Βασικά σημεία διάλεξης

Transcript

1 Διάλεξη 3 η Βασικές έννοιες και κατηγορίες κόστους Μέρος Β Δρ. Δημήτρης Μπάλιος_ 2 _Βασικές έννοιες και κατηγορίες κόστους Βασικά σημεία διάλεξης Σταθερό, μεταβλητό και μικτό κόστος. Άμεσο και έμμεσο κόστος. Κόστος ευκαιρίας, ελεγχόμενο και μη ελεγχόμενο κόστος. Νίκος Ηρειώτης Δημήτρης Μπάλιος 1

2 Κατηγορίες κόστους Διάκριση σε σχέση με τη λειτουργία στην οποία αντιστοιχούν Διάκριση σε σχέση με το χρονικό σημείο που αναγνωρίζεται ως έξοδο Διάκριση σε σχέση με το χρόνο Διάκριση σε σχέση με τη μεταβολή της δραστηριότητας της οικονομικής μονάδας Διάκριση σε σχέση ημε τη δυνατότητα να συσχετισθεί με συγκεκριμένο κέντρο ήφορέα κόστους Διάκριση σε σχέση με την οικονομική σημασία που αυτό έχει στη λήψη αποφάσεων Διάκριση σε σχέση με τη δυνατότητα που διαθέτει ένα στέλεχος να ελέγξει το κόστος Διάκριση κόστους σε σχέση με τη μεταβολή της δραστηριότητας της οικονομικής μονάδας (δραστηριότητα = όγκος παραγωγής προϊόντων ή υπηρεσιών) Συνδέεται με τη συμπεριφορά του κόστους, δηλαδή, πως θα μεταβληθεί το κόστος αν αλλάξει το επίπεδο της δραστηριότητας Σταθερό Μεταβλητό Μικτό Κόστος που παραμένει αμετάβλητο καθώς το επίπεδο δραστηριότητας μεταβάλλεται Π.χ. ενοίκια, αποσβέσεις κτιρίων, μισθός οδηγού φορτηγού Κόστος που μεταβάλλεται καθώς το επίπεδο δραστηριότητας μεταβάλλεται Π.χ. αξία α υλών, μισθοί εργατών, κατανάλωση ρεύματος Αναλογικό μεταβλητό κόστος είναι εκείνο που μεταβάλλεται ευθέως ανάλογα με τη μεταβολή του όγκου δραστηριότητας (π.χ. αύξηση 10% παραγωγής, προκαλεί αύξηση 10% του κόστους) Προέρχεται από το συνδυασμό σταθερού και μεταβλητού κόστους Ημιμεταβλητό (περιπτώσεις όπου καταβάλλεται ένα μικρό τίμημα (σταθερό κόστος) ανεξάρτητα από το αν θα χρησιμοποιηθεί) Π.χ. ενοικίαση αυτοκινήτου Βαθμιδωτό ή κλιμακωτό (περιπτώσεις όπου το σταθερό κόστος μεταβάλλεται απότομα σε διάφορα επίπεδα παραγωγής Π.χ. επόπτης εργατών Νίκος Ηρειώτης Δημήτρης Μπάλιος 2

3 Σταθερό κόστος και μοναδιαίο σταθερό κόστος Το συνολικό σταθερό κόστος δεν επηρεάζεται από τις ςμεταβολές στο επίπεδο δραστηριότητας μέσα σε ένα σχετικό πεδίο Το σταθερό μοναδιαίο κόστος μειώνεται καθώς το επίπεδο δραστηριότητας αυξάνεται, και αυξάνεται καθώς το επίπεδο δραστηριότητας μειώνεται. Π.χ. απεριόριστες αστικές και υπεραστικές κλήσεις με 25 Μηνιαίος κόστος Σταθερό μοναδιαίο κόστος κλήσης Αριθμός κλήσεων Αριθμός κλήσεων Μεταβλητό κόστος και μοναδιαίο μεταβλητό κόστος Το συνολικό μεταβλητό κόστος αυξάνεται και μειώνεται αναλογικά με τις μεταβολές στο επίπεδο δραστηριότητας Το αναλογικό μεταβλητό μοναδιαίο κόστος παραμένει σταθερό ανά μονάδα. Το μεταβλητό μοναδιαίο κόστος μπορεί να είναι αύξων ή φθίνων (π.χ. λογαριασμός ΔΕΗ) Π.χ. α ύλες στη παραγωγή υπολογιστών Συνολικό μεταβλητ τό κόστος α υλών Αριθμός υπολογιστών τό ή Μοναδιαίο μεταβλη κόστος υπολογιστή Αριθμός υπολογιστών Νίκος Ηρειώτης Δημήτρης Μπάλιος 3

4 Μικτό κόστος (ημιμεταβλητό και βαθμιδωτό κόστος) Το μικτό κόστος αποτελείται από ένα σταθερό και ένα μεταβλητό κόστος Το σταθερό μέρος ενός ημιμεταβλητού κόστους αντιστοιχεί συνήθως σε ένα μικρό τίμημα, ενώ το μεταβλητό εξαρτάται από τη χρήση π.χ. ενοικίαση αυτοκινήτου (σ.κ. κόστος ενοικίασης, μ.κ. κόστος χιλιομέτρων * σύνολο χιλιομέτρων) Κλιμακωτό κόστος έχουμε όταν π.χ. ένας καθηγητής μπορεί να διδάξει σε μέχρι 20 μαθητές. Αν εμείς έχουμε 30 μαθητές χρειαζόμαστε 2 καθηγητές, με το κόστος να μην μεταβάλλεται μέχρι να φτάσουμε στους 40 μαθητές Διάκριση κόστους σε σχέση με τη δυνατότητα να συσχετισθεί με συγκεκριμένο κέντρο ή φορέα κόστους Χρειαζόμαστε δεδομένα για κάθε αντικείμενο κόστους π.χ. προϊόν, πελάτες, θέσεις εργασίας για να ακολουθήσουν π.χ. η τιμολόγηση, μία μελέτη κερδοφορίας Άμεσο κόστος Έμμεσο κόστος Είναι το κόστος που μπορεί άμεσα να συσχετισθεί με μια συγκεκριμένη δραστηριότητα Π.χ. κόστος α υλών, μισθός υπαλλήλου που επισκευάζει συγκεκριμένου προϊόν Το άμεσο κόστος παύει να υπάρχει όταν παύσει να υπάρχει ο φορέας κόστους που είναι η αιτία ύπαρξής του Το κόστος μπορεί να είναι άμεσο ή έμμεσο ανάλογα το φορέα κόστους. Το έμμεσο κόστος κατανέμεται ύστερα από μερισμό με τη χρήση διαφόρων κριτηρίων π.χ. εμβαδόν, αριθμός υπαλλήλων κ.α. Είναι το κόστος που δεν μπορεί εύκολα και γρήγορα να συσχετισθεί με μια συγκεκριμένη δραστηριότητα, γιατί πραγματοποιείται για περισσότερους από έναν φορείς ή κέντρα κόστους ταυτόχρονα Π.χ. ο μισθός του διευθυντή ενός εργοστασίου είναι άμεσο κόστος όταν εξετάζεται το εργοστάσιο ως φορέας κόστους. Αν όμως ο φορέας κόστους είναι π.χ. τα συγκεκριμένα ξύλινα γραφεία που κατασκευάζει το εργοστάσιο, τότε, ο μισθός του διευθυντή του εργοστασίου που αντιστοιχεί στα ξύλινα γραφεία είναι έμμεσο κόστος. Κοινό κόστος είναι το κόστος που δημιουργείται για υποστήριξη πολλών αντικειμένων κόστους Νίκος Ηρειώτης Δημήτρης Μπάλιος 4

5 Διάκριση κόστους σε σχέση με την οικονομική σημασία που αυτό έχει στη λήψη αποφάσεων Ανάγκη για λήψη αποφάσεων σημαίνει ύπαρξη εναλλακτικών λύσεων => αναγκαία η ανάλυση κόστους και οφέλους κάθε εναλλακτικής λύσης Διαφορικό κόστος Κόστος ευκαιρίας Κόστος αδράνειας Είναι η διαφορά στο κόστος ανάμεσα σε δύο εναλλακτικές λύσεις Διαφορικό έσοδο είναι η διαφορά στα έσοδα ανάμεσα σε δύο εναλλακτικές λύσεις Καθώς αναλύονται οι εναλλακτικές επιλογές, αν το διαφορικό κόστος αυξάνεται, έχουμε αυξανόμενο εναλλακτικό κόστος (αντίστροφα, μειούμενο εναλλακτικό κόστος) Το διαφορικό κόστος και το διαφορικό έσοδο στη διοικητική λογιστική είναι ανάλογα των οριακού κόστους και οριακού εσόδου αντίστοιχα στην μικροοικονομική Είναι το όφελος που χάνει η επιχείρηση παίρνοντας μια συγκεκριμένη απόφαση και όχι μια άλλη εναλλακτική της Είναι εξωλογιστικό καθώς δεν υφίσταται στην πραγματικότητα, άρα δεν καταχωρείται στα βιβλία της επιχείρησης Λέγεται και υπολογιστικό κόστος καθώς στηρίζεται σε υπολογισμούς και εκτιμήσεις Είναι το σταθερό κόστος το οποίο εξακολουθεί να υπάρχει ακόμα και στην περίπτωση που η επιχείρηση αδρανήσει, δηλαδή δεν έχει δραστηριότητα Έστω ότι η επιχείρηση μελετά την μετεγκατάστασή της σε νέα γραφεία και ότι οι παράγοντες που θα λάβει υπόψη είναι το ενοίκιο, τα κοινόχρηστα και η καθαριότητά τους. Η σύγκριση ανάμεσα στις 2 επιλογές θα οδηγήσει σε διαφορικό κόστος το οποίο θα είναι μειωτικό αν το κόστος των νέων γραφείων είναι μικρότερο των παλιών. Έστω ότι η επιχείρηση διαθέτει 1 εκ. για επέκταση των δραστηριοτήτων της σε νέα χώρα. Εναλλακτικά θα μπορούσε να αγοράσει Ελληνικά ομόλογα. Το κόστος ευκαιρίας είναι ο τόκος που θα εισέπραττε από την επένδυση στα ομόλογα. Νίκος Ηρειώτης Δημήτρης Μπάλιος 5

6 Ελεγχόμενο Είναι το κόστος που μπορεί να ελεγχθεί άμεσα από τον προϊστάμενο ενός τμήματος εντός μιας δεδομένης χρονικής περιόδου Διάκριση κόστους σε σχέση με τη δυνατότητα που διαθέτει ένα στέλεχος να ελέγξει το κόστος Π.χ. η πρόσληψη ενός υπαλλήλου από τον διευθυντή ενός υποκαταστήματος Είναι το κόστος που δεν ελέγχεται από ένα συγκεκριμένο επίπεδο διοίκησης, αλλά από ένα ανώτερο ή πιο κεντρικό Μη ελεγχόμενο Π.χ. η διαφημιστική καμπάνια στην περιοχή του υποκαταστήματος του προηγούμενου π.χ. ελέγχεται από τη διοίκηση και όχι τον προϊστάμενο του υποκαταστήματος Ερωτήσεις επανάληψης (1) Είδαμε διάφορες διακρίσεις του κόστους. Το πώς θα καταλογίσουμε ή ταξινομήσουμε το κόστος εξαρτάται από το στόχο της μελέτης ή ανάλυσης που θέλουμε να κάνουμε. Πως κατατάσσουμε τα διάφορα στοιχεία κόστους αν το ζητούμενο της ανάλυσης είναι η αποτίμηση των αποθεμάτων και ο προσδιορισμός των εξόδων για τα αποτελέσματα χρήσης; Κόστος προϊόντος για τα αποθέματα που δεν έχουν πουληθεί (Ισολογισμός) Κόστος πωληθέντων προϊόντων για τα αποθέματα που έχουν πουληθεί (ΚΑΧ) Κόστος περιόδου (ΚΑΧ) το ζητούμενο είναι η πρόβλεψη της συμπεριφοράς του κόστους; Σταθερό κόστος Μεταβλητό κόστος το ζητούμενο είναι ο καταλογισμός του κόστους σε αντικείμενα κόστους; Άμεσο κόστος Έμμεσο κόστος Νίκος Ηρειώτης Δημήτρης Μπάλιος 6

7 Ερωτήσεις επανάληψης (2) Κόστος προϊόντος Στοιχεία κόστους Μεταβλητό κόστος Σταθερό κόστος Κόστος περιόδου Άμεσα υλικά Άμεση εργασία ΓΒΕ Άμεσο Έμμεσο Κόστος ευκαιρίας Λαμαρίνα που χρησιμοποιείται ανά ψυγείο (500 ανά ψυγείο) Κόστος εργασίας για την κατασκευή ενός ψυγείου (250 ανά ψυγείο) Το σταθερό και το μεταβλητό κόστος προσεγγίστε τα σε σχέση με τον αριθμό ψυγείων που θα κατασκευαστούν κατά τη διάρκεια του έτους. Μισθός του επιστάτη του εργοστασίου (14000 το έτος) Κόστος ηλεκτρισμού (7 ανά ψυγείο) Απόσβεση μηχανημάτων για ψυγεία (9000 ανά έτος) Αμοιβή προέδρου εταιρίας (70000 ανά έτος) Διαφημιστικές δαπάνες (39000 ανά έτος) Προμήθειες προς πωλητές (100 ανά ψυγείο που πωλείται) Εισόδημα από ενοίκια που χάνεται (50000ν ανά έτος) Ερωτήσεις επανάληψης (2) Κόστος προϊόντος Στοιχεία κόστους Λαμαρίνα που χρησιμοποιείται ανά ψυγείο (500 ανά ψυγείο) Κόστος εργασίας για την κατασκευή ενός ψυγείου (250 ανά ψυγείο) Μισθός του επιστάτη του εργοστασίου (14000 το έτος) Κόστος ηλεκτρισμού (7 ανά ψυγείο) Απόσβεση μηχανημάτων για ψυγεία (9000 ανά έτος) Αμοιβή προέδρου εταιρίας (70000 ανά έτος) Διαφημιστικές δαπάνες (39000 ανά έτος) Προμήθειες προς πωλητές (100 ανά ψυγείο που πωλείται) Εισόδημα από ενοίκια που χάνεται (50000ν ανά έτος) Μεταβλητό κόστος Σταθερό κόστος Κόστος περιόδου Άμεσα υλικά Άμεση εργασία ΓΒΕ Άμεσο Έμμεσο Κόστος ευκαιρίας x Νίκος Ηρειώτης Δημήτρης Μπάλιος 7

8 Π.χ. Υπολογισμός κόστους παραχθέντων και κόστους πωληθέντων προϊόντων Λαμβάνοντας υπόψη τα παρακάτω στοιχεία,, να υπολογίσετε το κόστος παραχθέντων και πωληθέντων προϊόντων με εξωλογιστικό τρόπο (δηλαδή χρησιμοποιώντας μία έκθεση ή μια κατάσταση κόστους). Αρχικό απόθεμα α υλών (3000), ημικατεργασμένων προϊόντων (4200), ετοίμων προϊόντων (6100) Τελικό απόθεμα α υλών (2000), ημικατεργασμένων προϊόντων (4500), ετοίμων προϊόντων (2300) Αγορές α υλών (31800), Πωλήσεις (70900), ΔΕΗ (700), Ενοίκιο (1500), Επισκευές (400), Ημερομίσθια (9400), Μισθοί (4900), Αποσβέσεις (3200) Έκθεση κόστους παραχθέντων προϊόντων Α ΥΛΕΣ Αρχικό απόθεμα α υλών Αγορές α υλών = Κόστος διαθέσιμων α υλών Τελικό απόθεμα α υλών ΑΜΕΣΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Ημερομίσθια 9400 ΓΕΝΙΚΑ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΑ ΕΞΟΔΑ ΔΕΗ Ενοίκιο Επισκευές Μισθοί Αποσβέσεις ΗΜΙΚΑΤΕΡΓΑΣΜΕΝΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑ Αρχικό απόθεμα 4200 Τελικό απόθεμα = ΚΟΣΤΟΣ ΠΑΡΑΧΘΕΝΤΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ Νίκος Ηρειώτης Δημήτρης Μπάλιος 8

9 Έκθεση κόστους πωληθέντων προϊόντων ΚΑΘΑΡΕΣ ΠΩΛΗΣΕΙΣ Πωλήσεις Επιστροφές πωλήσεων 0 = Καθαρές πωλήσεις ΕΤΟΙΜΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑ Αρχικό απόθεμα ετοίμων προϊόντων Κόστος παραχθέντων προϊόντων = Κόστος ετοίμων προϊόντων προς πώληση Τελικό απόθεμα ετοίμων προϊόντων 2300 = Κόστος πωληθέντων προϊόντων Το μικτό κέρδος είναι ίσο με «Πωλήσεις μείον το κόστος πωληθέντων», δηλαδή Π.χ. Υπολογισμός κόστους πωληθέντων προϊόντων και αποτίμηση τελικού αποθέματος ετοίμων Η βιομηχανική επιχείρηση «ΝΑΙ» κατά τη διάρκεια του Η βιομηχανική επιχείρηση ΝΑΙ κατά τη διάρκεια του 2009 παρήγαγε μονάδες προϊόντος με κόστος Πούλησε μονάδες, ενώ είχε και ελαττωματικές. Να υπολογίσετε το κόστος των πωληθέντων και να αποτιμήσετε το τελικό απόθεμα ετοίμων προϊόντων. Ποιο είναι το κόστος παραγωγής των ελαττωματικών μονάδων; Νίκος Ηρειώτης Δημήτρης Μπάλιος 9

10 Κόστος ανά μονάδα παραχθέντος προϊόντος = / = 2,25 Κόστος πωληθέντων = * 2,25 = Κόστος ελαττωματικών μονάδων = * 2,25 = Τελικό απόθεμα ετοίμων προϊόντων = * 2,25 = Νίκος Ηρειώτης Δημήτρης Μπάλιος 10