ΠΡΟΛΟΓΟΣ: 1 η σκηνή: στίχοι 1-82

Μέγεθος: px

Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "ΠΡΟΛΟΓΟΣ: 1 η σκηνή: στίχοι 1-82"

Ἀρχιμήδης Δοξαράς
8 χρόνια πριν
Προβολές:

1 ΠΡΟΛΟΓΟΣ: 1 η σκηνή: στίχοι Α. Ο ρόλος και η λειτουργία του Προλόγου ως δομικό στοιχείο της τραγωδίας: Ο πρόλογος μιας τραγωδίας αποτελεί τα πρώτο από τα απαγγελλόμενα μέρη και εκτελείται από τους υποκριτές και όχι το Χορό (ο Χορός μπαίνει για πρώτη φορά στην ορχήστρα με την πάροδο, το τραγούδι που ακολουθεί με το πέρας του προλόγου). Η λειτουργία του προλόγου είναι να εισαγάγει το θεατή στο θέμα που πραγματεύεται η τραγωδία αλλά και να δημιουργήσει προσδοκίες σχετικά με την εξέλιξη του δράματος. Μέσα από τον Πρόλογο, ο θεατής ενημερώνεται για στοιχεία όπως: α. η προϊστορία της δράσης: Με τον όρο προϊστορία της δράσης, αναφερόμαστε σε όλα όσα έχουν συμβεί μέχρι τώρα στην ιστορία που παρουσιάζει η τραγωδία. Στην Ελένη, η προϊστορία της δράσης, όπως αυτή παρουσιάζεται στην πρώτη σκηνή του Προλόγου (στ ), περιλαμβάνει τα παρακάτω στοιχεία:... β. το παρόν του δραματικού μύθου: Ως παρόν του δραματικού μύθου, θεωρείται οτιδήποτε περιγράφει την τωρινή κατάσταση του ήρωα, τις συνθήκες στη ζωή του πρωταγωνιστή της ιστορίας όπως αυτή ξεκινά με την έναρξη του έργου. Στην Ελένη, το παρόν του δραματικού μύθου παρουσιάζεται στην πρώτη σκηνή του Προλόγου (στ ), περιλαμβάνει τα παρακάτω στοιχεία:...

Χορός μπαίνει για πρώτη φορά στην ορχήστρα με την πάροδο, το τραγούδι που ακολουθεί με το πέρας του προλόγου).

2 γ. ο προσδιορισμός του τόπου: Στον Πρόλογο προσδιορίζονται στοιχεία όπως ο τόπος διεξαγωγής του δράματος. Στο σημείο αυτό θα πρέπει να σημειωθεί ότι στην αρχαία τραγωδία ισχύει η ενότητα του τόπου και του χρόνου καθώς η ιστορία, στο σύνολό της, διαδραματίζεται στον ίδιο χώρο (ενότητα του τόπου) και μέσα στα πλαίσια μίας και μόνο ημέρας (ενότητα του χρόνου). Δεδομένου ότι στις θεατρικές παραστάσεις του 5 ου αιώνα π.χ. ο Αθηναίος θεατής έβλεπε ελάχιστα σκηνικά, δίνεται προτεραιότητα στο λόγο των υποκριτών, μέσα από τον οποίο παριστάνονται τα σκηνικά. Στην Ελένη, ο προσδιορισμός του τόπου γίνεται ήδη από τον 1 ο και τον 3 ο στίχο (Να ο Νείλος... /...τους κάμπους της Αιγύπτου...), ενώ στοιχεία σκηνογραφίας δίνονται και το στ.78-79, όπου γίνεται αναφορά στο μνήμα του Πρωτέα το οποίο βρίσκεται μπροστά στο παλάτι εκεί καταφεύγει η ηρωίδα προκειμένου να εξασφαλίσει άσυλο, καθώς το μνήμα του βασιλιά θεωρείται χώρος ιερός και απαραβίαστος. δ. τα βασικά πρόσωπα του δράματος: Στον Πρόλογο, μεταξύ άλλων, γίνεται και αναφορά στα βασικά πρόσωπα του δράματος, τους κεντρικούς ήρωες της ιστορίας. Στην 1 η σκηνή του Προλόγου της Ελένης, παρουσιάζονται πρόσωπα τα ονόματα των οποίων δεν είναι τυχαία, καθώς η επιλογή τους από τον Ευριπίδη σηματοδοτεί το ρόλο των αντίστοιχων προσώπων στην εξέλιξη της δράσης. Πρωτέας:... Θεοκλύμενος:... Θεονόη:... Ελένη: Β. Ο Πρόλογος στα έργα του Ευριπίδη: Ο Πρόλογος στα έργα του Ευριπίδη παρουσιάζει κάποια ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, τα οποία τον διαχωρίζουν από τους τυπικούς προλόγους που απαντώνται σε έργα άλλων τραγικών ποιητών όπως ο Σοφοκλής ή ο Αισχύλος. Τα κυριότερα από αυτά τα στοιχεία είναι:

στα πλαίσια μίας και μόνο ημέρας (ενότητα του χρόνου). Δεδομένου ότι στις θεατρικές παραστάσεις του 5 ου αιώνα π.χ. ο Αθηναίος θεατής έβλεπε ελάχιστα σκηνικά, δίνεται προτεραιότητα στο λόγο των υποκριτών, μέσα από τον οποίο παριστάνονται τα σκηνικά.

3 1. Γ. Ο Πρόλογος στην Ελένη του Ευριπίδη: Ο Πρόλογος της Ελένης έχει τα παρακάτω χαρακτηριστικά:... 2.Α. Το πνευματικό κίνημα των σοφιστών: Η Ελένη παρουσιάζεται στο αθηναϊκό κοινό το 412 π.χ., σε μια εποχή που η Αθήνα βρίσκεται ήδη, τα τελευταία 19 χρόνια, στη δίνη του Πελοποννησιακού πολέμου. Οι Αθηναίοι δοκιμάζονται σκληρά καθώς έχουν ήδη υποστεί μεγάλες ήττες, όπως η καταστροφή στη Σικελία (413 π.χ.), έχουν πληγεί από την προδοσία του Αλκιβιάδη και βρίσκονται αντιμέτωποι με την κατάληψη της Δεκέλειας από τους Σπαρτιάτες. Μέσα σε αυτό το κλίμα ανασφάλειας και αβεβαιότητας, γεννιούνται ιδέες ριζοσπαστικές και ανατρεπτικές. Το πνευματικό κίνημα των σοφιστών, ανθρώπων με πρωτότυπη σκέψη που συρρέουν στην Αθήνα, το πνευματικό κέντρο της εποχής εκείνης, εκφράζει όσο κανένα άλλο την ανάγκη για αναζήτηση της αλήθειας μέσα από την αμφισβήτηση παραδεδομένων αξιών. Πίστη στη λογική, αμφισβήτηση της ύπαρξης του θεικού στοιχείου, αναζήτηση της αλήθειας και προσδιορισμός ενός κοινά αποδεκτού ηθικού κώδικα καθώς και της έννοιας της δικαιοσύνης, είναι μερικά από τα ζητήματα που προβάλλονται επιτακτικά ή τίθενται προς διερεύνηση από τους σοφιστές. 2.B. Η επιρροή των σοφιστών στο έργο του Ευριπίδη στοιχεία ορθολογισμού: Στην Ελένη, όπως άλλωστε και έργο του Ευριπίδη στο σύνολό του, είναι έντονη η επιρροή των σοφιστών. Συχνά, μέσα από τα λόγια των ηρώων του, ο συγγραφέας προτάσσει τη λογική έναντι των παλιών θεοκρατικών αντιλήψεων. Άλλοτε πάλι αμφισβητεί τους θεούς, παρουσιάζοντας τους σκληρούς, άδικους ή παράλογους και όχι αγαθούς και φιλάνθρωπους. Πιο συγκεκριμένα, η επιρροή των σοφιστών, στην 1 η σκηνή του Προλόγου, διακρίνεται στα παρακάτω στοιχεία ορθολογισμού:

Μέσα σε αυτό το κλίμα ανασφάλειας και αβεβαιότητας, γεννιούνται ιδέες ριζοσπαστικές και ανατρεπτικές.

4 α. η ερμηνεία των φυσικών φαινομένων: β. η παρουσίαση των μυθικών προσώπων ως κοινών θνητών: γ. η αμφισβήτηση του θείου: γ.1.α.ανθρωπομορφισμός ορισμός: γ.1.β. εντοπισμός στοιχείων ανθρωπομορφισμού μέσα στο κείμενο: γ.2. η αμφισβητηση της θε ϊκής καταγωγής της Ελένης:

5 3. Ο πόλεμος μέσα στο έργο του Ευριπίδη: Στην Ελένη, όπως άλλωστε και σε άλλα έργα του, ο Ευριπίδης σχολιάζει το θέμα του πολέμου. Μακριά από ηρωισμούς και επικά κατορθώματα, ο συγγραφέας αντιμετωπίζει τον πόλεμο μέσα από το πρίσμα μιας εποχής που υφίσταται τα δεινά του πολέμου και την προδοσία των υποσχέσεων για λαμπρές νίκες στα πεδία των μαχών. α. ο πόλεμος μέσα από το έργο του Ευριπίδη: β. αίτια και αφορμές / προφάσεις του Τρωικού πολέμου: 4. Το ήθος των ηρώων: 4.α. χαρακτηρισμός του Πρωτέα: 4.β. χαρακτηρισμός του Θεοκλύμενου:

δεινά του πολέμου και την προδοσία των υποσχέσεων για λαμπρές νίκες στα πεδία των μαχών. α.

6 5. Το ήθος της Ελένης: 5.α. χαρακτηρισμός της Ελένης: 4.β. η τραγική θέση της ηρωίδας: Στην αρχαία τραγωδία ο πρωταγωνιστής συχνά θεωρείται τραγικός ήρωας, και αυτό όχι απαραίτητα γιατί συμβαίνουν στη ζωή του πράγματα τραγικά (με τη σύγχρονη έννοια του όρου, δηλ. άσχημα π.χ. κάποιος θάνατος). Στοιχεία που καθιστούν έναν ήρωα τραγικό είναι: α. τα αισθήματα ντροπής και ενοχής που νιώθει για όσα έχει διαπράξει (εσκεμμένα ή μη) β. η σύγκρουση του ήρωα με υπέρτερες δυνάμεις (τους Θεούς, τη Μοίρα) γ. η επικράτηση της Μοίρας, μιας μοίρας αναπόφευκτης, σκληρής και αδυσώπητης δ. η μεταστροφή της τύχης, την οποία έχει υποστεί ο ήρωας, (περιπέτεια) Με τον όρο μεταστροφή της τύχης, εννοούμε την απότομη, ξαφνική και έντονη αλλαγή στη ζωή του ήρωα, μια αλλαγή την οποία εκείνος υφίσταται χωρίς ωστόσο να την έχει επιλέξει ή να μπορεί να ξεφύγει από αυτήν. Η αλλαγή αυτή συνήθως αφορά τη μετάβαση από την ευτυχισμένη ζωή στη δυστυχία, την ταπείνωση και την απώλεια αγαθών που απολάμβανε μέχρι τότε στη ζωή του ή ακόμα και την απώλεια αγαπημένων προσώπων. ε. η πλάνη στην οποία βρίσκεται βυθισμένος ο ήρωας Με τον όρο πλάνη εννοούμε την αδυναμία του ήρωα να ξεχωρίσει την αλήθεια από το ψέμα. Ο ήρωας της τραγωδίας, αν και βλέπει, είναι τυφλός, καθώς δεν μπορεί να διακρίνει την αλήθεια αλλά παραμένει εγκλωβισμένος σε ένα ψέμα το οποίο ο ίδιος θεωρεί αληθινό. Συχνά, μέσα πλάνη του,

δηλ. άσχημα π.χ. κάποιος θάνατος). Στοιχεία που καθιστούν έναν ήρωα τραγικό είναι: α. τα αισθήματα ντροπής και ενοχής που νιώθει για όσα έχει διαπράξει (εσκεμμένα ή μη) β.

7 οδηγείται σε λανθασμένες επιλογές, ακόμη και στην απώλεια του μέτρου που πρέπει να χαρακτηρίζει τα ανθρώπινα (ύβρις). Σύμφωνα με την 1 η σκηνή το Προλόγου, η Ελένη βρίσκεται σε τραγική θέση καθώς:... 4.γ. το δίλημμα που αντιμετωπίζει η ηρωίδα και η ελπίδα που την κρατά στη ζωή: 5. Η διάκριση εἶ ναι vs. φαίνεσθαι: Η διάκριση ανάμεσα στην αλήθεια και το ψέμα, ανάμεσα στην πραγματικότητα (εἶ ναι) και σε ό,τι μοιάζει αληθινό αλλά δεν είναι (φαίνεσθαι), διαπερνά όλη την τραγωδία που μελετάμε. Επηρεασμένος από την εποχή του και από το πνευματικό κίνημα των σοφιστών, ο Ευριπίδης τοποθετεί τους ήρωές του ανάμεσα στα δύο αυτά άκρα οι ήρωες στην Ελένη αναζητούν την αλήθεια όντας εγκλωβισμένοι μέσα στο ψέμα και ακροβατούν διαρκώς ανάμεσα στην πραγματικότητα και την πλάνη. Στοχεία στα οποία εντοπίζεται η διάκριση εἶ ναι vs. φαίνεσθαι, στην πρώτη σκηνή του Προλόγου, είναι τα εξής:

φαίνεσθαι: Η διάκριση ανάμεσα στην αλήθεια και το ψέμα, ανάμεσα στην πραγματικότητα (εἶ ναι) και σε ό,τι μοιάζει αληθινό αλλά δεν είναι (φαίνεσθαι), διαπερνά όλη την τραγωδία που μελετάμε.

Σχετικά έγγραφα

Α' ΕΠΕΙΣΟΔΙΟ 1 η σκηνή: στίχοι 437-494

Α' ΕΠΕΙΣΟΔΙΟ 1 η σκηνή: στίχοι 437-494 1.α. Από τον Πρόλογο στο Επεισόδιο: Η Ελένη, μαζί με τις γυναίκες που αποτελούν το Χορό του δράματος, μπαίνουν μέσα στο παλάτι προκειμένου να ζητήσουν πληροφορίες