληνικής Γλώσσας 12.1. Η σύγχρονη εκπαίδευση Συντάκτης: Γιάννης Ι. Πασσάς ΥΛΙΚΟ ΑΝΑΦΟΡΑΣ Πηγές: 12.1. & 12.5. Γλωσσάρι: