ΚΕΙΜΕΝΟ ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ Β ΤΑΞΗ

Transcript

1 ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Σ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΡΙΤΗ 20 ΜΑΪΟΥ 2003 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ: ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙΔΩΝ: ΤΕΣΣΕΡΙΣ ΚΕΙΜΕΝΟ Δεν θα ήταν άσκοπο να αναλογιστούμε ως κοινωνία τις επιπτώσεις ενός πολιτισμού της τηλεοπτικής εικόνας στη ζωή μας. Η ενσωμάτωση της λογικής των μέσων μαζικής ενημέρωσης στον ψυχισμό δημιουργεί νέες παραμέτρους, σημαδεύει την ιστορία. Τίποτα δεν είναι όπως πριν. Για παράδειγμα, η μονοκρατορία του χρώματος και της φωτογραφίας εξακοντίζει στο περιθώριο το γραπτό λόγο και υποθηκεύει την ανάγνωση. Η ραστώνη 1 της συνεχούς εναλλαγής καναλιών (του ζάπινγκ) και η ευκολία της «σαρώσεως» έγχρωμων εικόνων καθιστούν αφόρητο για το παιδί τον κόπο της μελέτης και, ως εκ τούτου, το αποξενώνουν από την αποθησαυρισμένη γραμματεία. Σήμερα, τα νέα παιδιά θεωρούν «βουνό» την ανάγνωση βιβλίων που δεν έχουν έγχρωμες εικόνες σε κάθε σελίδα ή εμφανίζουν μεγάλες παραγράφους. Το φαινόμενο αυτό, σε μια κοινωνία που ήδη δεν διάβαζε, οφείλει να μας απασχολήσει σοβαρά, διότι το βιβλίο αποτελεί βασικό μέσο για την αγωγή. Εγείρει δε νέες απαιτήσεις για την ποιότητα και την κίνηση του εξωσχολικού αναγνώσματος, όπως είναι τα βιβλία για παιδιά και εφήβους, τα κόμικς, τα περιοδικά, τα λογοτεχνικά κείμενα. ΤΕΛΟΣ 1ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ

2 ΑΡΧΗ 2ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ Όλοι δεχόμαστε, βέβαια, ότι η ενασχόληση με το βιβλίο συνιστά δημιουργική αξιοποίηση του χρόνου. Η τηλεόραση, αντίθετα, έχει επιβάλει μια ριζικά διαφορετική αίσθηση του χρόνου από εκείνη που μας κληροδότησε η παράδοση αιώνων. Αξιοπρόσεκτες, επίσης, είναι και οι επιπτώσεις αυτής της νέας αίσθησης του χρόνου στην εκπαιδευτική διαδικασία. Παρατηρείται π.χ. δυσκολία συγκέντρωσης της προσοχής των παιδιών, όπως και υπερβολική κινητικότητα, αφού η καθημερινή ζωή δεν συμβαδίζει με το ρυθμό της τηλεοπτικής εικόνας. Πολύ φυσικό είναι να θεωρείται ανιαρό το σχολικό μάθημα, όπως και ο διάλογος στην οικογένεια, που τώρα έχει αντιπάλους τα κανάλια με τα ελκυστικά τους προγράμματα. Ας μην παραλείψουμε και τις ταινίες του Σαββατόβραδου, οι οποίες έχουν στοιχίσει σε πλήθος παιδιών την απουσία από τον κυριακάτικο εκκλησιασμό ή από το οικογενειακό τραπέζι. Τέλος, πελώρια ζητήματα τίθενται ενώπιόν μας για το περιεχόμενο της διδαχής. Πώς θα μπορέσουμε να αναπτύξουμε στους νέους ανθρώπους αντίβαρο στο ρεύμα του εντυπωσιασμού; Τι είδους αγωγή θα πρέπει να δοθεί και με ποιους τρόπους, ώστε να ανακαλύψουν οι νέοι «τις πνευματικές ηδονές»; Πώς τα λόγια και το ήθος της οικογενειακής, σχολικής, κοινωνικής ζωής θα εισάγουν και θα εδραιώνουν την ανθρώπινη ποιότητα; Τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, λοιπόν, είναι πια η μόνη εξουσία, διότι εξουσιάζουν το θυμικό 2 των ανθρώπων. Οι περισσότεροι διανοητικά αμφισβητούν την αξιοπιστία τους λέγοντας: «Μας κοροϊδεύουν». Συναισθηματικά, όμως, την έχουν αναγνωρίσει ως τη μόνη ΤΕΛΟΣ 2ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ

3 ΑΡΧΗ 3ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ αυθεντία κι έχουν παραδοθεί άνευ όρων, αφού για το ασυνείδητο αξιόπιστο είναι ό,τι επαληθεύει την παντοδυναμία του. Βασίλειος Θερμός, Ποιμαίνοντες μετ επιστήμης, Εκδόσεις Αρμός, Αθήνα 1996, σ.σ (Διασκευή) Λεξιλόγιο 1. ραστώνη = νωθρότητα, τάση αδράνειας και παθητικής αποδοχής των πραγμάτων 2. θυμικό = ψυχή Α. Να γράψετε στο τετράδιό σας την περίληψη του κειμένου σε λέξεις. Μονάδες 25 Β.1. «Σήμερα, τα νέα παιδιά θεωρούν «βουνό» την ανάγνωση βιβλίων που δεν έχουν έγχρωμες εικόνες σε κάθε σελίδα ή εμφανίζουν μεγάλες παραγράφους.»: Να σχολιάσετε την άποψη που διατυπώνει ο συγγραφέας στην παραπάνω περίοδο σε λέξεις. Μονάδες 10 Β.2. Πώς οργανώνεται η πέμπτη παράγραφος του κειμένου; (Δομή και τρόποι ανάπτυξης). Μονάδες 5 Β.3. Να δώσετε για την καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου μια συνώνυμη: εξακοντίζει, αποξενώνουν, ενασχόληση, επιπτώσεις, ελκυστικά. Μονάδες 5 ΤΕΛΟΣ 3ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ

4 ΑΡΧΗ 4ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ Β.4. Να ξαναγράψετε τις επόμενες δύο περιόδους μετατρέποντας την ενεργητική σύνταξη σε παθητική: α. «Η μονοκρατορία του χρώματος και της φωτογραφίας εξακοντίζει στο περιθώριο το γραπτό λόγο και υποθηκεύει την ανάγνωση». β. «Η τηλεόραση, αντίθετα, έχει επιβάλει μια ριζικά διαφορετική αίσθηση του χρόνου από εκείνη που μας κληροδότησε η παράδοση». Μονάδες 5 Γ. Είσαι διευθυντής ή διευθύντρια Λυκείου και αποφασίζεις να απευθύνεις μέσω της μαθητικής εφημερίδας έκκληση στους μαθητές να περιορίσουν το χρόνο που διαθέτουν για την παρακολούθηση τηλεοπτικών εκπομπών (τύπου realities - ιστοριών από τη ζωή) και να τον διαθέσουν για την ανάγνωση εξωσχολικών λογοτεχνικών βιβλίων, ώστε ο ελεύθερος χρόνος τους να αποβεί δημιουργικός. Να γράψεις το κείμενο-έκκληση που θα έδινες προς δημοσίευση στη μαθητική εφημερίδα, φροντίζοντας να επιτυγχάνει το κατάλληλο επικοινωνιακό αποτέλεσμα. ( λέξεις). Μονάδες 50 ΟΔΗΓΙΕΣ (για τους εξεταζόμενους) 1. Στο τετράδιο να γράψετε μόνο τα προκαταρκτικά (ημερομηνία, εξεταζόμενο μάθημα). Τα θέματα στο τετράδιο. να μην τα αντιγράψετε ΤΕΛΟΣ 4ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ

5 ΑΡΧΗ 5ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ 2. Να γράψετε το ονοματεπώνυμό σας στο πάνω μέρος των φωτοαντιγράφων αμέσως μόλις σας παραδοθούν. Καμιά άλλη σημείωση δεν επιτρέπεται να γράψετε. Κατά την αποχώρησή σας να παραδώσετε μαζί με το τετράδιο και τα φωτοαντίγραφα. 3. Να απαντήσετε στο τετράδιό σας σε όλα τα θέματα. 4. Κάθε απάντηση τεκμηριωμένη είναι αποδεκτή. 5. Διάρκεια εξέτασης: τρεις (3) ώρες μετά τη διανομή των φωτοαντιγράφων. 6. Χρόνος δυνατής αποχώρησης: μια (1) ώρα μετά τη διανομή των φωτοαντιγράφων. KΑΛΗ ΕΠΙΤΥΧΙΑ ΤΕΛΟΣ ΜΗΝΥΜΑΤΟΣ ΛΥΣΕΙΣ Β1. Ο αρνητισμός των παιδιών προς την ανάγνωση βιβλίων που δεν έχουν έγχρωμες εικόνες ή εμφανίζουν μεγάλες παραγράφους αποτελεί πράγματι φαινόμενο των ημερών μας. Αυτό συμβαίνει κυρίως γιατί η κυριαρχία της τηλεοπτικής εικόνας εθίζει τα νέα παιδιά στα πνευματικά εύπεπτα θεάματα και αναγνώσματα. Ο,τιδήποτε απαιτεί πνευματικό κόπο, εμβάθυνση και ανάλυση τους απωθεί. Φαινόμενο για το οποίο σοβαρές ευθύνες φέρουν οι βασικοί φορείς κοινωνικοποίησης δηλαδή η οικογένεια και το σχολείο. B2. Θεματική περίοδος «Αξιοπρόσεκτες εκπαιδευτική διαδικασία» Λεπτομέρειες / σχόλια «Παρατηρείται οικογενειακό τραπέχι» ΤΕΛΟΣ 5ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ

6 ΑΡΧΗ 6ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ Κατακλείδα δεν υπάρχει Ανάπτυξη παραγράφου με παραδείγματα Β3 Εξακοντίζει; Εξοβελίζει, ρίχνει, εκσφενδονίζει Αποξενώνουν: απομακρύνουν Ενασχόληση: ασχολία, απασχόληση Επιπτώσεις: συνέπειες Ελκυστικά: θελκτικά, (γοητευτικά) Β4. α) Από τη μονοκρατορία του χρώματος και της φωτογραφίας ο γραπτός λόγος εξακοντίζεται στο περιθώριο και υποθηκεύεται η ανάγνωση. β) Αντίθετα από την τηλεόραση έχει επιβληθεί μια ριζικά διαφορετική αίσθηση του χρόνου από εκείνη που μας κληροδοτήθηκε από την παράδοση. Α. Ο συγγραφέας αναφέρεται στις συνέπειες από την κυριαρχία της τηλεοπτικής εικόνας μέσω της επίδρασης της στον ψυχισμό μας. Συγκεκριμένα η εικόνα περιθωριοποιεί το γραπτό λόγο αποξενώνοντας το παιδί από το βιβλίο. Το γεγονός αυτό αποτελεί ανησυχητικό φαινόμενο, με επιπτώσεις στη δημιουργική αξιοποίηση του χρόνου, η οποία απειλείται από την εισβολή της τηλεόρασης. Ταυτόχρονα πλήττεται η εκπαιδευτική διαδικασία, λόγω της προσήλωσης των μαθητών στα θελκτικά τηλεοπτικά προγράμματα. Η νοσηρή αυτή κατάσταση εγείρει προβληματισμό σχετικά με το περιεχόμενο της διδασκαλίας και τη δημιουργία αντικινήτρων. Τέλος, ο συγγραφέας συμπεραίνει την αναμφισβήτητη κυριαρχία των μέσων μαζικής ενημέρωσης, αφού εξουσιάζουν την ψυχή μας. Γ. Αγαπητοί μαθητές / τρίες Α) Αξία ελεύθερου χρόνου -πνευματική καλλιέργεια (καλλιέργεια κλίσεων, ταλέντων) -αισθητική καλλιέργεια (ενασχόληση με τέχνες) -γνήσια ψυχαγωγία -κοινωνικοποίηση Β) Ωστόσο σήμερα παρατηρείται κατασπατάληση μέσω κυρίως: -νόθης ψυχαγωγίας (σύντομη αναφορά σε εκτονωτικές μορφές διασκέδασης) -κυριαρχίας τηλεόρασης (παθητική αποδοχή τηλεοπτικών μηνυμάτων και προτύπων, άμβλυνση κριτικής ικανότητας, κοινωνική αποξένωση, καλλιέργεια νοσηρής περιέργειας ιδιαίτερα μέσω της παρακολούθησης τηλεοπτικών εκπομπών τύπου realities. Ειδικότερα μέσω των realities: ΤΕΛΟΣ 6ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ

7 ΑΡΧΗ 7ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ - εθισμός του κοινού σε ενημέρωση επιπέδου κλειδαρότρυπας - έμμεση νομιμοποίηση της παραβίασης της ιδιωτικής ζωής - προσβολή της ανθρώπινης αξιοπρέπειας - θεαματοποίηση του ανθρώπινου πόνου - αποπροσανατολισμός από τα σοβαρά κοινωνικά θέματα. - Υποβάθμιση του γλωσσικού αισθητηρίου Αποτέλεσμα: δημιουργία πολιτών παθητικών δεκτών της κοινωνικής πραγματικότητας με χαρακτηριστικό την πνευματική νωθρότητα και το συμβιβασμό τους σε ό,τι εύκολα προσλήψιμο/κατανοητό Γ) Αντίδοτο σ αυτό το νοσηρό φαινόμενο είναι μεταξύ των άλλων η δημιουργική αξιοποίηση του ελεύθερου χρόνου με το εξωσχολικό λογοτεχνικό βιβλίο Γιατί: - συμβάλλει στην καλλιέργεια κριτικής σκέψης φαντασίας - συμβάλλει στην αισθητική και γλωσσική καλλιέργεια - προβάλλει υγιή πρότυπα και διαχρονικές ηθικές αξίες - εμπνέει ιδανικά - ωθεί σε μη παθητική στάση ζωής - αναβαθμίζει τα κριτήρια επιλογής θεαμάτων του κοινού. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ: Το σχολείο μέσα από το περιεχόμενο των μαθημάτων αλλά και το γενικότερο εκπαιδευτικό πρόγραμμα μπορεί και οφείλει να καλλιεργήσει τους μαθητές την αγάπη προ το εξωσχολικό βιβλίο και να προσφέρει αντικίνητρα προς την παθητική τηλεθέαση. ΤΕΛΟΣ 7ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ