ΣΧΟΛΙΚΗ ΠΡΑΚΤΙΚΗ Ι. (1) Στόχοι, περιεχόμενο μαθήματος, η παρατήρηση ως τεχνική συλλογής δεδομένων στο σχολικό περιβάλλον

Μέγεθος: px

Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "ΣΧΟΛΙΚΗ ΠΡΑΚΤΙΚΗ Ι. (1) Στόχοι, περιεχόμενο μαθήματος, η παρατήρηση ως τεχνική συλλογής δεδομένων στο σχολικό περιβάλλον"

Λυσιμάχη Αναγνωστάκης
7 χρόνια πριν
Προβολές:

1 ΣΧΟΛΙΚΗ ΠΡΑΚΤΙΚΗ Ι (1) Στόχοι, περιεχόμενο μαθήματος, η παρατήρηση ως τεχνική συλλογής δεδομένων στο σχολικό περιβάλλον

2 Στόχοι της Σχολικής Πρακτικής Ι Επιδιώκεται οι φοιτητές/-τριες: Να εξοικειωθούν με το περιβάλλον του σχολείου και της τάξης. Να συλλέξουν συστηματικά παρατηρήσεις που αφορούν στην οργάνωση και τη λειτουργία της σχολικής μονάδας, το μαθησιακό περιβάλλον της τάξης, το σχεδιασμό, τη διεξαγωγή και την αξιολόγηση της διδασκαλίας, το παιδαγωγικό και ψυχοκοινωνικό κλίμα της τάξης, το ρόλο του εκπαιδευτικού. Να διακρίνουν παράγοντες που προάγουν ή λειτουργούν ανασταλτικά στην υλοποίηση του διδακτικού και παιδαγωγικού έργου. Να αξιοποιήσουν και να ανατροφοδοτήσουν τις θεωρητικές τους γνώσεις αναστοχαζόμενοι/ες κριτικά σε ζητήματα που αφορούν στον πολυδιάστατο ρόλο του εκπαιδευτικού στη σχολική καθημερινότητα.

3 Η τεχνική της παρατήρησης Ποιοτική και βασική τεχνική συλλογής δεδομένων στην κοινωνική έρευνα που συνδυάζεται με άλλες τεχνικές. Περιλαμβάνει: α. Τη συστηματική καταγραφή περιγραφικών στοιχείων και μορφών συμπεριφοράς. β. Την ερμηνεία όσων παρατηρώνται μέσα από την οπτική των ατόμων/ ομάδων/ κοινοτήτων/ θεσμών/ πολιτισμών που μελετώνται δίχως ο παρατηρητής να επιβάλλει την άποψή του, με ενσυναίσθηση και αντικειμενικότητα.

4 Ο βαθμός συμμετοχής του παρατηρητή-ερευνητή Συμμετέχων ως παρατηρητής (participant as observer): ο ερευνητής παρευρίσκεται στις καθημερινές δραστηριότητες μίας ομάδας, χωρίς να αλληλεπιδρά με τα μέλη μίας ομάδας. Κάθεται λίγο απόμερα, παρατηρεί και καταγράφει συστηματικά τις παρατηρήσεις. Γνωστοποιεί την ιδιότητά του και τις ερευνητικές του προθέσεις στα μέλη της ομάδας που παρατηρεί. Ενδέχεται όμως και να μην το γνωρίζουν οι παρατηρούμενοι. Παρατηρητής ως συμμετέχων (observer as participant): ο ερευνητής συμμετέχει αλλά επιλεκτικά στις δραστηριότητες της ομάδας που παρατηρεί. Καταγράφει τις παρατηρήσεις του συστηματικά. Παρατηρητής πλήρως συμμετέχων (complete participant): ο ερευνητής επιχειρεί να κερδίσει την εμπιστοσύνη και να ενσωματωθεί πλήρως στην ομάδα που ερευνά και να συμμετέχει με φυσικό τρόπο, στις καθημερινές τους δραστηριότητες. Η πλήρης και ενεργητική συμμετοχή διασφαλίζει την πρόσβαση σε ομάδες που δεν ανοίγονται σε «ξένους».

5 Ανάγκη συμπλήρωσης/τριγωνοποίησης των δεδομένων Η παρατήρηση ενέχει κινδύνους ως προς την αντικειμενικότητα και την εγκυρότητα των δεδομένων που συλλέγονται. Είναι εξίσου σημαντική η συνέντευξη, προκειμένου: - Να αναδειχθούν περισσότερες και μη πρόδηλες πτυχές του διερευνώμενου θέματος (π.χ. η αλληλεπίδραση δασκάλου-μαθητών). - Να κατανοήσει ο ερευνητής τον τρόπο σκέψης, τους παράγοντες που επηρεάζουν τη συμπεριφορά του διερευνώμενου υποκειμένου. - Να διασταυρωθούν τα δεδομένα της παρατήρησης.

6 Αξιοπιστία: η εξαγωγή παρόμοιων αποτελεσμάτων κάτω από τις ίδιες ερευνητικές συνθήκες Εγκυρότητα: η βεβαιότητα ότι αυτό που καταγράφουμε είναι ακριβώς αυτό που πρέπει να καταγράψουμε. Συσχετίζεται με τη φυσικότητα της παρατηρούμενης συμπεριφοράς και την ακρίβεια των καταγραφόμενων παρατηρήσεων.

7 Ο παρατηρητής ως «εμπλεκόμενος ερμηνευτής» Καταγράφει και συγχρόνως επιδιώκει να κατανοήσει τα γεγονότα. Τηρεί τρία είδη σημειώσεων: - περιγραφικές (δραστηριότητες, περιστατικά όπως εξελίσσονται στην τάξη). - ερμηνευτικές (ερμηνείες των περιστατικών, των δραστηριοτήτων σύμφωνα με τις θεωρητικές γνώσεις και εμπειρίες του παρατηρητή). - μεθοδολογικές (ως προς τη διαδικασία της παρατήρησης).

8 Η δομή της παρατήρησης στο πλαίσιο της ΣΠΑ Ι Οργανωμένη με βάση μία «σχάρα/κλείδα» παρατήρησης, ένα προσχεδιασμένο μοντέλο συγκεκριμένων σημείων-κατηγοριών, επιμερισμένων σε πέντε θεματικούς άξονες. Η κλείδα παρατήρησης περιλαμβάνει: - ποιοτικά στοιχεία (π.χ. περιγραφή μορφών συμπεριφοράς). - ποσοτικά-αριθμητικά στοιχεία (π.χ. στοιχεία που αφορούν τον αριθμό των μαθητών της τάξης).

9 Κατά την παρατήρηση: Προσερχόμαστε νωρίτερα στο χώρο παρατήρησης. Γνωστοποιούμε την ιδιότητά μας στα υποκείμενα παρατήρησης. Αναφέρουμε το σκοπό της επίσκεψής μας στην τάξη και τη σημασία της καταγραφής που κάνουμε. Καθόμαστε στο πίσω μέρος της αίθουσας, ώστε να είναι διακριτική η παρουσία μας. Έχουμε μαζί μας τα έντυπα παρατήρησης και το τετράδιο-ημερολόγιο σημειώσεων. Τηρούμε τον χρόνο παρατήρησης. Ευχαριστούμε τον εκπαιδευτικό και τους μαθητές για τη συνεργασία. Συζητάμε με τον εκπαιδευτικό στο τέλος του μαθήματος θέματα που μας προκάλεσαν προβληματισμό κατά τη διάρκεια της παρατήρησης.

10 Κατά την παρατήρηση: Αποφεύγουμε: Να διακόπτουμε τη μαθησιακή διαδικασία με ερωτήσεις και σχόλια. Να προκαλούμε θορύβους. Να συζητάμε τις παρατηρήσεις μας κατά τη συμπλήρωση των εντύπων. Να φωτογραφίζουμε/βιντεοσκοπούμε/ηχογραφούμε παιδιά και δασκάλους.

11 Οι θεματικοί άξονες της παρατήρησης

12 Α. Η οργάνωση και λειτουργία του σχολείου

13 A. Η οργάνωση και λειτουργία του σχολείου Παρατήρηση στοιχείων όπως: - Το σχολείο: περιοχή, οργανικότητα/λειτουργικότητα, υλικοτεχνική υποδομή, παιδαγωγική ποιότητα του αύλειου χώρου, αριθμός αιθουσών, εργαστηρίων, εναλλακτικών περιβαλλόντων μάθησης. - Το ωρολόγιο πρόγραμμα κι ο τρόπος σύνταξής του. - Οι υποστηρικτικές δομές του σχολείου (τάξη υποδοχής, τμήμα ένταξης, παράλληλη στήριξη, ενισχυτική διδασκαλία). - Το περιεχόμενο των μαθημάτων του ολοήμερου δημοτικού σχολείου. - Οι μαθητές και ο αριθμός των τμημάτων. - Οι εκπαιδευτικοί (δάσκαλοι και καθηγητές ειδικοτήτων), το διδακτικό και το εργασιακό τους ωράριο. - Οι αρμοδιότητες των εκπαιδευτικών.

14 Β. Το μαθησιακό περιβάλλον της τάξης

15 Β. Το μαθησιακό περιβάλλον της τάξης Παρατήρηση στοιχείων όπως: - Ο αριθμός των μαθητών/-τριών - Ο αριθμός των μαθητών/-τριών με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες και όσων προέρχονται από διαφορετικά πολιτισμικά περιβάλλοντα στην τάξη - Το ωρολόγιο πρόγραμμα, τα διδακτικά αντικείμενα - Τα λειτουργικά χαρακτηριστικά της αίθουσας (σχήμα, μέγεθος, φωτισμός, ακουστική, χρώματα) - Η διάταξη των θρανίων (η θέση και οι κινήσεις μαθητών και εκπαιδευτικού). - Τα μέσα διδασκαλίας - Η αισθητική της τάξης (παρεμβάσεις διακόσμησης από τον εκπαιδευτικό και τους μαθητές) - Γωνιές εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων - Τα σχολικά εγχειρίδια, τα διαδραστικά σχολικά βιβλία και ψηφιακά μαθησιακά αντικείμενα - Δραστηριότητες και υλικό που δημιούργησε ο ίδιος ο εκπαιδευτικός.

16 Γ. Σχεδιασμός, Διεξαγωγή και Αξιολόγηση της Διδασκαλίας

17 Γ. Σχεδιασμός, Διεξαγωγή και Αξιολόγηση της Διδασκαλίας Παρατήρηση στοιχείων όπως: - Οι στόχοι της διδασκαλίας - Η διερεύνηση των προηγούμενων γνώσεων και αναγκών των μαθητών - Η ενθάρρυνση της ενεργητικής συμμετοχής των μαθητών - Η εποικοδομητική προσέγγιση - Η διαθεματικότητα των εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων - Η ανάπτυξη οριζόντιων ικανοτήτων (συνεργατικότητα, δημιουργικότητα, κριτική σκέψη, πολιτισμική συνείδηση και έκφραση, ανάληψη πρωτοβουλιών) - Οι ερωτήσεις του εκπαιδευτικού και των μαθητών (βαθμός εμπλοκής των μαθητών, κλειστού/ανοιχτού τύπου, διαβαθμισμένης δυσκολίας) - Οι εκπαιδευτικές τεχνικές (καταιγισμός ιδεών, ερωτήσεις-απαντήσεις, εργασία σε ομάδες, επίλυση προβλήματος, δραματοποίηση, παιχνίδια ρόλων διάλογος-debate, πείραμα) - Τα εκπαιδευτικά μέσα και υλικά - Η διαχείριση του χρόνου - Η αξιολόγηση (διαγνωστική-διαμορφωτική-τελική, ετεροαξιολόγηση, αυτοαξιολόγηση, μεταγνωστική αξιολόγηση)

18 Δ. Το παιδαγωγικό και ψυχοκοινωνικό κλίμα της τάξης

19 Δ. Το παιδαγωγικό και ψυχοκοινωνικό κλίμα της τάξης Παρατήρηση στοιχείων όπως: - Η επικοινωνία και αλληλεπίδραση εκπαιδευτικού-μαθητών (λεκτική-μη λεκτική επικοινωνία) - Η επικοινωνία και αλληλεπίδραση μεταξύ των μαθητών (λεκτική-μη λεκτική επικοινωνία) - Η ισότητα ευκαιριών έκφρασης και πρωτοβουλιών από τους μαθητές - Δραστηριότητες ανάπτυξης διαλόγου και ενεργητικής ακρόασης - Η διαφοροποίηση της διδασκαλίας σύμφωνα με τις εκπαιδευτικές ανάγκες των μαθητών - Η συνεργασία μεταξύ των μαθητών (κοινοί στόχοι, ανάπτυξη ομαδικότητας) - Οι κανόνες της τάξης- το παιδαγωγικό συμβόλαιο - Η δημιουργία κινήτρων μάθησης (εξωτερικά, εσωτερικά κίνητρα μάθησης) - Προβλήματα συμπεριφοράς στην τάξη και τρόποι αντιμετώπισης - Τρόποι διαχείρισης των συγκρούσεων στην τάξη

20 Βιβλιογραφικές πηγές Alrichter, H. & Porsch, P., 2001). Οι Εκπαιδευτικοί ερευνούν το έργο τους. Αθήνα: Μεταίχμιο. Anderson, L. & Burns, R. (1989). Research in Classroom. The study of teachers, teaching and instruction. Oxford: Pergamon Press. Bird, M., Hammersley, M., Gomm, R., & Woods, P. (1999). Εκπαιδευτική Έρευνα στην Πράξη, Εγχειρίδιο Μελέτης, (μτφ. Ε. Φράγκου). Πάτρα: Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο. Cohen, L., & Manion, L., (2000). Μεθοδολογία εκπαιδευτικής έρευνας. Αθήνα: Μεταίχμιο. Μάγος, Κ. (2005). Συνέντευξη ή παρατηρήση; Η έρευνα στη σχολική τάξη. Επιθεώρηση Εκπαιδευτικών Θεμάτων, 10: E%B7_%CF%83%CF%87%CE%BF%CE%BB%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CF%84%CE%AC%CE%BE%CE%B7.pdf Φίλιας, Β (2004). Εισαγωγή στη μεθοδολογία και της τεχνικές των κοινωνικών ερευνών. (2 η έκδ). Αθήνα:Gutenberg. Verma, G., & Mallick, K. (2004). Εκπαιδευτική έρευνα. Θεωρητικές προσεγγίσεις και τεχνικές. Αθήνα: Τυπωθήτω- Γ.Δάρδανος.

Σχετικά έγγραφα

Η ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ ΣΤΟ ΣΧΟΛΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

Η ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ ΣΤΟ ΣΧΟΛΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Στο πλαίσιο του μαθήματος «Σχολική Πρακτική Ι» οι φοιτητές/φοιτήτριες σε ομάδες των δύο ή τριών ατόμων πρόκειται να επισκεφτούν σε πέντε (5) διαφορετικές ημέρες μία