Το παρόν αποτελεί μέρος μιας ευρύτερης εργασίας, η οποία εξελίσσεται σε έξι μέρη που δημοσιεύονται σε αντίστοιχα τεύχη. Τεύχος 3, 2013.

Transcript

1 Είναι Πράγματι οι Γερμανοί Φτωχότεροι από τους Έλληνες, in DEEP ANALYSIS Ενέργεια Ενεργειακά Αποθέματα στην Ελλάδα και στην Ανατολική Μεσόγειο του Ιωάννη Γατσίδα και της Θεοδώρας Νικολετοπούλου in DEEP ANALYSIS Η κατανομή του πλούτου μεταξύ των διαφόρων νοικοκυριών στη Γερμανία φαίνεται να είναι πολύ πιο άνιση σε σύγκριση με τις υπόλοιπες χώρες της Ευρωζώνης. Το παρόν αποτελεί μέρος μιας ευρύτερης εργασίας, η οποία εξελίσσεται σε έξι μέρη που δημοσιεύονται σε αντίστοιχα τεύχη. Τεύχος 3, Κύρια Σημεία Τα αποθέματα της Ανατολικής Μεσογείου είναι ικανά να καλύψουν τις εγχώριες ανάγκες των χωρών προέλευσης αλλά και να χρησιμοποιηθούν για εξαγωγές για την κάλυψη των αναγκών της Ευρώπης. Στην Ελλάδα, τα περισσότερα κοιτάσματα βρίσκονται στη θαλάσσια περιοχή της Κρήτης και ανέρχονται συνολικά σε 6 τρις κυβικών μέτρων φυσικού αερίου και σε 1,7 δις βαρέλια υγρών υδρογονανθράκων. Παράλληλα, η γεωπολιτική της τοποθέτηση είναι μοναδική αφού βρίσκεται δίπλα στους παραγωγούς ενέργειας της Μέσης Ανατολής, της Βόρειας Αφρικής και της Κασπίας. Η ανάγκη για διαφοροποίηση των προμηθειών φυσικού αερίου έχει καταστεί στρατηγική προτεραιότητα για την Ευρωπαϊκή Ένωση. Στο πλαίσιο αυτό ένα σύνολο συμφωνιών έχουν λάβει χώρα και αφορούν στον αγωγό South Stream, στον αγωγό TAP καθώς και στον αγωγό Ισραήλ-Κύπρου-Ελλάδας. Ε ν έ ρ γ ε ι α - info@ indeepanalysis.gr τεύχος σελ. 3

2 Ενέργεια Ενεργειακά Αποθέματα στην Eλλάδα και στην Ανατολική Μεσόγειο Τα κοιτάσματα φυσικού αερίου και πετρελαίου στην Ελλάδα εντοπίζονται στην περιοχή νότια της Κρήτης και στο Ιόνιο. σελ. 2 Ενεργειακά αποθέματα στην Ανατολική Μεσόγειο Η ύπαρξη ενεργειακών αποθεμάτων στην Ανατολική Μεσόγειο δημιουργεί μια νέα συζήτηση αναφορικά με τον ενεργειακό εφοδιασμό και το γεωστρατηγικό σχεδιασμό της Ευρώπης. Τα ενεργειακά αποθέματα σε χώρες με πολιτικά προβλήματα δημιουργούν νέες οικονομικές και πολιτικές προοπτικές, δεδομένου ότι η ενεργειακή ανεξαρτησία ενός κράτους είναι ικανή να κρατήσει σε απόσταση τυχόν πολιτικές αναταραχές, αποτελούν όμως, παράλληλα, και πηγή δυνητικών προβλημάτων. στην Ελλάδα Σε ότι αφορά στον τομέα του φυσικού αερίου αλλά και στις προοπτικές που δημιουργούνται, ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την Ελλάδα παρουσιάζουν: η θαλάσσια περιοχή νοτίως της Κρήτης καθώς και η περιοχή εντός του πεδίου του Ηροδότου (Ανατολικά της Κρήτης μεταξύ της Ελληνικής ΑΟΖ -όταν αυτή ανακηρυχτείκαι της Κυπριακής ΑΟΖ). Σύμφωνα με τους Κονοφάγος, Φώσκολος και Λυγερός, 2012 τα αποθέματα φυσικού αερίου στην περιοχή νοτίως της Κρήτης ανέρχονται στα 3,5 τρις κυβικά μέτρα και ότι αυτά θα αποδώσουν στο Ελληνικό δημόσιο έσοδα ύψους $599 δις, σε 25 χρόνια. Η συγκεκριμένη μελέτη υποστηρίζει ότι οι εν λόγω περιοχές εξαιτίας της ιδιαίτερης γεωφυσικής τους θέσης και ταυτότητας μοιάζουν σε μεγάλο βαθμό με περιοχές που έχει αποδειχθεί ότι είναι πλούσιες σε πετρέλαιο και φυσικό αέριο όπως είναι ο Περσικός Κόλπος, ο Κόλπος του Μεξικού και η Κασπία θάλασσα. Ομοίως, το United States Geological Survey (Ιωσηφίδης, 2011) εκτιμά ότι υπάρχουν σημαντικές ποσότητες φυσικού αερίου 70 χλμ. νοτίως του Κόλπου της Μεσσάρας στην Κρήτη, ενώ υποστηρίζει ότι μόνο ένα οικόπεδο μεταξύ των περιοχών Πλακιά και Φραγκοκάστελο περιλαμβάνει 1,5 τρις κυβικά μέτρα φυσικού αερίου. Η Γερμανική τράπεζα Deutsche Bank προχώρησε με τη σειρά της στην αποτίμηση των αποθεμάτων σε υδρογονάνθρακες στην περιοχή της Κρήτης. Τα υποθαλάσσια κοιτάσματα φυσικού αερίου νοτίως της Κρήτης αποτιμώνται σε 427 δις, ενώ το καθαρό όφελος για το Ελληνικό δημόσιο υπολογίζεται σε 214 δις, ποσό που αντιστοιχεί στο 107% του σημερινού ΑΕΠ της χώρας. Το Ελληνικό τμήμα της Λεκάνης του Ηροδότου, σύμφωνα με τη γαλλική επιστημονική ομάδα της Beicip- Franlab, συμβούλων του ΥΠΕΚΑ, υπολογίζεται ότι μπορεί να έχει έως και 2,5 τρις κυβικά μέτρα φυσικού αερίου, βάσει προσομοίωσής της με αυτή της Λεβαντίνης του Ισραήλ στην οποία βρέθηκαν περίπου 750 δις κυβικά μέτρα. Η Αμερικάνικη Γεωλογική Επιθεώρηση εκτιμά ότι, με πιθανότητα

3 50%, υπάρχουν επιπλέον 3 τρις κυβικών μέτρων φυσικού αερίου. Όσον αφορά στα ενεργειακά αποθέματα πετρελαίου της Ελλάδας, το Υπουργείο Περιβάλλοντος Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής, εκτιμά ότι η περιοχή του Ιονίου και νοτίως της Κρήτης μπορούν να αποδώσουν εκατομ. βαρέλια ετησίως για διάστημα χρόνων. Η κατανάλωση πετρελαίου της Ελλάδας είναι 120 εκατομ. βαρέλια ετησίως, επομένως ένα ικανό μέρος της ζήτησης μπορεί να καλυφθεί από εγχώριες πηγές. Η Ελλάδα ως Διακομιστικό Ενεργειακό Κέντρο Το γεγονός ότι τα αποθέματα μειώνονται ενώ η ζήτηση για φυσικό αέριο αυξάνεται, οδηγεί την Ευρωπαϊκή Ένωση στην ανάγκη για εισαγωγή φυσικού αερίου από μεγάλες χώρες παραγωγούς, αυξάνοντας την εξάρτησή της από τον υπόλοιπο κόσμο. Το φυσικό αέριο μεταφέρεται στην Ευρώπη μέσω μεγάλων διακρατικών διασυνδετικών αγωγών αλλά και με πλοία τα οποία μεταφέρουν το υγροποιημένης μορφής φυσικό αέριο (Liquefied Natural Gas-LNG), σε πολλούς ειδικούς τερματικούς σταθμούς στην Ευρώπη. Οι κύριες χώρες από τις οποίες εισάγεται το φυσικό αέριο στην Ευρώπη είναι η Ρωσία (περίπου 150 δις κυβικά μέτρα το χρόνο) και η Αλγερία (περίπου 60 δις κυβικά μέτρα το χρόνο). Η εξάρτηση της Ευρώπης από άλλες χώρες αναμένεται να συνεχίσει να αυξάνεται, καθώς μέχρι το 2020 προβλέπεται να αγγίξει το 65%, ποσοστό διπλάσιο συγκριτικά με τα σημερινά δεδομένα. Αγωγός Φυσικού Αερίου South-stream Ο αγωγός φυσικού αερίου South-stream αποτελεί μια ενεργειακή συμφωνία μεταξύ Ελλάδας και Ρωσίας προκειμένου να μεταφέρεται ενέργεια από τη Ρωσία στη Δύση. Ο αγωγός αυτός θα διασχίζει τη Βουλγαρία, τη Σερβία, την Ουγγαρία, τη Σλοβενία, την Ελλάδα και θα καταλήγει στη Βόρεια Ιταλία. Συζητείται μάλιστα η διασύνδεσή του με τον αγωγό Τουρκίας- Ελλάδας-Ιταλίας. Η ισχύς της εν λόγω συμφωνίας υπολογίζεται σε περίπου 30 χρόνια, ενώ μέσω του αγωγού αυτού θα διέρχονται 10 δις κυβικά μέτρα αερίου ανά έτος. Μέρος της ποσότητας αυτής θα διοχετεύεται στην Ελλάδα, η οποία θα εισπράττει και τέλη διέλευσης. Για τους υπόλοιπους κλάδους του αγωγού, η Ρωσική κυβέρνηση έχει υπογράψει συμφωνίες με τη Βουλγαρία, την Ιταλία, και τη Σερβία. Προβλέπεται επίσης συμφωνία για την ίδρυση εταιρείας που θα έχει την ευθύνη για την κατασκευή καθώς και την εκμετάλλευση του αγωγού, η οποία θα υπογραφεί Μέρος της ποσότητας φυσικού αερίου που θα μεταφέρει ο αγωγός, θα διοχετεύεται στην Ελλάδα, η οποία θα εισπράττει και τέλη διέλευσης. σελ. 3

4 Ο αγωγός φυσικού αερίου Southstream αποτελεί μια ενεργειακή συμφωνία μεταξύ Ελλάδας και Ρωσίας προκειμένου να μεταφέρεται ενέργεια από τη Ρωσία στη Δύση. ανάμεσα στην Ελληνική ΔΕΣΦΑ και τη GASPROM. Η εταιρεία, κατά πάσα πιθανότητα, θα εδρεύει στην Ελλάδα με κύριες δραστηριότητες το σχεδιασμό, τη χρηματοδότηση, την κατασκευή και τη λειτουργία του αγωγού. Η Ενεργειακή Κοινότητα της Νοτιοανατολικής Ευρώπης, με έδρα την Αθήνα και με αφορμή τον αγωγό Southstream επικεντρώνεται στη δημιουργία μίας ενιαίας ενεργειακής αγοράς στα Βαλκάνια, θεσπίζοντας κοινούς κανόνες με σκοπό να ενσωματωθεί στην ενεργειακή αγορά της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε κατάλληλο χρόνο. Η Ενεργειακή Κοινότητα ιδρύθηκε σε συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Ένωση και απαρτίζεται από τις εξής χώρες: Κροατία, Βοσνία-Ερζεγοβίνη, Σερβία, Μαυροβούνιο, πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας, Αλβανία, Ρουμανία, Βουλγαρία καθώς και από την αποστολή των Ηνωμένων Εθνών για λογαριασμό του Κοσσυφοπέδιου. Αγωγός Φυσικού Αερίου Ισραήλ-Κύπρου-Ελλάδας Ο αγωγός Ισραήλ-Κύπρου-Ελλάδας αφορά στη διοχέτευση φυσικού αερίου από την Ανατολική λεκάνη της Μεσογείου στις αγορές της Ευρώπης. Προβλέπεται να συνδέει το Ισραήλ με την Κύπρο και την Ελλάδα με τελικό σταθμό την Κρήτη. Ο αγωγός αυτός θα είναι υποθαλάσσιος και αναμένεται η κατασκευή τερματικού σταθμού στην Κύπρο όπου θα γίνεται η υγροποίηση του φυσικού αερίου και θα μεταφέρεται με πλοία στις Ευρωπαϊκές αγορές. Ορισμένοι αναλυτές υποστηρίζουν ότι ο συγκεκριμένος αγωγός θα προσφέρει ενεργειακή ασφάλεια στην Ευρώπη καθώς εκτιμάται ότι η λεκάνη της Μεσογείου, χωρίς να προσδιορίζουν γεωγραφικά το μέγεθος ή τις χώρες, περιλαμβάνει περισσότερα από 35 δις κυβικά μέτρα φυσικού αερίου. Όσον αφορά στη διεθνή πολιτική είναι αρκετά σαφές ότι ένας τέτοιος αγωγός συνιστά πολιτικό μπλοκ μεταξύ Ελλάδας- Κύπρου και Ισραήλ το οποίο θα παίξει σημαντικό ρόλο στη μεταφορά ενέργειας προς την Ευρώπη. Με τη Ρώσικη Nord να μονοπωλεί τη μεταφορά φυσικού αερίου στην Ευρώπη και να ασκεί πολιτική πίεση στα Σοβιετικά κράτη, ο εν λόγω προγραμματισμένος αγωγός υποστηρίζεται πλήρως από την Ευρωπαϊκή Ένωση λόγω της ασφάλειας που θα της προσφέρει. Από την άλλη πλευρά το δυναμικό τρίγωνο ανάμεσα στην Ελλάδα την Κύπρο και το Ισραήλ θα μπορούσε να θεωρηθεί ως ένα πολιτικό αντίβαρο απέναντι στην Τουρκία, αφού είναι προφανές ότι υπάρχει ανάγκη για ισορροπία δυνάμεων στην περιοχή. Όσον αφορά στον τομέα της ενέργειας, η Τουρκία είναι μια από τις πιο αναπτυσσόμενες αγορές ενέργειας στον κόσμο και φαίνεται να διαπραγματεύεται ευκαιρίες που θα ενισχύσουν τον πολιτικό της ρόλο στη Μεσόγειο θάλασσα ως προς το φυσικό αέριο. Το δυναμικό τρίγωνο ανάμεσα στην Ελλάδα την Κύπρο και το Ισραήλ θα μπορούσε να θεωρηθεί ως ένα πολιτικό αντίβαρο απέναντι στην Τουρκία. σελ. 4

5 Αγωγός φυσικού αερίου Tap (Trans Adriatic Pipeline) Ο αγωγός Tap που συνδέει την Ελλάδα με τη Ρωσία θέτει την Κομοτηνή στον παγκόσμιο ενεργειακό χάρτη. Ο αγωγός αυτός μήκους 180 χιλιομέτρων θα ξεκινάει από την Κομοτηνή θα διασχίζει τη Θράκη, τη Μακεδονία και την Ήπειρο και στη συνέχεια μέσω της Αλβανίας θα φτάνει στην Αδριατική από όπου, μέσω ενός υποθαλάσσιου αγωγού, θα καταλήγει στην Ιταλία. Ο Έλληνο-βουλγαρικός αγωγός φυσικού αερίου (IGB), σε συνδυασμό με άλλους υπάρχοντες ή σχεδιαζόμενους αγωγούς, θα επιτρέψει την τροφοδοσία της Βουλγαρίας και άλλων Βαλκανικών χωρών με φυσικό αέριο προερχόμενο από την Κασπία Θάλασσα και τη Μέση Ανατολή. Με τον τρόπο αυτό επιτυγχάνεται η διαφοροποίηση των πηγών προμήθειας αερίου και η μεγαλύτερη ασφάλεια του συστήματος τροφοδοσίας. Η Ελληνική πλευρά συζήτησε τη στήριξη του αγωγού TAP ενόψει της τελικής φάσης στην οποία βρίσκεται η διαδικασία επιλογής του project που θα μεταφέρει το αέριο από το κοίτασμα του Σαχ Ντενίζ στη Μαύρη Θάλασσα, προς τις αγορές της Ευρώπης, η οποία διεξάγεται στο Μπακού του Αζερμπαϊτζάν. Ο TAP έχει προκριθεί στην τελική φάση μαζί με τον ανταγωνιστικό αγωγό Nabucco West, ενώ οι τελικές διαδικασίες για τη λήψη της οριστικής απόφασης ξεκινούν το Νοέμβριο με ορίζοντα ολοκλήρωσης το τέλος του έτους. Ο αγωγός TAP με μήκος 500 χιλιόμετρα ακολουθεί τη διαδρομή από την Τουρκία, προς την Ελλάδα, την Αλβανία και προορισμό την αγορά της Ιταλίας, ενώ ο Nabucco West με μήκος 1300 χιλιόμετρα ακολουθεί τη διαδρομή από την Τουρκία, προς τις Βουλγαρία, Ρουμανία, Ουγγαρία με προορισμό το hub αερίου στο Baumgarten της Αυστρίας. Για τον TAP η πολιτική υποστήριξη των κυβερνήσεων των χωρών από όπου διέρχεται, αποτελεί ζήτημα μεγίστης σημασίας, καθώς κρίνεται ότι αποτελεί το μοναδικό σημείο στο οποίο υπερτερεί ο ανταγωνιστικός Nabucco. Αυτό συμβαίνει διότι οι κυβερνήσεις των χωρών από όπου διέρχεται έχουν δηλώσει ανοιχτά την υποστήριξή τους, κάτι που έχει καταστεί σαφές και στο Μπακού. Υπό αυτή την έννοια ο TAP εκτιμάται ότι κινδυνεύει να απολέσει τα πλεονεκτήματα που έχει έναντι του Nabucco West σε επίπεδο προετοιμασίας, αλλά και οικονομικής και τεχνικής αρτιότητας. Η Ελληνική πλευρά δεν είχε κρύψει ότι, μεταξύ των προτεινόμενων αγωγών του Νοτίου Διαδρόμου, στρατηγική της επιλογή είναι η στήριξη κατά προτεραιότητα του ITGI (ΔΕΠΑ, Edison). Ωστόσο, η απόφαση στις αρχές του έτους να τεθεί εκτός κούρσας ο ITGI από το Σαχ Ντενίζ, έχει ανατρέψει το σκηνικό. Παρόλα αυτά το μεγαλύτερο πρόβλημα που αντιμετωπίζει εδώ και καιρό η Ελλάδα είναι το γεγονός ότι δεν έχει οριοθετήσει την αποκλειστική Ο αγωγός Ισραήλ- Κύπρου-Ελλάδας θα προσφέρει ενεργειακή ασφάλεια στην Ευρώπη καθώς εκτιμάται ότι η λεκάνη της Μεσογείου περιλαμβάνει περισσότερα από 35 δις κυβικά μέτρα φυσικού αερίου. Ο Έλληνο-βουλγαρικός αγωγός φυσικού αερίου (IGB), σε συνδυασμό με άλλους υπάρχοντες ή σχεδιαζόμενους αγωγούς, θα επιτρέψει την τροφοδοσία της Βουλγαρίας και άλλων Βαλκανικών χωρών με φυσικό αέριο προερχόμενο από την Κασπία Θάλασσα και τη Μέση Ανατολή. σελ. 5

6 Η πρόσφατη ανακάλυψη φυσικού αερίου στο θαλάσσιο χώρο του Ισραήλ είναι η δεύτερη μεγαλύτερη που έχει γίνει παγκοσμίως. σελ. 6 οικονομική ζώνη (ΑΟΖ) ούτε με την Ιταλία, ούτε με την Αλβανία αλλά ούτε με την Τουρκία. Φαίνεται ότι ο αγωγός ΤΑΡ ήταν η αφορμή για να πάρει η Ελληνική κυβέρνηση το πράσινο φως για την ανακήρυξη του ΑΟΖ με την Αλβανία και πιθανόν με την Ιταλία. Με δεδομένο λοιπόν το Ελληνικό ενδιαφέρον για έναρξη των διαδικασιών έρευνας και εκμετάλλευσης πιθανών κοιτασμάτων φυσικού αερίου και πετρελαίου εντός της Ελληνικής ΑΟΖ, μια τέτοια συμφωνία αποτελεί θετική εξέλιξη με πολιτικές, διπλωματικές και οικονομικές προεκτάσεις. στην Υπόλοιπη Ανατολική Μεσόγειο Σχεδόν όλες οι γειτονικές χώρες της Ελλάδας έχουν προβεί σε ενέργειες εντοπισμού κοιτασμάτων υδρογονανθράκων. Κοιτάσματα εντοπίστηκαν στην Αίγυπτο (στη θαλάσσια περιοχή που συνορεύει με την Κύπρο), στην Παλαιστινιακή αρχή, στη Λιβύη και στο Ισραήλ. του Ισραήλ Ιδιαίτερης προσοχής χρήζει η πρόσφατη ανακάλυψη κοιτάσματος φυσικού αερίου, η οποία αποτελεί τη δεύτερη μεγαλύτερη ανακάλυψη που έχει γίνει σε παγκόσμιο επίπεδο, στο θαλάσσιο χώρο του Ισραήλ. Εκτιμάται ότι οι ποσότητες φυσικού αερίου που ανακαλύφθηκαν στη συγκεκριμένη περιοχή ανέρχονται σε 8 τρις κυβικά πόδια και είναι ικανές να καλύψουν τις ενεργειακές ανάγκες του Ισραήλ για τις επόμενες 2 με 3 δεκαετίες. Τα εγχώρια αποθέματα του Ισραήλ ανέρχονται σε1,5-1,7 τρις κυβικά πόδια, και απορρέουν κατά βάση από τα δύο μεγαλύτερα κοιτάσματα της χώρας: το Mari και το Noa. Οι έρευνες της εταιρείας Noble Energy εκτιμούν ότι το κοίτασμα Λεβιάθαν το οποίο συνορεύει με την Κύπρο, διαθέτει περίπου 16 τρις κυβικά πόδια φυσικού αερίου, ενώ το κοίτασμα Ταμάρ εκτιμάται ότι έχει τη δυνατότητα να φθάσει τα 8,4 τρις κυβικά πόδια φυσικού αερίου. Η παραγωγή που θα προκύψει μόνο από το κοίτασμα Ταμάρ μπορεί να καλύψει τις ενεργειακές ανάγκες της χώρας για περίπου χρόνια. Άλλο ένα κοίτασμα είναι αυτό του Dalit. Βρίσκεται νοτιοανατολικά του Ταμάρ και εκτιμάται ότι διαθέτει 15 δις κυβικά μέτρα φυσικού αερίου. της Παλαιστινιακής αρχής- Λωρίδας της Γάζας Η Παλαιστινιακή Αρχή είχε συμφωνήσει με την εταιρεία φυσικού αερίου BG για την εκμετάλλευση του πηγαδιού Marine-1, το οποίο βρίσκεται στα ύδατα της Λωρίδας της Γάζας και το οποίο εκτιμάται πως περιλαμβάνει 1,4 τρις κυβικών ποδιών φυσικού αερίου. Πρόσφατες έρευνες, οι οποίες έγιναν στην ευρύτερη θαλάσσια περιοχή της Λωρίδας της Γάζας, έδειξαν ότι υπάρχουν κοιτάσματα των οποίων η αξία εκτιμάται στα $3 δις. Οι ίδιες έρευνες επιβεβαίωσαν την ύπαρξη κοιτάσματος Mari-B τα αποθέματα του οποίου ανέρχονται σε περίπου 1 τρις κυβικών ποδιών και βρίσκεται στην περιοχή της Ισραηλινής και ενδεχόμενης Παλαιστινιακής ΑΟΖ.

7 της Αιγύπτου Η Αίγυπτος είναι η μοναδική χώρα της Νοτιοανατολικής Μεσογείου, η οποία διαθέτει αξιόλογα, αποδεδειγμένα και πλήρως εκμεταλλεύσιμα κοιτάσματα φυσικού αερίου καθώς και ένα οργανωμένο σύστημα εισαγωγής και εξαγωγής φυσικού αερίου. Σήμερα, εκτιμάται ότι η εν λόγω χώρα διαθέτει περίπου 77 τρις κυβ. ποδιών φυσικού αερίου σε αποθέματα, γεγονός που την τοποθετεί στην τρίτη θέση κατά σειρά αποθεμάτων φυσικού αερίου. Το 70% της παραγωγής φυσικού αερίου της Αιγύπτου προέρχεται από τα κοιτάσματα του Κωνικού πεδίου στα ανοιχτά του Δέλτα του Νείλου. Το Κάιρο διαθέτει 3 μεγάλες εγκαταστάσεις υγροποίησης φυσικού αερίου την SEGAS Train LNG 1 και τις Egypt LNG Train 1 και 2 που εκτιμάται ότι μπορούν να παράγουν ποσότητα LNG της τάξεως των 600 δις κυβικών ποδιών ετησίως. Σύμφωνα με εκτιμήσεις του United States Geological Survey, στο Κωνικό Πεδίο ανοιχτά του Νείλου ενδέχεται να υπάρχουν ποσότητες φυσικού αερίου που να φθάνουν τα 106 τρις κυβικά πόδια. της Συρίας Η Δαμασκός παράγει κυρίως πετρέλαιο αλλά λόγω της εξάντλησης των αποθεμάτων έχει στρέψει την προσοχή της στην εύρεση και εκμετάλλευση κοιτασμάτων φυσικού αερίου. Τα αποδεδειγμένα αποθέματα της χώρας ανέρχονται σε 8,5 τρις κυβικών ποδιών, ποσότητα που, όμως, δεν επαρκεί δεδομένου ότι η ετήσια εγχώρια κατανάλωση φυσικού αερίου ανέρχεται σε 251 δις κυβικών ποδιών. Αυτός είναι και ο κύριος λόγος που στρέφεται στην εισαγωγή φυσικού αερίου. Σύμφωνα με έρευνα του United States Geological Survey, εκτιμάται η ύπαρξη κοιτασμάτων εκμεταλλεύσιμου φυσικού αερίου της τάξεως του 122 τρις κυβικών ποδιών, εντός της περιοχής που καλύπτεται από τις ΑΟΖ της Συρίας, του Λιβάνου και του Ισραήλ. Παράλληλα, η ρευστότητα και η αβεβαιότητα που το μέλλον επιφυλάσσει επιφέρουν έντονο προβληματισμό αναφορικά με τις μελλοντικές κινήσεις της χώρας στο ζήτημα της ενέργειας. του Λίβανου Ο Λίβανος είναι μια χώρα που δε δραστηριοποιείται ούτε στην παραγωγή πετρελαίου αλλά ούτε και στην παραγωγή φυσικού αερίου. Οι εγχώριες ανάγκες καλύπτονται μέσω εισαγωγών. Η χώρα αυτή επιθυμεί να συμμετάσχει στο ενεργειακό παιχνίδι στην Ανατολική Μεσόγειο, αφού διεκδικεί ποσοστό από το Ισραηλινό κοίτασμα Λεβιάθαν. Η Geo- Spectrum ύστερα από έρευνα ανακοίνωσε την ύπαρξη κοιτάσματος φυσικού αερίου το οποίο βρίσκεται στις νοτιοανατολικές ακτές της χώρας και εκτιμάται ότι περιλαμβάνει 707 δις κυβικά μέτρα φυσικού αερίου. Εκτιμήσεις αναφέρουν ότι τα κοιτάσματα του Λίβανου μπορεί να ξεπεράσουν σε αριθμό αυτά της Κύπρου, γεγονός που προοιωνίζει τη σημασία της Βηρυτού στη μελλοντική παραγωγή της Ανατολικής Μεσογείου. της Τουρκίας Τα συνολικά αποδεδειγμένα αποθέματα της Τουρκίας σε φυσικό αέριο ανέρχονται σε 218 δις κυβικά πόδια τα οποία προέρχονται από κοιτάσματα της Μαύρης Η Αίγυπτος αποτελεί την τρίτη, κατά σειρά, χώρα με τα περισσότερα αποθέματα φυσικού αερίου. σελ. 7

8 Η Λευκωσία φαίνεται να επικεντρώνει το ενδιαφέρον της στην αναζήτηση τρόπου εδραίωσης ενός συστηματικού τομέα παραγωγής αλλά και εξαγωγής φυσικού αερίου. Θάλασσας, με το μεγαλύτερο από αυτά το Marmara Kuzey. Η εγχώρια παραγωγή δεν καλύπτει τις ενεργειακές ανάγκες που παρουσιάζονται και συνεπώς η Τουρκία στρέφεται στην εισαγωγή φυσικού αερίου. Σε ότι αφορά στις έρευνες σχετικά με την ανακάλυψη κοιτασμάτων φυσικού αερίου στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου έχουν παγώσει, λόγω της μη οριοθέτησης των ζωνών κυριαρχίας μεταξύ της Ελλάδας και της Τουρκίας. της Κύπρου Μέχρι και το 2010, όπου έκαναν την εμφάνιση τους τα πρώτα αποτελέσματα των ερευνών που πραγματοποιήθηκαν στην Κύπρο για την ανακάλυψη φυσικού αερίου, τα αποδεδειγμένα αποθέματα, η παραγωγή αλλά και η κατανάλωση της Κύπρου κυμαίνονταν κοντά στο μηδέν. Οι εγχώριες ανάγκες της Λευκωσίας βασίζονται στο πετρέλαιο. Πρόσφατες έρευνες έδειξαν ότι στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου υπάρχουν κοιτάσματα φυσικού αερίου τα οποία βρίσκονται συγκεκριμένα από το πεδίο του Levantine μέχρι τα όρια της περιοχής του πεδίου του Ηροδότου. Η περιοχή αυτή έχει χωριστεί σε 13 θαλάσσια οικόπεδα και το μόνο που έχει εκτιμηθεί είναι το οικόπεδο 12, το οποίο ονομάζεται «Αφροδίτη». Σύμφωνα λοιπόν με το Διευθυντή της Υπηρεσίας Ενέργειας του Κυπριακού Υπουργείου Εμπορίου, κ. Σόλων Κασίρη, η «Αφροδίτη» περιλαμβάνει περίπου 8-12 τρις κυβικά πόδια φυσικού αερίου. Η αξία της φτάνει τα 350 δις και το καθαρό κέρδος από την εκμετάλλευση της τα 86 δις. Ενθαρρυντικές είναι και οι εκτιμήσεις που έγιναν για την Κυπριακή ΑΟΖ. Έδειξαν ότι υπάρχουν κοιτάσματα φυσικού αερίου που ανέρχονται σε 60 τρις κυβικά πόδια, ενώ λόγος γίνεται και για κοιτάσματα πετρελαίου σε αυτήν την περιοχή. Την εξερεύνηση του συγκεκριμένου κοιτάσματος έχει αναλάβει η Noble energy σε συνεργασία με την ισραηλινή Delek group. Μέχρι στιγμής υποστηρίζεται και από τις δύο ομάδες ότι το εν λόγω κοίτασμα μπορεί να υποστηρίξει μια παραγωγή της τάξεως των 10 δις κυβικών μέτρων το χρόνο για τα επόμενα έτη. Από την παραγωγή αυτή, το μεγαλύτερο μέρος θα αφιερωθεί για εξαγωγές, αφού οι εγχώριες ανάγκες της Κύπρου θα χρειαστούν μόνο το 15% της παραγωγής αυτής. Η Λευκωσία φαίνεται να επικεντρώνει το ενδιαφέρον της στην αναζήτηση τρόπου εδραίωσης ενός συστηματικού τομέα παραγωγής αλλά και εξαγωγής φυσικού αερίου, εκμεταλλευόμενη στο έπακρο τα φυσικά αποθέματα που διαθέτει στις θαλάσσιες ζώνες κυριαρχίας της. Συμπεράσματα Τα αποθέματα της Ανατολικής Μεσογείου είναι ικανά να καλύψουν τις εγχώριες ανάγκες των χωρών προέλευσης αλλά και να χρησιμοποιηθούν για εξαγωγές για την κάλυψη των αναγκών της Ευρώπης. Στην Ελλάδα, τα περισσότερα κοιτάσματα Το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο αναμένεται να συνεχίσουν να καλύπτουν το 80% της συνολικής κατανάλωσης της ενέργειας, τα επόμενα 30 χρόνια. σελ. 8

9 βρίσκονται στη θαλάσσια περιοχή της Κρήτης και ανέρχονται συνολικά σε 6 τρις κυβικών μέτρων φυσικού αερίου και σε 1,7 δις βαρέλια υγρών υδρογονανθράκων. Η βιωσιμότητα των αποθεμάτων φυσικού αερίου νοτίως της Κρήτης προσδιορίζεται σε 100 χρόνια, γεγονός που υπογραμμίζει τη σημασία της σωστής διαχείρισής τους από την Ελληνική κυβέρνηση. Παράλληλα, η Ελλάδα συνιστά μια χώρα μοναδικής γεωπολιτικής τοποθέτησης, αφού βρίσκεται δίπλα στους παραγωγούς ενέργειας της Μέσης Ανατολής, της Βόρειας Αφρικής και της Κασπίας. Το Αιγαίο και η Ανατολική Μεσόγειος διαθέτουν κοιτάσματα φυσικών πόρων που μπορούν να καλύψουν τις ανάγκες του πλανήτη. Οι εξελίξεις στον τομέα του φυσικού αερίου και η δημιουργία αγωγών σχετίζονται άρρηκτα με ευρύτερα γεωπολιτικά συμφέροντα, ιδιαίτερα μεταξύ Ρωσίας και ΗΠΑ, κάτι που η Ελλάδα θα μπορούσε να εκμεταλλευτεί λόγω της ιδιαίτερης γεωστρατηγικής της θέσης. Η Ελληνική διοίκηση έχει πολλές επιλογές στην άσκηση επιρροής προκειμένου να αποκομίσει οφέλη αλλά και να ελαττώσει την ενεργειακή της εξάρτηση από άλλες χώρες. Οι προοπτικές της εξαρτώνται από τις πολιτικές πρωτοβουλίες που θα εξασφαλίσουν τις ευκαιρίες που έχουν υπογραφεί. Διαφορετικά, αυτός ο αιώνας όπως και οι προηγούμενοι- θα δώσει μεγάλες ελπίδες αλλά θα καταλήξει σε αμελητέα πρακτικά αποτελέσματα. Η ανάγκη για διαφοροποίηση των προμηθειών φυσικού αερίου έχει καταστεί στρατηγική προτεραιότητα για την Ευρωπαϊκή Ένωση. Στο πλαίσιο αυτό περιλαμβάνονται ο αγωγός South Stream, που υπόσχεται να μεταφέρει φυσικό αέριο από τη Ρωσία στην Ευρώπη, ο αγωγός TAP που αποβλέπει τη μεταφορά φυσικού αερίου από την Κασπία προς την Ιταλία και, τέλος, ο αγωγός Ισραήλ-Κύπρου- Ελλάδας που αφορά στη διοχέτευση φυσικού αερίου από την Ανατολική λεκάνη της Μεσογείου προς την Ευρώπη. Κρίνεται απαραίτητο να διερευνηθούν τα άμεσα πλεονεκτήματα που επιφυλάσσει ο κάθε ένας από αυτούς για την Ελλάδα, καθώς και ο βαθμός ετοιμότητας του κάθε αγωγού όσον αφορά στη φάση της υλοποίησης. Όσον αφορά στις υπόλοιπες γειτονικές χώρες της Ελλάδας, τέλος, σχεδόν όλες έχουν προβεί σε έρευνες για τον εντοπισμό κοιτασμάτων υδρογονανθράκων. Από αυτές η μόνη χώρα που έχει αποδεδειγμένα και εκμεταλλεύσιμα κοιτάσματα είναι η Αίγυπτος. Τα ενεργειακά αποθέματα του Ισραήλ εκτιμάται ότι είναι σε θέση να καλύψουν την εγχώρια ζήτησή του σε ενέργεια για τα επόμενα 20 με 30 χρόνια. Η κύρια δραστηριότητα της Συρίας στηριζόταν στο πετρέλαιο, αλλά λόγω εξάντλησης αποθεμάτων έδειξε ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την εύρεση κοιτασμάτων φυσικού αερίου. Τα υπάρχοντα κοιτάσματα δεν επαρκούν για την εγχώρια ζήτηση και για το λόγο αυτό προχώρησε στην εύρεση νέων κοιτασμάτων. Ο Λίβανος καλύπτει την εγχώρια ζήτησή του μόνο με εισαγωγές, αλλά εκτιμάται ότι τα κοιτάσματα που διαθέτει είναι μεγαλύτερα από αυτά της Κύπρου. Οι εγχώριες ανάγκες της Λευκωσίας βασίζονται στο πετρέλαιο, ενώ τα εκτιμώμενα κοιτάσματα της έχουν βιωσιμότητα μέχρι και 30 χρόνια. σελ. 9

10 Βιβλιογραφία Ιωσηφίδης Ι. (2011) Ενεργειακός Σχεδιασμός και Γεωπολιτική. Κύπρος: ΑΠΕ, Φυσικό Αέριο χώρες μαζί και 1 εναντίον., εκδ. Πάργα, Κονοφάγος Η., Φώσκολος Α. και Λυγερός (2012) Τα βήματα προσέλκυσης επενδύσεων και δημιουργίας - το συντομότερο δυνατόν - ορυκτού πλούτου. Site: Διασυνδετήριος αγωγός Τουρκίας- Ελλάδας-Ιταλίας. Ευρωπαϊκή ενεργειακή ασφάλεια και αγωγοί φυσικού αερίου στην Ν.Α Ευρώπη: ένα πεδίο Ελληνοτουρκικής συνεργασίας. Φυσικό αέριο: Μνημόνιο κατανόησης Ελλάδας-Τουρκίας- Αλβανίας για τον αγωγό TAP. Ιδιαίτερης σημασίας O αγωγός φυσικού αερίου TAP για την Ελλάδα λέει ο διεθνής τύπος. Ενέργεια. Αγωγοί Φυσικού Αερίου. in DEEP ANALYSIS σελ. 10 Την ευθύνη του παρόντος φέρουν οι συγγραφείς. Το περιεχόμενο δεν εκφράζει απαραιτήτως τις απόψεις του In Deep Analysis.