ΚΑΙ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

Transcript

1 ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΕΣ, ΠΑΡΑΓΩΓΟΙ ΚΑΙ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΑΓΟΡΩΝ Κεφάλαιο 7 Οικονοµικά της ευηµερίας! Τα οικονοµικά της ευηµερίας εξετάζουν τους τρόπους µε τους οποίους η κατανοµή των πόρων επηρεάζει την ευηµερία των ατόµων! Οι καταναλωτές και οι παραγωγοί ωφελούνται από την συµµετοχή τους στις αγορές! Οι τέλειες αγορές στην ισορροπία µεγιστοποιούν τα οφέλη καταναλωτών και παραγωγών Μικροοικονοµική Ε.Σ.Σαρτζετάκης 2

2 Οικονοµικά της ευηµερίας! Το πλεόνασµα του καταναλωτή µετρά µετρά την οικονοµική ωφέλεια των καταναλωτών! Το πλεόνασµα του παραγωγού µετρά µετρά την οικονοµική ωφέλεια των παραγωγών Μικροοικονοµική Ε.Σ.Σαρτζετάκης 3 Πλεόνασµα καταναλωτή! Η προθυµία πληρωµής είναι η µέγιστη τιµή την οποία ο αγοραστής είναι πρόθυµος και µπορεί να πληρώσει για ένα αγαθό! Μετρά την αξιολόγηση του αγαθού ή υπηρεσίας από µέρους των αγοραστών Μικροοικονοµική Ε.Σ.Σαρτζετάκης 4

3 Πλεόνασµα καταναλωτή! Η καµπύλη ζήτησης δείχνει τις ανώτερες τιµές που ο καταναλωτής είναι πρόθυµος να πληρώσει για διαφορετικές ποσότητες ενός αγαθού! Ο καταναλωτής πληρώνει συνήθως την ίδια τιµή ανεξάρτητα από την ποσότητα που αγοράζει! Η διαφορά µεταξύ της µέγιστης τιµής που είναι πρόθυµος να πληρώσει και της πραγµατικής τιµής που πληρώνει ονοµάζεται πλεόνασµα καταναλωτή Μικροοικονοµική Ε.Σ.Σαρτζετάκης 5 Πλεόνασµα Καταναλωτή! Ας υποθέσουµε ότι η τιµή του αγαθού Α στην αγορά είναι 4, και ότι η Μαρία είναι πρόθυµη να πληρώσει 6 ανά µονάδα για την αγορά δύο µονάδων του Α Τ Α Τ Α * 1 2 Πλεόνασµα Μαρίας = (6-4)χ2= 4 Α Μικροοικονοµική Ε.Σ.Σαρτζετάκης 6

4 Πλεόνασµα Καταναλωτή! Υποθέτοντας ότι τα αγαθό είναι απόλυτα διαιρετό και ότι η συνάρτηση ζήτησης της Μαρίας είναι γραµµική...τότε η Μαρία καταναλώνει 4 µονάδες και έχει συνολικό πλεόνασµα 6 Τ Α Τ Α * Πόσο είναι το πλεόνασµα της Μαρίας αν αγοράσει 4 µονάδες; Θα αγοράσει 5; Συνολικό πλεόνασµα = ½(4χ4)= 8 της Μαρίας 8 Α Μικροοικονοµική Ε.Σ.Σαρτζετάκης 7 Παράδειγµα µε τέσσερις καταναλωτές Καταναλωτής Επιθυµία πληρωµής Γιάννης 100 Πέτρος 80 Κατερίνα 70 Άρτεµη 50 Μικροοικονοµική Ε.Σ.Σαρτζετάκης 8

5 Παράδειγµα µε τέσσερις καταναλωτές Καταναλωτής Ζητούµενη ποσότητα > 100 Κανείς 0 80 ως 100 Γιάννης 1 70 ως 80 Γιάννης, Πέτρος 2 50 ως 70 Γιάννης, Πέτρος, Κατερίνα 50 ή < 50 Γιάννης, Πέτρος, Κατερίνα, Άρτεµη Μικροοικονοµική Ε.Σ.Σαρτζετάκης Παράδειγµα µε τέσσερις καταναλωτές Η Άρτεµης αγοράζει; έχει πλεόνασµα; $ Πλεόνασµα Γιάννη ( 20) ( 30) ( 50) Πλεόνασµα Πέτρου ( 30) ( 10) Πλεόνασµα Κατερίνας ( 20) Ζήτηση Συνολικό πλεόνασµα καταναλωτών ( 100) Μικροοικονοµική Ε.Σ.Σαρτζετάκης 10

6 Πλεόνασµα Καταναλωτή και τιµή αγοράς! Το πλεόνασµα του καταναλωτή είναι η περιοχή κάτω από την συνάρτηση ζήτησης και πάνω από την τιµή της αγοράς! Το πλεόνασµα του καταναλωτή αυξάνεται όταν η τιµή της αγοράς µειώνεται! Το πλεόνασµα του καταναλωτή µειώνεται όταν η τιµή της αγοράς αυξάνεται Μικροοικονοµική Ε.Σ.Σαρτζετάκης 11 Πλεόνασµα Καταναλωτή και τιµή αγοράς Τ 1 A Αρχικό πλεόνασµα B C Πλεόνασµα επιπλέον καταναλωτών! Επίδραση µιας µείωσης της τιµής στο πλεόνασµα καταναλωτή Τ 2 F Επιπλέον πλεόνασµα των αρχικών καταναλωτών E D Ζήτηση Π 1 Π 2 Μικροοικονοµική Ε.Σ.Σαρτζετάκης 12

7 Εφαρµογές πλεονάσµατος παραγωγού (τέλη χρήσης)! Το κράτος κατασκευάζει έναν νέο δρόµο που κοστίζει 10δισ.! Η ηµερήσια ζήτηση χρήσης του αυτοκινητόδροµου δίνεται από το διάγραµµα ανά αυτοκίνητο Αριθµός αυτοκινήτων Μικροοικονοµική Ε.Σ.Σαρτζετάκης 13 Εφαρµογές πλεονάσµατος παραγωγού (τέλη χρήσης)! Υποθέτοντας ότι αποφασίζει το κράτος να επιβάλει διόδια, ποιο το ύψος τους;!μεγιστοποίηση εσόδων;!απόσβεση κόστους; ανά αυτοκίνητο Αριθµός αυτοκινήτων Μικροοικονοµική Ε.Σ.Σαρτζετάκης 14

8 Εφαρµογές πλεονάσµατος παραγωγού (τέλη χρήσης)! Η µεγιστοποίηση της κοινωνικής ευηµερίας επιτυγχάνεται όταν δεν επιβάλλονται διόδια (επιτυγχάνεται το µέγιστο κοινωνικό πλεόνασµα, αλλά δεν υπάρχουν έσοδα) ανά αυτοκίνητο Αριθµός αυτοκινήτων Μικροοικονοµική Ε.Σ.Σαρτζετάκης 15 Εφαρµογές πλεονάσµατος παραγωγού (τέλη χρήσης)! Μεγιστοποιείται το κοινωνικό πλεόνασµα στην περίπτωση που ελεύθερη πρόσβαση οδηγεί σε συµφόρηση και καθυστερήσεις; (αρνητικές εξωτερικότητες) ανά αυτοκίνητο Αριθµός αυτοκινήτων Μικροοικονοµική Ε.Σ.Σαρτζετάκης 16

9 Πλεόνασµα Παραγωγού! H καµπύλη προσφοράς! είχνει τις ποσότητες τις οποίες οι παραγωγοί θέλουν και µπορούν να προσφέρουν στα διάφορα επίπεδα τιµών! Μπορεί να θεωρηθεί ως µέτρηση του κόστους των παραγωγών, δηλαδή του κόστους ευκαιρίας παραγωγής του αγαθού! Το οριακό κόστος ευκαιρίας της παραγωγής αυξάνει καθώς αυξάνει το παραγόµενο προϊόν Μικροοικονοµική Ε.Σ.Σαρτζετάκης 17 Πλεόνασµα Παραγωγού! Το πλεόνασµα του παραγωγού είναι η πρόσοδος του παραγωγού µείον το κόστος παραγωγής! Μετρά το κέρδος του παραγωγού από την συµµετοχή του στην αγορά Μικροοικονοµική Ε.Σ.Σαρτζετάκης 18

10 Παράδειγµα µε τέσσερις παραγωγούς Παραγωγός Κόστος Μαρία 900 Αναστασία 800 Θοδωρής 600 Κώστας 500 Μικροοικονοµική Ε.Σ.Σαρτζετάκης 19 Παράδειγµα µε τέσσερις παραγωγούς Παραγωγός > 900 Μαρία, Αναστασία, Θοδωρής, Κώστας 800 ως 900 Αναστασία, Θοδωρής, Κώστας 600 ως 800 Θοδωρής, Κώστας ως 600 Κώστας 3 < 500 κανείς Μικροοικονοµική Ε.Σ.Σαρτζετάκης 20

11 Παράδειγµα µε τέσσερις παραγωγούς Συνολικό Πλεόνασµα ( 800) Προσφορά $ Πλεόνασµα Αναστασίας ( 100) Πλεόνασµα Θοδωρή ( 200) ( 300) Πλεόνασµα Κώστα ( 100) ( 300) ( 400) Μικροοικονοµική Ε.Σ.Σαρτζετάκης 21 Πλεόνασµα Παραγωγού! Το πλεόνασµα του παραγωγού είναι η πρόσοδος του παραγωγού µείον το κόστος παραγωγής! Μετρά το κέρδος του παραγωγού από την συµµετοχή του στην αγορά Μικροοικονοµική Ε.Σ.Σαρτζετάκης 22

12 Πλεόνασµα παραγωγού και τιµή αγοράς Επιπλέον πλεόνασµα των αρχικών παραγωγών D E F Τ 2 Τ 1 B Αρχικό πλεόνασµα C Π Πλεόνασµα επιπλέον παραγωγών! Επίδραση µιας αύξησης της τιµής στο πλεόνασµα παραγωγού A Π 1 Π 2 Μικροοικονοµική Ε.Σ.Σαρτζετάκης 23 Αποτελεσµατικότητα αγορών! Σε τέλειο ανταγωνισµό και χωρίς εξωτερικότητες, η συνολική κοινωνική ευµάρεια µετράται από το άθροισµα των πλεονασµάτων! Οι αγορές είναι αποτελεσµατικές όταν η διανοµή των φυσικών πόρων µεγιστοποιεί το συνολικό πλεόνασµα Μικροοικονοµική Ε.Σ.Σαρτζετάκης 24

13 Αποτελεσµατικότητα αγορών A Προσφορά ισορροπίας Πλεόνασµα καταναλωτών Πλεόνασµα παραγωγών E Ζήτηση C ισορροπίας Μικροοικονοµική Ε.Σ.Σαρτζετάκης 25 Αποτελεσµατικότητα αγορών! Οι αγορές κατανέµουν την προσφορά αγαθών στους καταναλωτές που αποδίδουν µεγαλύτερη αξία σε αυτά! Οι αγορές κατανέµουν την ζήτηση αγαθών στους πωλητές που µπορούν να τα παράγουν µε το µικρότερο κόστος Μικροοικονοµική Ε.Σ.Σαρτζετάκης 26

14 Αποτελεσµατικότητα αγορών! Σε µια ελεύθερη αγορά, οι καταναλωτές και παραγωγοί δρουν µε βάση το ίδιον συµφέρον! Η αγορά (µέσω των τιµών) δηµιουργεί µια διαδικασία συντονισµού και συνεννόησης µεταξύ τους έτσι ώστε να επιτυγχάνεται το άριστο αποτέλεσµα Υπάρχουν αγορές απαλλαγµένες από εξωτερικότητες και δύναµη αγοράς; Μικροοικονοµική Ε.Σ.Σαρτζετάκης 27 Αποτυχία αγορών: ύναµη αγοράς! Χωρίς τέλειο ανταγωνισµό (πολλούς καταναλωτές και παραγωγούς, ελεύθερη είσοδο και οµογενή προϊόντα) κάποιες επιχειρήσεις ή καταναλωτές αποκτούν δύναµη αγοράς! ύναµη αγοράς είναι η ικανότητα ενός ή µερικών παραγωγών ή καταναλωτών να ελέγχουν την τιµή αγοράς! Η παρουσία δύναµης αγοράς κάνει τις αγορές µη αποδοτικές και άρα αποτυγχάνουν Μικροοικονοµική Ε.Σ.Σαρτζετάκης 28

15 Αποτυχία αγορών: Εξωτερικότητες! Εξωτερικότητες δηµιουργούνται όταν οι δραστηριότητες σε µια αγορά επηρεάζουν άτοµα εκτός αυτής! Εξωτερικότητες είναι τα κόστη ή τα οφέλη που επιβάλλονται σε τρίτα µέρη εκτός αγοράς! Η παρουσία εξωτερικοτήτων κάνει τις αγορές µη αποδοτικές και άρα αποτυγχάνουν Μικροοικονοµική Ε.Σ.Σαρτζετάκης 29 Παράδειγµα: το κοινωνικό κόστος της φορολογίας που πληρώνει ο καταναλωτής που λαµβάνει ο παραγωγός Φορολογική πρόσοδος (T X Q) (Q) Ύψος φόρου (T) Προσφορά Ζήτηση 0 χωρίς φόρο µε φόρο Μικροοικονοµική Ε.Σ.Σαρτζετάκης 30

16 Παράδειγµα: το κοινωνικό κόστος της φορολογίας! Ένας φόρος δηµιουργεί µια διαφορά µεταξύ της τιµής που οι καταναλωτές πληρώνουν και αυτής που λαµβάνουν οι πωλητές! Το χάσιµο των καταναλωτών και παραγωγών είναι µεγαλύτερο από την φορολογική πρόσοδο! Μη αντισταθµιζόµενη απώλεια (deadweight loss) είναι η µείωση του συνολικού πλεονάσµατος που απορρέει από ένα φόρο Μικροοικονοµική Ε.Σ.Σαρτζετάκης 31 Παράδειγµα: το κοινωνικό κόστος της φορολογίας Επιβολή φόρου 20 λεπτών που επιµερίζεται ισόποσα Αρχική ισορροπία ( 0.50,1000) Προσφορά Μείωση του κοινωνικού πλεονάσµατος ½(200χ0.20)= Φορολογική πρόσοδος (800χ0.20= 160) Μείωση της ποσότητας Ζήτηση ισορροπίας κατά 200 µονάδες Μικροοικονοµική Ε.Σ.Σαρτζετάκης 32

17 Μη αντισταθµιζόµενη απώλεια της φορολογίας! Οι φόροι δηµιουργούν µη αντισταθµιζόµενες απώλειες γιατί αποτρέπουν τους αγοραστές και τους πωλητές από την πραγµατοποίηση µέρους των κερδών από το εµπόριο! Οι µη αντισταθµιζόµενες απώλειες δηµιουργούνται από την µείωση της ποσότητας που ανταλλάσσεται στην αγορά και δεν µπορούν να εισπραχθούν από την κυβέρνηση Μικροοικονοµική Ε.Σ.Σαρτζετάκης 33 Προσδιοριστικοί παράγοντες µη αντισταθµιζόµενης απώλειας! Το µέγεθος της µη αντισταθµιζόµενης απώλειας εξαρτάται από την µείωση στη δραστηριότητα της αγοράς που προκαλεί ο φόρος! Αυτή µε τη σειρά της εξαρτάται από την ελαστικότητα της προσφοράς και της ζήτησης! Όσο πιο ελαστικές είναι η ζήτηση και η προσφορά, τόσο πιο µεγάλη είναι η µείωση της ποσότητας ισορροπίας και µεγαλύτερη η µη αντισταθµιζόµενη απώλεια Μικροοικονοµική Ε.Σ.Σαρτζετάκης 34

18 Μη αντισταθµιζόµενη απώλεια και ελαστικότητα (α) Ανελαστική προσφορά (β) Ελαστική προσφορά Ύψος φόρου Προσφορά Όταν η προσφορά είναι σχετικά ανελαστική η µη αντισταθµιζόµενη απώλεια από τη φορολογία είναι µικρή Ύψος φόρου Όταν η προσφορά είναι σχετικά ελαστική η µη αντισταθµιζόµενη απώλεια από τη φορολογία είναι µεγάλη Προσφορά Ζήτηση Ζήτηση Μικροοικονοµική Ε.Σ.Σαρτζετάκης 35 Μη αντισταθµιζόµενη απώλεια και ελαστικότητα (γ) Ανελαστική ζήτηση (δ) Ελαστική ζήτηση Προσφορά Προσφορά Ύψος φόρου Όταν η ζήτηση είναι σχετικά ανελαστική η µη αντισταθµιζόµενη απώλεια από τη φορολογία είναι µικρή Ζήτηση Ύψος φόρου Ζήτηση Όταν η ζήτηση είναι σχετικά ελαστική η µη αντισταθµιζόµενη απώλεια από τη φορολογία είναι µεγάλη Μικροοικονοµική Ε.Σ.Σαρτζετάκης 36

19 Μη αντισταθµιζόµενη απώλεια και πρόσοδος! Καθώς αυξάνεται το ύψος της φορολογίας, τα φορολογικά έσοδα αυξάνονται σιγά-σιγά, έως ότου φθάσουν ένα ανώτατο µέγεθος και µετά µειώνονται Μικροοικονοµική Ε.Σ.Σαρτζετάκης 37 Μη αντισταθµιζόµενη απώλεια και πρόσοδος Χαµηλός φόρος Μη αντισταθµιζόµενη απώλεια Προσφορά P B P S Φορολογικό έσοδο Ζήτηση 0 Q 2 Q 1 Μικροοικονοµική Ε.Σ.Σαρτζετάκης 38

20 Μη αντισταθµιζόµενη απώλεια και πρόσοδος P B Φορολογικό έσοδο Μέσος φόρος Μη αντισταθµιζόµενη απώλεια Προσφορά P S Ζήτηση 0 Q 2 Q 1 Μικροοικονοµική Ε.Σ.Σαρτζετάκης 39 Μη αντισταθµιζόµενη απώλεια και πρόσοδος P B Υψηλός φόρος Προσφορά Μη αντισταθµιζόµενη απώλεια Φορολογικό έσοδο Ζήτηση P S 0 Q 2 Q 1 Μικροοικονοµική Ε.Σ.Σαρτζετάκης 40

21 (α) Πρόσοδος (η καµπύλη Laffer) Φορολογική πρόσοδος Μη αντισταθµιζόµενη απώλεια και πρόσοδος (β) Μη αντισταθµιζόµενη απώλεια Φορολογική πρόσοδος Ύψος φόρου 0 Ύψος φόρου Μικροοικονοµική Ε.Σ.Σαρτζετάκης 41 Περίληψη! Το πλεόνασµα καταναλωτή και παραγωγού µετρά τα οφέλη από την συµµετοχή στην αγορά! Το πλεόνασµα καταναλωτή ισούται µε τη διαφορά µεταξύ µέγιστης τιµής που είναι πρόθυµος να πληρώσει και της πραγµατικής τιµής που πληρώνει! Το πλεόνασµα του παραγωγού είναι η πρόσοδος του παραγωγού µείον το κόστος παραγωγής Μικροοικονοµική Ε.Σ.Σαρτζετάκης 42

22 Περίληψη! Μια κατανοµή των πόρων που µεγιστοποιεί το άθροισµα των πλεονασµάτων καταναλωτών και παραγωγών είναι αποτελεσµατική! Οι σχεδιαστές πολιτικής ενδιαφέρονται για την αποτελεσµατικότητα και την ισότητα! Η δύναµη αγοράς και οι εξωτερικότητες κάνουν τις αγορές µη αποδοτικές και άρα οδηγούν στην αποτυχία τους Μικροοικονοµική Ε.Σ.Σαρτζετάκης 43 ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΕΣ, ΠΑΡΑΓΩΓΟΙ ΚΑΙ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΑΓΟΡΩΝ Τέλος 7ου Κεφαλαίου