Η προληπτική συντήρηση

Μέγεθος: px

Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "Η προληπτική συντήρηση"

Ἀνίκητος Θεοδωρίδης
7 χρόνια πριν
Προβολές:

1 ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ΓΕΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΜΟΥΣΕΙΩΝ/ΤΜΗΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ Μάθε περισσότερα... Προληπτική συντήρηση: μια ασπίδα για την προστασία των μνημείων Η προληπτική συντήρηση

2 Η προληπτική συντήρηση των μνημείων Με την προληπτική συντήρηση παρεμβαίνουμε στις περιβαλλοντικές συνθήκες που απειλούν τα μνημεία για να προλάβουμε τη φθορά των υλικών τους. Οι συντηρητές και οι εξειδικευμένοι επιστήμονες που είναι υπεύθυνοι για τη διατήρηση των μνημείων λαμβάνουν πολλά και διάφορα μέτρα για την προληπτική συντήρηση, όπως: 1

3 Τακτική απομάκρυνση ζώων και φυτών Οι συντηρητές απομακρύνουν τα φυτά που φυτρώνουν ανάμεσα στους λίθους την άνοιξη, τότε που είναι φρέσκα και μαλακά. Συνήθως χρησιμοποιούν μικρά ψαλίδια και δεν τα ξεριζώνουν με τα χέρια, διότι έτσι μπορεί να παρασυρθούν κομμάτια της αρχαίας πέτρας. Απομακρύνουν τα πουλιά από το μνημείο τοποθετώντας κάθετες διαφανείς βελόνες στις περιοχές που κουρνιάζουν. 2

4 Τακτικός καθαρισμός και αποκλεισμός των εσοχών και των κενών Οι συντηρητές καθαρίζουν τις εσοχές και τα κενά που κατακρατούν υγρασία και ακαθαρσίες για να μη γίνονται εστίες μόλυνσης. Μετά, «σφραγίζουν» (κλείνουν τις εσοχές) με υλικά ασφαλή για το μνημείο. Ta παλιά φθαρμένα κονιάματα 1 αντικαθίστανται με καινούρια ώστε να προστατευτούν τα δομικά στοιχεία και να καλυφθούν όποια κενά και εσοχές. Έτσι, δεν θα γίνουν εστίες πουλιών, φυτών και μικροβίων. 1 κονιάματα: μείγματα από νερό και υλικά όπως άμμος, ασβέστης, τσιμέντο κ.ά. Γέμισμα ρωγμών στην Πύλη του Αδριανού. που χρησιμοποιούνται ως συνδετικό υλικό σε τοιχοποιίες. 3

5 Προστασία από την υγρασία του εδάφους με δημιουργία αποστραγγιστικών έργων Οι συντηρητές, οι μηχανικοί και οι αρχιτέκτονες προβαίνουν στην κατασκευή αποστραγγιστικών έργων 2 στο χώρο των μνημείων όταν κρίνουν ότι αυτά «υποφέρουν» από την υγρασία και τα άλατα του εδάφους. 2 Αποστραγγιστικά έργα: τεχνικές εργασίες με σκοπό τη συγκέντρωση και την απομάκρυνση των υπόγειων υδάτων ή των νερών της βροχής από κάποιο χώρο. 4

6 Έλεγχος της υγρασίας και της θερμοκρασίας στους κλειστούς χώρους Οι συντηρητές ελέγχουν και διατηρούν την υγρασία και τη θερμοκρασία στα αποδεκτά για κάθε υλικό επίπεδα με τη χρήση ειδικών συσκευών που ονομάζονται θερμοϋγρογράφοι και συσκευές κλιματισμού. Η τήρηση των κατάλληλων περιβαλλοντικών συνθηκών προφυλάσσει τα υλικά από την παρουσία και τη δράση ζώων, εντόμων και μικροβίων και την κρυστάλλωση των αλάτων. Επιπλέον, επιβραδύνει τη διάβρωση των μεταλλικών μερών ή τμημάτων. 5

7 Προστασία από τη δράση της βροχής και του ανέμου Οι συντηρητές προτείνουν τη μεταφορά κινητών μνημείων στο μουσείο με σκοπό την καλύτερη προστασία τους. Η στήλη της Παμφίλης και Δημητρίας φιλοξενείται στο Αρχαιολογικό Μουσείο του Κεραμεικού, ενώ στον αρχαιολογικό χώρο υπάρχει αντίγραφό της. Άλλες φορές προτείνουν την τοποθέτηση στεγάστρων 3 και φραγμάτων σε ευαίσθητες και σημαντικές περιοχές των μνημείων που απειλούνται από τον άνεμο ή και τη βροχή. Στέγαστρα στον αρχαιολογικό χώρο του Λυκείου του Αριστοτέλη. 3 Στέγαστρο: είδος στέγης σε ανοιχτό χώρο στηριζόμενο σε στύλους. 6

8 Προστασία από τη δράση της βροχής και του ανέμου Στέγαστρο στο ναό του Επικούρειου Απόλλωνα στις Βάσσες Φιγαλείας για την προφύλαξη του από τον παγετό. Ωστόσο, επειδή η παρουσία των στεγάστρων αλλοιώνει την αισθητική των χώρων των μνημείων, η μελέτη και η απόφαση για την τοποθέτησή τους απαιτεί συνεργασία με τους αρχαιολόγους και τους αρχιτέκτονες-αναστηλωτές. 7

9 Έλεγχος ηλιακής ακτινοβολίας Για να προστατέψουν τα ευαίσθητα οργανικά υλικά στους κλειστούς χώρους, οι συντηρητές εγκαθιστούν τεχνητό φωτισμό χωρίς υπεριώδη ακτινοβολία. Παράλληλα, στα τζάμια των παραθύρων τοποθετούνται ειδικά φίλτρα που απορροφούν την υπεριώδη ακτινοβολία του ήλιου και δεν της επιτρέπουν να φτάσει τις επιφάνειες των μνημείων όπου υπάρχουν χρώματα, βερνίκια και συγκολλητικά υλικά. 8

10 Έλεγχος επισκεπτών Οι συντηρητές μπορούν να προτείνουν τον έλεγχο των επισκεπτών όσον αφορά στον αριθμό, τη ροή και την πρόσβασή τους σε διάφορους χώρους του μνημείου. Ο μεγάλος αριθμός των επισκεπτών στους κλειστούς χώρους επηρεάζει τα επιθυμητά επίπεδα υγρασίας και θερμοκρασίας, ενώ δεν ελέγχεται εύκολα η ροή και η συμπεριφορά τους απέναντι στο μνημείο. 9

11 Έλεγχος επισκεπτών (αριθμός, ροή, συμπεριφορά) Οι συντηρητές οφείλουν να ενημερώνουν τους φύλακες σχετικά με τις περιβαλλοντικές συνθήκες που πρέπει να ισχύουν στους χώρους του μνημείου. Επίσης, οι συντηρητές συμμετέχουν στο σχεδιασμό της κατάλληλης σήμανσης και της χάραξης της πορείας των επισκεπτών στους χώρους του μνημείου. Η σωστή σήμανση στους χώρους των μνημείων μπορεί να προλάβει φθορές που οφείλονται στην ανάρμοστη συμπεριφορά και την συγκεχυμένη πορεία των επισκεπτών. 10

12 Λειτουργική επανάχρηση μνημείου Οι συντηρητές γνωρίζουν ότι η ελεγχόμενη λειτουργική επανάχρηση κάποιων μνημείων που διατηρούνται σε καλή κατάσταση είναι σωστή επιλογή καθώς έτσι εξασφαλίζεται ο άμεσος εντοπισμός, η τακτική καταγραφή και η αντιμετώπιση των φθορών τους. Η επανάχρηση του Λευκού Πύργου της Θεσσαλονίκης ως μουσείου της πόλης και των Καπναποθηκών της Ξάνθης εξασφαλίζουν τη γρήγορη αντιμετώπιση των όποιων φθορών τους. Η στέγαση του Νομισματικού Μουσείου της Αθήνας στο νεοκλασικό κτήριο του Ιλίου Μέλαθρον. 11

13 Ευαισθητοποίηση του κοινού Στην Προληπτική Συντήρηση σημαντικό ρόλο παίζει η ενημέρωση του κοινού από τους συντηρητές, τους αρχαιολόγους και τους υπόλοιπους ειδικούς που ασχολούνται με το μνημείο, σχετικά με την αξία του μνημείου και τους κινδύνους που το απειλούν. Τόσο οι επισκέπτες όσο και οι άνθρωποι που ζουν κοντά του μπορούν να συμμετέχουν στην προστασία του με τη σωστή συμπεριφορά τους και προβάλλοντας με τη σειρά τους την ανάγκη για τη διαρκή προστασία του. Δράσεις ευαισθητοποίησης του κοινού στα ζητήματα της καλής διατήρησης των μνημείων στην Πύλη του Αδριανού στην Αθήνα και στα πλυντήρια της Σούριζας στο Λαύριο. 12

14 Ευαισθητοποίηση του κοινού Οι εργασίες της προληπτικής συντήρησης: δεν γίνονται μόνο μία φορά. Αν όμως πραγματοποιούνται τακτικά και με συνέπεια, μπορούν να είναι εξίσου αποτελεσματικές με τις εργασίες συστηματικής συντήρησης, δεν γίνονται μόνο από τους ειδικούς, προσφέρουν χώρο για όλους, μικρούς και μεγάλους. Η απομάκρυνση των φυτών από τους λίθους των μνημείων πρέπει να γίνεται τακτικά καθώς έτσι προλαμβάνεται η καταστροφή από τις ρίζες τους και από την ανάπτυξη επιθετικών μικροοοργανισμών δίπλα τους. 13

15 Αθήνα, 2015 Συντονισμός έργου Μαρία Λαγογιάννη, Δρ Αρχαιολογίας Σουζάνα Χούλια - Καπελώνη, Αρχαιολόγος Γενική επιμέλεια Τόνια Κουτσουράκη, Αρχαιολόγος Αλεξάνδρα Σέλελη, Αρχαιολόγος - Μουσειολόγος Γραφιστική επιμέλεια Σπήλιος Πίστας, Γραφίστας Κείμενα Σοφία Παπιδά, Συντηρήτρια Αρχαιοτήτων και Έργων Τέχνης - Μουσειολόγος Διορθώσεις κειμένων Βιολέττα Ζεύκη, Αρχαιολόγος - Μεταφράστρια Ηλεκτρονική και καλλιτεχνική επιμέλεια Πασχαλιά Τσαγκαριάν, Γραφίστρια Εικονογράφος Ηλίας Καρράς, Ζωγράφος 2015 Υπουργείο Πολιτισμού, Παιδείας και Θρησκευμάτων ISBN Το έντυπο «Μάθε περισσότερα... H προληπτική συντήρηση» της θεματικής ενότητας «Προληπτική συντήρηση: μια ασπίδα για την προστασία των μνημείων» δημιουργήθηκε και ψηφιοποιήθηκε το 2015 για την Πράξη με κωδικό MIS «Επικαιροποίηση και ψηφιοποίηση πολιτιστικού εκπαιδευτικού υλικού για την ενίσχυση της εκπαιδευτικής διαδικασίας», που υλοποιήθηκε στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Διά Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους.

Σχετικά έγγραφα

Η σωστή συμπεριφορά Προληπτική συντήρηση: μια ασπίδα για την προστασία των μνημείων

Η σωστή συμπεριφορά Προληπτική συντήρηση: μια ασπίδα για την προστασία των μνημείων των επισκεπτών στα μνημεία ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ΓΕΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗΣ