Ακολούθησέ με... στο Ιερό του Ολυμπίου Διός και τα Παριλίσσια Ιερά

Transcript

1 Ακολούθησέ με... στο Ιερό του Ολυμπίου Διός και τα Παριλίσσια Ιερά

2 Ακολούθησέ με... στο Ιερό του Ολυμπίου Διός και τα Παριλίσσια Ιερά ΣΤΑΔΙΟ ΖΑΠΠΕΙΟ 2

3 ΙΕΡΟΟΛΥΜΠΙΟΥΔΙΟΣΚΑΤΒΑΛΑΝΕΙΟΤΡΟΛΥΜΠΙΑΓΗΤΟΖΠΥΛΗΑΔΡΙΑΝΟΥΜΠΕΠΙΔΕΛΦΙΝΙΩΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟΒΕΑΤΟΔΕΥΚΑΛΙΩΝΑΣΥΖΠΥΡΡΑΠΟΡΘΗΣΕΑΣΧΡΥΣΕΛΕΦΑΝΤΙΝΟΑΓΑΛΜΑΙΛΙΣΣΟΣΟΡΑΣΤΥΠΟΚΕΚΙΟΝΕΣΙΡΙΚΕΤΗΡΙΑΚΛΑΔΟΣΥΒΟΤΕΜΕΝΟΣΑΝΤΑΨΙΔΑΜΕΘΕΜΙΣΤΟΚΛΗΣΩΚΕΒΑΛΕΡΙΑΝΟΣΓΑΔΕΛΦΙΝΙΟΣΑΠΟΛΛΩΝΑΣΜοτΕιΝΟΜΙΝΩΤΑΥΡΟΣΤΥΡΚΡΟΝΟΣΗΡΕΑΠΥΡΝΕΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟ Ιερό Ολυμπίου Διός (Ολυμπιείο) Κάτω από το βράχο της Ακρόπολης, μια μόλις ανάσα από το πυκνοκατοικημένο άστυ της Αθήνας, το δροσερό νερό του ποταμού Ιλισσού πρόσφερε στους κατοίκους της αρχαιότητας ένα ειδυλλιακό, κατάφυτο τοπίο, ιδανικό για να λατρέψουν τους θεούς τους: τον Δία, τον Κρόνο, τη Ρέα, τη Γη, τον Απόλλωνα, την Άρτεμη, τον Πάνα και τις Νύμφες. Τα Παριλίσσια αυτά Ιερά μετέτρεψαν τις όχθες του ποταμού σε θρησκευτικό κέντρο, ενώ ο ναός που αφιερώθηκε στον πατέρα των θεών, τον Ολύμπιο Δία, προκαλούσε το θαυμασμό του αρχαίου κόσμου. Το Ιερό του Ολυμπίου Διός σύμφωνα με το μύθο ιδρύθηκε από τον Δευκαλίωνα ως ένδειξη ευγνωμοσύνης προς τον Δία που τον έσωσε από το φοβερό κατακλυσμό. Οι ενδείξεις, ωστόσο, μαρτυρούν πως ο Δίας πρέπει να λατρευόταν στην περιοχή αυτή από τις αρχές των ιστορικών χρόνων. Η κατασκευή του επιβλητικού ναού άρχισε τον 6ο αι. π.χ. Μετά από αρκετές διακοπές, ολοκληρώθηκε 700 χρόνια αργότερα, το 2ο αι. μ.χ. από τον Ρωμαίο αυτοκράτορα Αδριανό. Ο ναός, διαστάσεων 110 x 44 μ., ήταν από τους μεγαλύτερους της αρχαιότητας. Εξωτερικά περιβαλλόταν από 104 κολόνες (κίονες) κορινθιακού ρυθμού. Στο εσωτερικό του φιλοξενούσε τα κολοσσιαία αγάλματα του Δία και του Αδριανού, φτιαγμένα από χρυσό και ελεφαντόδοντο. Γύρω από το ναό κατασκευάστηκε μεγάλος τοίχος (περίβολος), τον οποίο διακοσμούσαν πολλά αγάλματα και αφιερώματα στον Ολύμπιο Δία και τον Αδριανό. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕ ΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΟΥ ΦΥΛΛΑΔΙΟΥ. ΕΚΕΙ ΕΙΝΑΙ ΚΡΥΜΜΕΝΕΣ ΠΟΛΛΕΣ ΑΠΟ ΤΙΣ ΛΕΞΕΙΣ ΠΟΥ ΑΚΟΥΣΕΣ ΚΑΤΑ ΤΟΝ ΠΕΡΙΠΑΤΟ ΣΟΥ ΣΤΟΝ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΧΩΡΟ. ΠΡΟΣΠΑΘΗΣΕ ΝΑ ΤΙΣ ΒΡΕΙΣ ΚΑΙ ΝΑ ΤΙΣ ΒΑΛΕΙΣ ΣΕ ΚΥΚΛΟ. Το ρωμαϊκό λουτρό χτίστηκε το 2ο αι. μ.χ. Είχε αποδυτήρια, χώρους αναμονής και εγκαταστάσεις για κρύο, χλιαρό και ζεστό λουτρό. Οι τοίχοι ήταν καλυμμένοι με μαρμάρινες πλάκες, ενώ τα δάπεδα ήταν διακοσμημένα με πλάκες αλλά και πολύχρωμα ψηφιδωτά. Οι Αθηναίοι έχτισαν την Πύλη του Αδριανού το 131 μ.χ. για να τιμήσουν τον Αδριανό που τους χάρισε τον εξαιρετικό αυτό ναό και προσέφερε στην πόλη τους σπουδαία έργα, όπως τη βιβλιοθήκη και το υδραγωγείο. Η Πύλη χτίστηκε πάνω στο δρόμο που οδηγούσε στα Παριλίσσια Ιερά, στο όριο ανάμεσα στην παλιά πόλη της κλασικής εποχής και στην επέκτασή της κατά τους ρωμαϊκούς χρόνους. Από το τοξωτό άνοιγμα (αψίδα) της Πύλης πέρασε η πομπή στη γιορτή που διοργάνωσε η πόλη προς τιμήν του ευεργέτη αυτοκράτορα, σύμφωνα με τη συνήθεια της εποχής. 3

4 Παριλίσσια Ιερά Η κοιλάδα του Ιλισσού, στα νότια του Ολυμπιείου, συνδέθηκε με τη λατρεία θεοτήτων αλλά και μυθικών ηρώων της Αθήνας. Λίγο πριν τον 5ο αι. π.χ. κατασκευάστηκαν στο χώρο τα πρώτα Ιερά, μερικά από τα οποία έχουν εντοπιστεί έξω από τα όρια του σύγχρονου αρχαιολογικού χώρου, όπως τα Ιερά της Αγροτέρας Αρτέμιδος, του Πανός και των Νυμφών. Στο πέρασμα των χρόνων, πάνω στα ερείπια των Παριλίσσιων Ιερών χτίστηκαν κατοικίες και εργαστήρια των βυζαντινών χρόνων. Το κτήριο ταυτίζεται με το Ιερό του Πανελληνίου Διός που κατασκευάστηκε την εποχή του Αδριανού. Ήταν ορθογώνιο με ψηλό περίβολο. Στο εσωτερικό του, τέσσερις στοές (περιστύλιο) περιέκλειναν μια κεντρική αυλή και ένα μικρό ναό αφιερωμένο στη λατρεία του Πανελληνίου Διός. Την εποχή εκείνη, το Ιερό φιλοξενούσε στους χώρους του το συνέδριο των εκπροσώπων του «Αττικού Πανελληνίου», μιας πολιτικής ένωσης που ίδρυσε ο Αδριανός και στην οποία συμμετείχαν μόνο οι πόλεις που μπορούσαν να αποδείξουν την ελληνική καταγωγή τους. Το «Επί Δελφινίω» Δικαστήριο χτίστηκε τον 5ο αι. π.χ. Στους χώρους του δικάζονταν όσοι είχαν διαπράξει φόνο είτε δικαιολογημένα είτε βρισκόμενοι σε άμυνα. Το τείχος κατασκευάστηκε τον 3ο αι. μ.χ. από τον Ρωμαίο αυτοκράτορα Βαλεριανό. Πιθανότατα ακολουθούσε την ίδια πορεία με το οχυρωματικό τείχος που χτίστηκε από τον Θεμιστοκλή τον 5ο αι. π.χ. Το Ιερό του Κρόνου και της Ρέας κατασκευάστηκε στα μέσα του 2ου αι. μ.χ. και αφιερώθηκε στη λατρεία των γονέων του Δία. Στο βράχο υπήρχε μία μεγάλη σχισμή, ένα χάσμα, από το οποίο πίστευαν πως κύλησε προς το εσωτερικό της Γης το νερό του κατακλυσμού και έτσι διασώθηκε ο Δευκαλίωνας και η γυναίκα του, η Πύρρα. Για το λόγο αυτό, οι Αθηναίοι ίδρυσαν εκεί το τέμενος (Ιερό) της Ολυμπίας Γης. Συνήθιζαν, μάλιστα, να ρίχνουν σε αυτό το άνοιγμα προσφορές από αλεύρι που είχε ζυμωθεί με μέλι. Ο ναός του Δελφινίου Απόλλωνος χτίστηκε τον 5ο αι. π.χ. και αφιερώθηκε στον Απόλλωνα ως προστάτη της ναυσιπλοΐας, καθώς κάποιοι μύθοι θέλουν το θεό να μεταμορφώνεται σε δελφίνι και να συνοδεύει τα καράβια στα πέλαγα. Εδώ λέγεται πως προσευχήθηκε ο Θησέας πριν αποπλεύσει για την Κρήτη. Κατέθεσε, μάλιστα, ένα κλαδί ελιάς τυλιγμένο με λευκό μαλλί (ικετηρία κλάδος) ικετεύοντας τον θεό να τον βοηθήσει να εξοντώσει τον Μινώταυρο που καταβρόχθιζε άδικα τους νέους και τις νέες της Αθήνας. 4

5 ΥΠΟΥΡΓΕΊΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΎ, ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ΓΕΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΜΟΥΣΕΙΩΝ ΤΜΗΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ Κείμενα: Τόνια Κουτσουράκη, αρχαιολόγος Σχέδια: Δημήτρης Κουκουλάς, αρχιτέκτονας Εφορείας Αρχαιοτήτων Αθηνών Ηλεκτρονική επιμέλεια: Σπήλιος Πίστας Copyright 2015 Υ.ΠΟ.ΠΑΙ.Θ. ISBN Ηλεκτρονικής έκδοσης Βιβλιογραφία: Κουτσουράκη, Τ., Πίνη, Ε., Αναζητώντας το Δέντρο της Ζωής στον αρχαιολογικό χώρο του Ολυμπιείου, ΥΠ.ΠΟ., Αθήνα 2008 Κυριακού, Δ., Το Ολυμπιείον και η ευρύτερη περιοχή, ΥΠ.ΠΟ.- Τ.Α.Π.Α., Αθήνα 2007 Παυσανίου Ελλάδος Περιήγησις, «Αττικά», Επιμέλεια Ν. Παπαχατζή, Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα 1994 Τραυλός, Ι., Πολεοδομική εξέλιξις των Αθηνών, εκδόσεις ΚΑΠΟΝ, Αθήνα Ολυμπιείο, Ναός Ολυμπίου Διός, Κυριακού Θ., Γ ΕΠΚΑ Το έντυπο «Ακολούθησέ με... στο Ιερό του Ολυμπίου Διός και τα Παριλίσσια Ιερά» με ISBN δημιουργήθηκε το 2012 στο πλαίσιο της δράσης «Πράσινες Πολιτιστικές Διαδρομές». Ψηφιοποιήθηκε το 2015 για την Πράξη με κωδικό MIS «Επικαιροποίηση και ψηφιοποίηση πολιτιστικού εκπαιδευτικού υλικού για την ενίσχυση της εκπαιδευτικής διαδικασίας», που υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Διά Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους.