ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΤΜΗΜΑ ΔΗΜΟΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑ ΔΙΔΑΚΤΙΚΟ ΣΕΝΑΡΙΟ ΜΕ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΤΩΝ ΝΕΩΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ

Transcript

1 ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΤΜΗΜΑ ΔΗΜΟΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑ ΔΙΔΑΚΤΙΚΟ ΣΕΝΑΡΙΟ ΜΕ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΤΩΝ ΝΕΩΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ Μάθημα: Δημιουργικές Εφαρμογές των Νέων Τεχνολογιών στην Εκπαίδευση Υπεύθυνος Καθηγητής : Αντώνιος Μπούρας Επιμέλεια: Α.Μ.: Aθήνα, Ιούνιος, 2011

2 1. Εισαγωγή 3 2. Ταυτότητα του μαθήματος.4 3. Σκοποί και στόχοι διδασκαλίας Γενικοί σκοποί Ειδικοί στόχοι Πορεία της διδασκαλίας Α Φάση: Προετοιμασία ψυχολογική και γνωσιολογική Β Φάση: Επαφή των μαθητών με τα δεδομένα Γ Φάση: Επεξεργασία των δεδομένων και εξαγωγή συμπερασμάτων Δ Φάση: Εφαρμογή της νέας γνώσης Ε Φάση: Έλεγχος και ανατροφοδότηση κατανόησης ΣΤ Φάση: Ανακεφαλαίωση Ζ Φάση: Μαθησιακή και Μεταγνωστική Αξιολόγηση Παράρτημα Βιβλιογραφία.18 2

3 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η παρούσα εργασία αποτελεί μια πρόταση για την οργάνωση της διδασκαλίας στο 7 ο κεφάλαιο της Γεωγραφίας της ΣΤ Δημοτικού, που έχει τίτλο «Η κατανομή των ηπείρων και των ωκεανών». Η επιλογή του μαθήματος της Γεωγραφίας βασίστηκε στο ότι είναι ένα αντικείμενο που παρέχει πολλές δυνατότητες για αξιοποίηση των Νέων Τεχνολογιών, διαθεματικές προεκτάσεις και ανακαλυπτική μάθηση. Δίνει την ευκαιρία στον εκπαιδευτικό να ξεφύγει από την παραδοσιακή διδασκαλία και να εφαρμόσει σύγχρονες μεθόδους, που στοχεύουν στην ενεργό και ουσιαστική συμμετοχή των μαθητών στην εκπαιδευτική διαδικασία. Επέλεξα τη ΣΤ Δημοτικού, καθώς οι μαθητές αυτής της ηλικίας είναι πιο ώριμοι και συνεργάσιμοι σε σύγκριση με μικρότερους ηλικιακά μαθητές. Μπορούν να εργαστούν καλύτερα σε ομάδες και να έχουν μεγαλύτερη ευχέρεια στη συζήτηση. Σημαντικό, επίσης, είναι το γεγονός ότι είναι πιο εξοικειωμένοι με τις Νέες Τεχνολογίες και τις εφαρμογές τους, αντιλαμβάνονται τη χρήση τους καλύτερα απ τους μικρότερους μαθητές και έτσι μπορούν να ολοκληρώσουν επιτυχημένα εργασίες που απαιτούν εμπλοκή των Νέων Τεχνολογιών. Όσον αφορά το συγκεκριμένο κεφάλαιο που αναφέρεται στην κατανομή των ηπείρων και των ωκεανών, αυτό επιλέχθηκε γιατί είναι ένα ενδιαφέρον και συναρπαστικό θέμα για τους μαθητές, αφού αν και ακούν συνεχώς για διάφορες περιοχές του πλανήτη, δεν έχουν μια σαφή εικόνα στο μυαλό τους και δε γνωρίζουν πώς είναι κατανεμημένες η ξηρά και η θάλασσα πάνω σ αυτόν. Μέσα από το κεφάλαιο αυτό, λοιπόν, έρχονται σε μια πρώτη επαφή με την εικόνα που παρουσιάζει ο πλανήτης μας και κατανοούν την ονομασία «Γαλάζιος Πλανήτης», που συχνά αποδίδεται στη Γη. 3

4 2. ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ Αντικείμενο: Η κατανομή των ηπείρων και των ωκεανών Εμπλεκόμενες γνωστικές περιοχές: Γεωγραφία, Τεχνολογίες της Πληροφορίας και της Επικοινωνίας Τάξη: ΣΤ Εκτιμώμενη διάρκεια: 1 διδακτική ώρα Συμβατότητα με το Αναλυτικό Πρόγραμμα: Γεωγραφία ΣΤ Δημοτικού, Β Ενότητα «Το Φυσικό Περιβάλλον», Κεφάλαιο 7 ο «Η κατανομή των ηπείρων και των ωκεανών» Οργάνωση της τάξης: ομαδοσυνεργατική, οι μαθητές χωρίζονται σε ανομοιογενείς ομάδες των 4 έως 5 ατόμων Υλικά: σχολικό εγχειρίδιο και τετράδιο εργασιών υδρόγειος σφαίρα πίνακας παρουσίαση Power Point, από τον Παγκόσμιο Ιστό Google Earth Microsoft Excel Φύλλο Εργασίας εικόνες από τον Παγκόσμιο Ιστό 4

5 3. ΣΚΟΠΟΙ ΚΑΙ ΣΤΟΧΟΙ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ 3.1. Γενικοί σκοποί Επιδιώκουμε, οι μαθητές/-τριες: να αναπτύξουν κοινωνικές δεξιότητες και κυρίως τη συνεργασία και την επικοινωνία να αναπτύξουν και προσωπικές δεξιότητες, όπως είναι η προσεκτική παρατήρηση και η κριτική σκέψη να γνωρίσουν την αξία της ειρήνης, της φιλίας και της συνεργασίας όλων των λαών της Γης να ευαισθητοποιηθούν για τα ζητήματα που αφορούν το περιβάλλον και την προστασία του να αναπτύξουν τη φαντασία και την επινοητικότητά τους, μέσα από το θεατρικό παιχνίδι Ειδικοί στόχοι Οι μαθητές, μετά την ολοκλήρωση της διδασκαλίας, να είναι σε θέση: να αναγνωρίζουν τη χαρακτηριστική εικόνα της επιφάνειας της Γης να γνωρίζουν τι είναι ήπειρος και τι ωκεανός να αντιλαμβάνονται την κατανομή των θαλάσσιων και των ηπειρωτικών εκτάσεων του πλανήτη μας να ονομάζουν καθεμιά από τις ηπείρους να ονομάζουν τους ωκεανούς να εντοπίζουν τις ηπείρους στον παγκόσμιο χάρτη ή την υδρόγειο σφαίρα να εντοπίζουν τους ωκεανούς στον παγκόσμιο χάρτη ή την υδρόγειο σφαίρα να ταξινομούν τις ηπείρους κατά σειρά μεγέθους να ταξινομούν τους ωκεανούς κατά σειρά μεγέθους να γνωρίζουν σε ποια ήπειρο ανήκει η Ελλάδα και να την εντοπίζουν στην υδρόγειο σφαίρα να χειρίζονται το Λογιστικό Φύλλο (Excel) να μετατρέπουν αριθμητικά δεδομένα σε ποσοστά και να τα οπτικοποιούν με το Λογιστικό Φύλλο (Excel) να συζητούν και να συνεργάζονται εποικοδομητικά σε ομάδες να αποκτήσουν αξίες, όπως αγάπη για το περιβάλλον, φιλία, συνεργασία, κ.ά. 5

6 4. ΠΟΡΕΙΑ ΤΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ 4.1. Α ΦΑΣΗ: Προετοιμασία Ψυχολογική και Γνωσιολογική Αρχικά, οργανώνουμε την τάξη σε ομάδες των 4 έως 5 ατόμων, αν οι μαθητές δεν κάθονται ήδη με την ανάλογη διάταξη. Φροντίζουμε οι ομάδες να είναι ανομοιογενείς, δηλαδή σε κάθε ομάδα να υπάρχει τουλάχιστον ένας καλός, ένας μέτριος και ένας αδύναμος μαθητής. Κάθε ομάδα διαθέτει από έναν υπολογιστή, αφού σε αρκετά στάδια της διδασκαλίας οι μαθητές καλούνται να εργαστούν σ αυτόν. Οι κινήσεις, όμως, των μαθητών στον υπολογιστή ελέγχονται από εμάς για να προχωράει όλη η τάξη με τον ίδιο περίπου ρυθμό. Το 7ο κεφάλαιο, που αποτελεί το αντικείμενο της διδασκαλίας, είναι η αρχή μιας νέας ενότητας, οπότε θα πρέπει να γίνει μια εισαγωγή σχετικά με το θέμα της ενότητας και τα ζητήματα που θα μας απασχολήσουν σ αυτή, πριν επικεντρωθούμε στο βασικό θέμα που είναι οι ήπειροι και οι ωκεανοί. Καλό θα ήταν, βέβαια, να έχει προηγηθεί επανάληψη της προηγούμενης ενότητας σε προηγούμενη ώρα της Γεωγραφίας. Για να γίνει, λοιπόν, η εισαγωγή στη νέα ενότητα που λέγεται «Το Φυσικό Περιβάλλον», πριν ανοίξουν οι μαθητές τα βιβλία τους, τους ρωτάμε τι νομίζουν ότι είναι το φυσικό περιβάλλον, τι ξέρουν γι αυτό και τι πιστεύουν ότι θα συζητήσουμε στην ενότητα αυτή. Ύστερα, ανοίγουμε τα βιβλία στη σελίδα 29 και διαβάζουμε τα θέματα που περιλαμβάνονται στην ενότητα. Τέλος, λέμε στους μαθητές ότι στο συγκεκριμένο μάθημα θα αναφερθούμε στις ηπείρους και τους ωκεανούς. 6

7 4.2. Β ΦΑΣΗ: Επαφή μαθητών με δεδομένα Για να φέρουμε τους μαθητές σε μια πρώτη επαφή με το αντικείμενο του μαθήματος, τους δείχνουμε την υδρόγειο σφαίρα που έχουμε στην τάξη. Για να μπορούν, όμως, να την παρατηρήσουν καλύτερα όλοι οι μαθητές, κάθε ομάδα διαθέτει από έναν υπολογιστή και μπορούν μπαίνοντας στο διαδικτυακό τόπο να δουν την υδρόγειο, καθώς και να την περιστρέψουν «πατώντας» πάνω της με το ποντίκι του υπολογιστή. Τους καλούμε να την παρατηρήσουν και συζητάμε για την κατανομή ξηράς και θάλασσας στον πλανήτη μας. Στη συνέχεια, με την τεχνική του «καταιγισμού ιδεών» συγκεντρώνουμε τις αντιλήψεις των μαθητών σχετικά με το τι είναι ήπειρος και τι ωκεανός. Σημαντικό είναι να μιλήσουν όσο το δυνατόν περισσότεροι μαθητές. Παροτρύνουμε, τους μαθητές να μας πουν όσα ονόματα ηπείρων και ωκεανών γνωρίζουν και τα καταγράφουμε στον πίνακα σε δυο στήλες αντίστοιχα. Έπειτα, ρωτάμε τους μαθητές σε ποια ήπειρο βρίσκεται η Ελλάδα και καλούμε όποιον μαθητή θέλει να δείξει τη θέση της στην υδρόγειο σφαίρα, αφού πρώτα την έχουν εντοπίσει όλες οι ομάδες στην υδρόγειο που βλέπουν στον υπολογιστή. 7

8 4.3. Γ ΦΑΣΗ: Επεξεργασία των δεδομένων και εξαγωγή συμπερασμάτων Στη φάση αυτή προβάλλουμε στους μαθητές με τη χρήση ενός λογισμικού Power Point το οποίο υπάρχει στο Διαδίκτυο, μια παρουσίαση που δείχνει απλά και κατανοητά τις βασικές πληροφορίες για τις ηπείρους και τους ωκεανούς. Η εναλλαγή των διαφανειών γίνεται αργά, έτσι ώστε να μπορούμε να εξηγούμε ενδιάμεσα όλες τις πληροφορίες, να απαντάμε σε τυχόν απορίες, καθώς και να δίνουμε επιπλέον στοιχεία, όπου χρειάζεται. Αναλυτικότερα, η παρουσίαση των διαφανειών είναι η εξής: Η πρώτη διαφάνεια περιέχει τον θέμα του λογισμικού. Προβάλλοντας τη δεύτερη διαφάνεια, μιλάμε για την κατανομή της ξηράς και της θάλασσας, κάτι για το οποίο οι μαθητές έχουν ήδη κάνει τις πρώτες παρατηρήσεις τους στην προηγούμενη φάση της διδασκαλίας. Είναι πλέον ολοφάνερο σ αυτούς, γιατί η Γη λέγεται «Γαλάζιος Πλανήτης». Στην τρίτη διαφάνεια, έχουμε τον παγκόσμιο χάρτη στον οποίο εμφανίζονται σταδιακά (με κλικ του ποντικιού) και με αλφαβητική σειρά οι ωκεανοί. Πριν εμφανιστεί καθένας από αυτούς, ρωτάμε να μας πει όποιος μαθητής γνωρίζει πού βρίσκεται. Για παράδειγμα, «Πού βρίσκεται ο Ατλαντικός Ωκεανός;» ή «Ποιος ωκεανός βρίσκεται ανάμεσα στην Αμερική και στις ηπείρους Ευρώπη και Αφρική;». 8

9 Αμέσως μετά, εμφανίζεται και πάλι ένας παγκόσμιος χάρτης, ο οποίος θα πρέπει να συμπληρωθεί σταδιακά με τις ηπείρους. Πριν κάνουμε κλικ για να εμφανιστεί καθεμιά από αυτές, περιμένουμε να την ονομάσει κάποιος μαθητής που τη γνωρίζει. Ρωτάμε, για παράδειγμα, «Ποια ήπειρος είναι αυτή δίπλα στην Ασία;» (δείχνοντάς την) ή «Ξέρει κανένας πού βρίσκεται η Αφρική;». Επιλέγοντας κάθε ήπειρο από το χάρτη, εκτός από την Ανταρκτική, εμφανίζεται αυτή μόνη της σε μια διαφάνεια, οπότε οι μαθητές έχουν την ευκαιρία να παρατηρήσουν καλύτερα το σχήμα και το μέγεθός της. 9

10 Μετά το τέλος της παρουσίασης, ζητάμε από τους μαθητές παρατηρώντας για λίγο τις ηπείρους στο λογισμικό του Power Point καθώς και στο Google Earth, να συζητήσουν με τις ομάδες τους και να τις κατατάξουν κατά σειρά μεγέθους, από τη μεγαλύτερη στη μικρότερη. Κάθε ομάδα ανακοινώνει την πρότασή της και την καταγράφουμε στον πίνακα. Ύστερα, τις συγκρίνουμε και όλοι μαζί αποφασίζουμε ποια είναι η σωστή σειρά. Αμέσως μετά ακολουθούμε την ίδια διαδικασία και για τους ωκεανούς, ώσπου να καταλήξουμε στην κατάταξή τους από τον μεγαλύτερο στον μικρότερο Δ ΦΑΣΗ: Εφαρμογή νέας γνώσης Για να εφαρμόσουμε αυτές τις νέες γνώσεις, αρχικά, λέμε ονόματα ηπείρων και καλούμε τους μαθητές να ψάξουν με την ομάδα τους στο Google Earth και να τις εντοπίσουν. Όποιος μαθητής θέλει σηκώνεται και δείχνει την ήπειρο στην υδρόγειο σφαίρα. Για παράδειγμα, ρωτάμε «Ποιος θα έρθει να δείξει που είναι η Ασία;». Έπειτα, κάνουμε ακριβώς την ίδια διαδικασία και για τους ωκεανούς. 10

11 Στη συνέχεια οι μαθητές κάνουν ανά ομάδες την άσκηση 1 στη σελίδα 12 του τετραδίου εργασιών. Όταν τελειώσουν όλοι τη λύνουμε προφορικά στην τάξη, προσπαθώντας να συμμετέχουν όσο πιο πολλοί μαθητές γίνεται. Με αφορμή τη συζήτηση για την κατανομή ξηράς και θάλασσας στον πλανήτη μας, που έχει γίνει σε προηγούμενα στάδια της διδασκαλίας, βάζουμε κάθε ομάδα να εργαστεί στο Λογιστικό Φύλλο (Excel). Πρώτα εξηγούμε με απλά λόγια τη διαδικασία που θα πρέπει να ακολουθηθεί και μετά αφήνουμε τα μέλη κάθε ομάδας να συνεργαστούν μεταξύ τους και να οπτικοποιήσουν με ραβδόγραμμα ή πίτα τα ποσοστά ηπειρωτικών και θαλάσσιων εκτάσεων στον πλανήτη συνολικά, αλλά και στα ημισφαίρια ειδικότερα. 11

12 4.5. Ε ΦΑΣΗ: Έλεγχος και ανατροφοδότηση κατανόησης Αρχικά, δείχνουμε στα παιδιά το έμβλημα των Ολυμπιακών Αγώνων και τα ρωτάμε αν γνωρίζουν τι συμβολίζουν οι πέντε κύκλοι και για τι είναι ενωμένοι. Συζητάμε όλοι μαζί σχετικά με τους Ολυμπιακούς Αγώνες, το νόημά τους και τις αξίες της συνεργασίας, της αλληλεγγύης και της συναδέλφωσης των λαών της Γης, που προωθούνται μέσα από αυτούς. Αργότερα, διαβάζουμε στην τάξη το παράθεμα «Οι πάγοι της Ανταρκτικής», που βρίσκεται στη σελίδα 31 του σχολικού εγχειριδίου. Ακολουθεί συζήτηση για τις επιπτώσεις που θα μπορούσε να έχει η τήξη των πάγων στο περιβάλλον και καλούμε τους μαθητές να αναπτύξουν τις σκέψεις τους σχετικά με το τόσο σημαντικό αυτό ζήτημα της εποχής μας. Στόχος μας είναι να συμμετέχει η πλειοψηφία των μαθητών, ενώ το καλύτερο θα ήταν να ακουστεί η άποψη όλων. 12

13 Εργαζόμαστε, έπειτα, πάνω στην άσκηση 2 στη σελίδα 12 του τετραδίου εργασιών. Συζητάμε γενικότερα για την προέλευση των ονομάτων κάποιων ηπείρων και ωκεανών, όπως για παράδειγμα Ευρώπη, Αμερική, Ειρηνικός Ωκεανός. Για να βρούμε περισσότερες πληροφορίες σχετικά με την Ευρώπη, λέμε στα παιδιά να μπουν στην ιστοσελίδα 13

14 Αν δεν έχουμε αρκετό χρόνο στη διάθεσή μας ή οι μαθητές δείχνουν να έχουν κουραστεί, παραλείπουμε το παράθεμα και την άσκηση 2 του τετραδίου εργασιών και περνάμε στην επόμενη φάση της διδασκαλίας. 14

15 4.6. ΣΤ ΦΑΣΗ: Ανακεφαλαίωση Για να συνδέσουν και να ανακεφαλαιώσουν οι μαθητές τις νέες γνώσεις και για να δούμε αν κατάλαβαν, οργανώνουμε ένα θεατρικό παιχνίδι. Οι μαθητές γίνονται με τη φαντασία τους πλήρωμα ενός πλοίου που ξεκινά από την Ελλάδα και κάνει το γύρο του κόσμου επιστρέφοντας ξανά σ αυτή. Το ζητούμενο είναι να βρουν οι μαθητές ποιους ωκεανούς και ποιες ηπείρους θα συναντήσει στο ταξίδι του το πλοίο και με ποια σειρά Ζ ΦΑΣΗ: Μαθησιακή και Μεταγνωστική αξιολόγηση Στο στάδιο της αξιολόγησης μοιράζουμε στους μαθητές ένα Φύλλο Εργασίας, το οποίο περιέχει ασκήσεις πάνω στα σημαντικότερα στοιχεία του μαθήματος. 15

16 ΗΠΕΙΡΟΙ ΚΑΙ ΩΚΕΑΝΟΙ ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ ΣΤ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ Ονοματεπώνυμο:... Ημερομηνία:... 1 η ΑΣΚΗΣΗ Θυμήσου τα ονόματα των ηπείρων και των ωκεανών και κατάταξέ τα στις αντίστοιχες στήλες κατά σειρά μεγέθους, ξεκινώντας από τη/τον μεγαλύτερη/ο. ΗΠΕΙΡΟΙ ΩΚΕΑΝΟΙ 16

17 2 η ΑΣΚΗΣΗ Ποιο από τα παρακάτω διαγράμματα αντιστοιχεί στην κατανομή ξηράς και θάλασσας στον πλανήτη μας; Το μπλε χρώμα αντιστοιχεί στη θάλασσα και το κόκκινο στην ξηρά. 3 η ΑΣΚΗΣΗ Σε ποια ήπειρο ανήκει η Ελλάδα; Μήπως ξέρεις από πού πήρε το όνομά της η ήπειρος αυτή; ΑΠΑΝΤΗΣΗ: η ΑΣΚΗΣΗ Το έμβλημα των Ολυμπιακών Αγώνων αποτελείται από πέντε κύκλους, ενωμένους μεταξύ τους. Τι συμβολίζουν αυτοί οι κύκλοι και γιατί είναι ενωμένοι μεταξύ τους; ΑΠΑΝΤΗΣΗ:

18 6. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Υπουργείο Παιδείας, Δια Βίου Μάθησης και Θρησκευμάτων, Παιδαγωγικό Ινστιτούτο (2009). Γεωγραφία ΣΤ Δημοτικού. Μαθαίνω για τη Γη. Αθήνα: ΟΕΔΒ, 30-31( Β.Μ.), 12 (Τ.Ε), (Β.Δ.). Ιστοσελίδες: