Της Μαρίας Γκέκα, Σε Συνεργασία με το Εργαστήριο Υγιεινής και Επιδημιολογίας της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών

Transcript

1 Της Μαρίας Γκέκα, Σε Συνεργασία με το Εργαστήριο Υγιεινής και Επιδημιολογίας της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών Μέχρι σήμερα η επιστημονική έρευνα δεν έχει τεκμηριώσει ότι η ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία που παράγεται από τα κινητά τηλέφωνα και τους σταθμούς βάσης είναι επικίνδυνη για την υγεία. Ωστόσο αυτό δε σημαίνει ότι δε μπορεί τα αποτελέσματα να αλλάξουν μετά από κάποια χρόνια. Εξάλλου σε όλες τις επιδημιολογικές μελέτες χρειάζεται να περάσει μεγάλο χρονικό διάστημα προτού βγουν κάποια ασφαλή συμπεράσματα. Γι' αυτό καλό είναι να περιορίζουμε όσο το δυνατόν τη χρήση του κινητού, παίρνοντας όλες τις συνιστώμενες προφυλάξεις. Με δεδομένο ότι πολλά είναι τα ερωτήματα που προκύπτουν από την ίδια την τεχνολογία και τις επιδράσεις της, αλλά και ότι γενικότερα στην Ελλάδα υπάρχει ένα σημαντικό έλλειμμα στον τομέα της ενημέρωσης σε θέματα Δημόσιας Υγείας, το «Εργαστήριο Υγιεινής και Επιδημιολογίας» της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών και η «Ελληνική Εταιρία Κοινωνικής Παιδιατρικής και Προαγωγής της Υγείας», υπό την επιστημονική καθοδήγηση της Καθηγήτριας Προληπτικής Ιατρικής και Επιδημιολογίας, κας Ελένης Πετρίδου συνέβαλαν στην υλοποίηση ενός κέντρου τεκμηρίωσης και παροχής υπηρεσιών για εξειδικευμένους επιστήμονες: το Ενημερωτικό Πρόγραμμα για τις Ηλεκτρομαγνητικές Ακτινοβολίες «ΕΝΗΓΜΑ» Το πρόγραμμα, λειτουργεί από τον προηγούμενο Ιούλιο και μεταξύ των άλλων, περιλαμβάνει την δημιουργία ιστοσελίδας έντυπου υλικού και τη διεξαγωγή ερευνών για την καταγραφή θέσεων και απόψεων συγκεκριμένων ομάδων πληθυσμού. Με την έναρξη λειτουργίας αυτού προγράμματος, σημαντικοί επιστήμονες όπως, ο κ. Δ. Κουτσούρης, καθηγητής του Εθνικού Μετσοβείου Πολυτεχνείου και υπεύθυνος του εργαστηρίου Βιοϊατρικής Τεχνολογίας -σε σχετική ημερίδα που διοργανώθηκε- έδωσαν σαφείς απαντήσεις και ξεδιάλυναν τους μύθους από την πραγματικότητα σχετικά με το πόση επιβλαβής είναι η ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία που χρησιμοποιεί η κινητή τηλεφωνία. 1 / 8

2 Μύθοι και Αλήθειες 1. Η ακτινοβολία που εκπέμπουν τα κινητά τηλέφωνα είναι ραδιενεργός, αλλά με χαμηλή ενέργεια; ΟΧΙ. Υπάρχει σαφής διαχωρισμός του φάσματος της ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας, ανάμεσα σε Ιονίζουσες και Μη Ιονίζουσες ακτινοβολίες. Η εκπεμπόμενη ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία από τα κινητά τηλέφωνα και τους σταθμούς βάσης (περίπου 1-2 GHz) είναι Μη Ιονίζουσα ακτινοβολία, στην περιοχή των ραδιοσυχνοτήτων (100KHz - 300GHz). Αντίθετα, οι Ιονίζουσες ακτινοβολίες έχουν αρκετά υψηλότερη ενέργεια, ικανή να ιονίσει τα μόρια και να διασπάσει χημικούς δεσμούς στα κύτταρα του οργανισμού. 2. Υπάρχουν όρια για την έκθεση σε ηλεκτρομαγνητικά πεδία Μη Ιονιζουσών ακτινοβολιών; Πώς προκύπτουν; Η Διεθνής Επιτροπή Προστασίας από Μη Ιονίζουσες Ακτινοβολίες, ICNIRP, ορίζει όρια ασφαλούς έκθεσης στην ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία, τα οποία αποδέχεται ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας. Ο προσδιορισμός των αποδεκτών ορίων έκθεσης, βασίζεται στην παραδοχή ότι το κατώφλι του ρυθμού ολόσωμης απορρόφησης ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας για την ανάπτυξη δυσμενών βιολογικών επιδράσεων, λόγω αύξησης της θερμοκρασίας, ισούται με 4W/Kg. Ωστόσο, δεν υπάρχουν ακόμα σαφείς επιστημονικές ενδείξεις για τις πιθανές επιπτώσεις στην ανθρώπινη υγεία της μακρόχρονης έκθεσης σε χαμηλής έντασης ηλεκτρομαγνητικά πεδία. Διεθνείς Επιστημονικές Επιτροπές είναι αρμόδιες για τη συνεχή παρακολούθηση σχετικών ερευνών με στόχο την αναθεώρηση των ορίων ασφαλούς έκθεσης, υπό το φως νέων επιστημονικών ευρημάτων. 3. Το εξάρτημα "hands free" λειτουργεί σαν κεραία αυξάνοντας την έκθεση στην ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία; ΟΧΙ. Παρά κάποιες σχετικές μελέτες που είδαν το φως της δημοσιότητας, το εξάρτημα αποδέσμευσης των χεριών, γνωστό ως "hands free", είναι ένας ιδιαίτερα αποτελεσματικός τρόπος για να μειωθεί στο ελάχιστο η έκθεση στην ακτινοβολία, κατά τη διάρκεια μιας κλήσης. Αρκεί να γίνεται σωστή χρήση του, και να χρησιμοποιούμε το καλώδιο για να 2 / 8

3 απομακρύνουμε το κινητό τηλέφωνο από το σώμα μας. 4. Το ασύρματο εξάρτημα αποδέσμευσης των χεριών "bluetooth" επικοινωνεί με το κινητό τηλέφωνο μέσω HM κυμάτων. Άρα ο εγκέφαλος απορροφά και στις δύο περιπτώσεις παρόμοια ποσά ακτινοβολίας; ΟΧΙ. Λόγω της πολύ μικρής απόστασης του κινητού τηλεφώνου με το εξάρτημα "bluetooth", η μεταξύ τους επικοινωνία πραγματοποιείται με εξαιρετικά χαμηλή ισχύ σήματος. Η ακτινοβολία που οφείλεται στη λειτουργία του "bluetooth" είναι κατά πολλές φορές υποπολλαπλάσια της ακτινοβολίας που εκπέμπουν τα κινητά τηλέφωνα. Η χρήση λοιπόν των "bluetooth" ενδείκνυται όχι μόνο για την άνεση του ομιλητή, αλλά και ως ένας αποτελεσματικός τρόπος για την ελαχιστοποίηση της ακτινοβολίας. 5. Υπάρχει διαφορά ανάμεσα στα πεδία που παράγονται από τη μεταφορά ηλεκτρικής ενέργειας (γραμμές μεταφοράς υψηλής τάσης και υποσταθμούς ηλεκτρικής ενέργειας) και τα πεδία που σχετίζονται με την κινητή τηλεφωνία (κινητά τηλέφωνα και σταθμοί βάσης); Γύρω από τις γραμμές μεταφοράς ρεύματος Υψηλής Τάσης, δημιουργούνται ηλεκτρομαγνητικά πεδία Εξαιρετικά Χαμηλών Συχνοτήτων (50/60 Hz), που ανήκουν στην περιοχή των Μη Ιονιζουσών ακτινοβολιών. Χαρακτηριστικό των πεδίων αυτών, είναι ότι το μήκος κύματος της ακτινοβολίας ισούται με μερικές χιλιάδες χιλιόμετρα, ώστε πρακτικά να μπορούν να θεωρηθούν το ηλεκτρικό και το μαγνητικό πεδίο ως ασύνδετα μεταξύ τους, και εξετάζονται ξεχωριστά οι επιδράσεις στον άνθρωπο από το κάθε πεδίο. Οι γνωστές επιδράσεις των ηλεκτρικών και μαγνητικών πεδίων στον άνθρωπο οφείλονται στην επαγωγή πεδίων και ρευμάτων στον ανθρώπινο οργανισμό. Παράλληλα, μπορεί να υπάρχουν και έμμεσες επιδράσεις, όπως η εμφάνιση σπινθηρισμών κατά την επαφή με αντικείμενα παρουσία ισχυρών πεδίων. 6. Έχουν δει το φως της δημοσιότητας αρκετές μελέτες που αναφέρουν θέρμανση της περιοχής του εγκεφάλου κατά τη χρήση του κινητού. Αυτό δεν είναι απόδειξη ότι η χρήση κινητού τηλεφώνου είναι επιβλαβής για την υγεία; ΟΧΙ. Είναι αλήθεια, ότι η χρήση κινητού τηλεφώνου, μπορεί να επιφέρει τοπική αύξηση της 3 / 8

4 θερμοκρασίας του εγκεφάλου, ωστόσο είναι σε αρκετά χαμηλά επίπεδα και δεν επιφέρει περαιτέρω βιολογικές επιπτώσεις στον οργανισμό. Ο ανθρώπινος οργανισμός έχει θερμορυθμιστικούς μηχανισμούς, που μέσω της ροής του αίματος μπορούν σχετικά γρήγορα να αντισταθμίζουν την τοπική αύξηση της θερμοκρασίας όπως γίνεται και με άλλες επιδράσεις του εξωτερικού περιβάλλοντος στον ανθρώπινο οργανισμό. 7. Όσο αυξάνεται ο αριθμός των σταθμών βάσης κινητής τηλεφωνίας, η Η/Μ ακτινοβολία αυξάνεται; ΟΧΙ, κάθε σταθμός βάσης (κεραία), καλύπτει μια συγκεκριμένη περιοχή (κυψέλες ραδιοκάλυψης). Όσο μεγαλύτερη είναι η περιοχή αυτή, τόσο πιο ισχυρό σήμα εκπέμπει ο σταθμός βάσης, ώστε να είναι δυνατή η επικοινωνία και σε απομακρυσμένα σημεία. Όσο αυξάνεται ο αριθμός των κεραιών, μικραίνει η περιοχή που αντιστοιχεί σε κάθε κεραία, με αποτέλεσμα αυτή να εκπέμπει σε χαμηλότερη ισχύ. Γενικά, όσο πιο κοντά βρισκόμαστε σε ένα σταθμό βάσης κατά τη λειτουργία του κινητού μας τηλεφώνου, τόσο χαμηλότερη είναι η ισχύς του ηλεκτρομαγνητικού πεδίου. 8. Υπάρχουν μελέτες που αναφέρουν αυξημένο κίνδυνο για ανάπτυξη παιδικής λευχαιμίας. Αυτό σημαίνει ότι τα κινητά τηλέφωνα ή οι κεραίες μπορεί να προκαλέσουν λευχαιμία; ΟΧΙ. Είναι γεγονός ότι υπάρχουν επιδημιολογικές μελέτες που αναφέρουν ελαφρά αυξημένη συσχέτιση της παιδικής λευχαιμίας με την έκθεση σε ηλεκτρομαγνητικά πεδία Εξαιρετικά Χαμηλών Συχνοτήτων (50/60 Hz), που συνδέονται κυρίως με τη μεταφορά ρεύματος Υψηλής Τάσης. Τα κινητά τηλέφωνα και οι σταθμοί βάσης αυτών, λειτουργούν στην περιοχή των ραδιοσυχνοτήτων (στην Ελλάδα λειτουργούν στις συχνότητες 900MHz, 1800MHz και 2100MHz). Στις υψηλότερες αυτές συχνότητες, μειώνεται το ποσοστό της απορροφούμενης ακτινοβολίας από τους βιολογικούς ιστούς, ενώ η κύρια επίδραση της ΗΜ ακτινοβολίας είναι η αύξηση της θερμοκρασίας του ιστού. 9. Είναι ασφαλές να επικοινωνούμε μέσω κινητού τηλεφώνου ενώ οδηγούμε, χρησιμοποιώντας κάποιο εξάρτημα hands free; ΟΧΙ. Έρευνες δείχνουν ότι όταν η οδήγηση συνδυάζεται με δραστηριότητες όπως το να μιλά 4 / 8

5 κανείς στο κινητό του τηλέφωνο, μειώνεται η ικανότητα του ατόμου να ελέγχει οπτικά το περιβάλλον του, ενώ ταυτόχρονα οι ικανότητες του οδηγού επηρεάζονται καθώς οι αντιδράσεις του γίνονται βραδύτερες και η ακρίβειά τους μειώνεται. Είναι χαρακτηριστικό ότι μελέτες έχουν αποδείξει ότι οι αντιδράσεις ενός οδηγού που μιλά στο κινητό του προσομοιάζονται συγκρίσιμα με αυτές του μεθυσμένου οδηγού. 10. Τα κινητά τηλέφωνα επηρεάζουν την ακοή; Οι έρευνες που μελετούν τις επιδράσεις της κινητής τηλεφωνίας στην ακοή συνηγορούν στο ότι δε φαίνεται να υπάρχει σημαντικός κίνδυνος για τον άνθρωπο σε βραχυχρόνια ή μακροχρόνια χρήση. Σε μακροχρόνια χρήση έχει αναφερθεί σε μελέτες μείωση της ακουστικής οξύτητας σε συστηματικούς χρήστες κινητών (ομιλία στο τηλέφωνο > 2ώρες ημερησίως), στο αυτί που κυρίως χρησιμοποιούν το κινητό σε σχέση με το άλλο, χωρίς ωστόσο να τεκμηριώνεται ότι κάτι τέτοιο είναι αποτέλεσμα έκθεσης σε ραδιοκύματα του τηλεφώνου ή βλάβη που οφείλεται σε επίδραση από τον ήχο του ακουστικού του τηλεφώνου. Οι μελέτες αυτές, όμως, αφορούν και αναφέρονται σε μικρό δείγμα και δεν επιτρέπουν ασφαλή διεξαγωγή συμπερασμάτων. 11. Μπορούν τα κινητά να προκαλούν πονοκέφαλο; Υπάρχουν επιδημιολογικές μελέτες που αναφέρουν συσχέτιση της χρήσης κινητών με εμφάνιση μη ειδικών συμπτωμάτων (πονοκεφάλους, αίσθημα κακουχίας, διαταραχές στον ύπνο, δυσκολία στη συγκέντρωση, εξάψεις κ.λπ.), που βασίζονται σε αναφορές κάποιων ατόμων. Όμως έχουν διατυπωθεί πολλές ενστάσεις για το αν όντως υπάρχει μια τέτοια συσχέτιση. Συγκεκριμένα, από τα ψυχολογικά τεστ, που πραγματοποιήθηκαν ανάμεσα σε άτομα που ανέφεραν τέτοια συμπτώματα, και από την σύγχρονη διενέργεια πειραμάτων ελεγχόμενης έκθεσης αυτών των ατόμων σε ραδιοσυχνότητες κινητής τηλεφωνίας, προκύπτει ότι η αναφορά αυτών των συμπτωμάτων δε σχετίζεται με την έκθεση στις ραδιοσυχνότητες κινητών τηλεφώνων και συνεπώς δεν τεκμηριώνεται η άποψη ότι είναι δυνατόν μια τέτοια έκθεση να επάγει συμπτώματα σαν αυτά που αναφέρθηκαν. Παρόλα αυτά η διερεύνηση της φύσης μιας τέτοιας συμπτωματολογίας χρειάζεται περισσότερη έρευνα. 12. Πόσο επικίνδυνες είναι οι κεραίες κινητής τηλεφωνίας; Πρέπει να απομακρυνθούν από την πόλη; 5 / 8

6 Όλοι γνωρίζουμε τις διάφορες κινήσεις εκ μέρους των πολιτών για να απομακρυνθούν κεραίες που βρίσκονται μέσα στον αστικό ιστό, ιδίως αυτές που βρίσκονται κοντά σε σχολείο. Το ωραίο είναι ότι όλοι είμαστε σίγουροι ότι πράττουμε το σωστό. Το ακόμη ωραιότερο είναι ότι ο εξοβελισμός των κεραιών εκτός των κατοικημένων περιοχών όχι μόνο δεν οδηγεί σε μείωση της ακτινοβολίας που τελικά απορροφάται από τους ιστούς μας, αλλά πολύ απλά, σε αύξηση. Απίστευτο; 13. Τα κινητά τηλέφωνα επηρεάζουν τη σωματική και πνευματική ανάπτυξη των παιδιών; Μέχρι στιγμής τα κινητά τηλέφωνα δε φαίνεται να επηρεάζουν τη σωματική ανάπτυξη των παιδιών, σύμφωνα με πειραματικές και επιδημιολογικές μελέτες που έχουν πραγματοποιηθεί. Ομοίως δε φαίνεται να ασκούν κάποια επίδραση σε νοητικές και γνωσιακές λειτουργίες. Όμως τα κινητά τηλέφωνα επηρεάζουν τις διαπροσωπικές σχέσεις των παιδιών στην καθημερινή ζωή τους, με πιθανό αντίκτυπο στη φιλία και την ψυχολογία τους, θέμα το οποίο είναι αντικείμενο έρευνας από κοινωνικούς επιστήμονες σε όλο τον κόσμο. Βέβαια, αυτό εντάσσεται στο γενικότερο τρόπο ζωής των εφήβων και των νέων ανθρώπων. 14. Τα κινητά τηλέφωνα προκαλούν καρκίνο; Τα τελευταία χρόνια έχουν πραγματοποιηθεί πολλές μελέτες με στόχο να διερευνήσουν την πιθανότητα η χρήση κινητής τηλεφωνίας να σχετίζεται με την αύξηση της επίπτωσης ορισμένων μορφών καρκίνου. Μέχρι στιγμής δε φαίνεται να προκύπτουν επαρκή επιστημονικά στοιχεία που να συνηγορούν σε έναν τέτοιο ισχυρισμό. Η Διεθνής Επιτροπή για την Προστασία από Μη Ιοντίζουσες Ακτινοβολίες (ICNIRP) και ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (WHO) αναφέρουν ότι δε στοιχειοθετείται με τα υπάρχοντα δεδομένα ένας τέτοιος κίνδυνος. 15. Τα κινητά επηρεάζουν τη λειτουργία των βηματοδοτών; Πειραματικές μελέτες τόσο in vitro όσο και in vivo δείχνουν ότι αν τηρούνται οι οδηγίες του 6 / 8

7 κατασκευαστή του βηματοδότη και κάποιοι γενικοί κανόνες ασφαλούς πρακτικής (πχ. να τηρείται μια ορισμένη απόσταση του κινητού από το βηματοδότη, να μην κρατείται το κινητό στην τσέπη κοντά στη συσκευή κλπ) δεν υπάρχει κανένας κίνδυνος αλληλεπίδρασης. Στην περίπτωση που υπάρξει αλληλεπίδραση, αυτή δεν είναι μόνιμη και παύει όταν απομακρυνθεί το κινητό, οπότε ο βηματοδότης λειτουργεί κανονικά. Kι όμως, ιδού η εξήγηση Το κινητό τηλέφωνο είναι ταυτόχρονα δέκτης που δέχεται το σήμα από την κεραία που βρίσκεται πλησιέστερα, αλλά και πομπός που στέλνει σήμα στην κεραία αυτή. Το πολύ σημαντικό που πρέπει να γνωρίζουμε είναι ότι το κινητό λειτουργεί με μεταβλητή ισχύ. Αν η κεραία δεν είναι κοντά, άρα η ένταση του σήματος είναι χαμηλή, το κινητό ανεβάζει την ισχύ στην οποία λειτουργεί. Αν η κεραία είναι κοντά, το κινητό αντιλαμβάνεται το ισχυρό σήμα και χαμηλώνει την ισχύ λειτουργίας του σε επίπεδο πολύ χαμηλότερο. Τι σημαίνει αυτό; Σημαίνει ότι καλύτερα να είμαστε κοντά σε κεραία παρά μακριά. Και αυτό επειδή, το κινητό το χρησιμοποιούμε κολλημένο στο αυτί μας, οπότε μεγιστοποιούμε και την απορρόφηση ακτινοβολίας από την περιοχή αυτή του εγκεφάλου. Γι' αυτό είναι καλό να χρησιμοποιούμε το λεγόμενο «hands free», γιατί μειώνουμε σημαντικά το πρόβλημα. Προτιμούμε λοιπόν να έχουμε πυκνό δίκτυο κεραιών που διαμορφώνουν ομαλή κατανομή σήματος, επαρκούς ισχύος. Αν το σήμα δεν είναι επαρκές, καλό είναι να αποφεύγουμε να χρησιμοποιούμε το κινητό, π.χ., σε υπόγεια ή μέσα σε ανελκυστήρες όπου η ένταση του σήματος της κεραίας πέφτει πολύ χαμηλά. Όταν βλέπετε ότι το κινητό σας «πιάνει και δεν πιάνει», όταν δηλαδή καταφέρνετε να μιλάτε οριακά και συνήθως με διακοπές, καλύτερα κλείστε το και μιλήστε αργότερα, όταν βρεθείτε σε περιοχή με ισχυρότερο σήμα. Εν κατακλείδι, το χαμηλό σήμα που μπορεί να έχουμε επειδή καταφέραμε με αγώνες να διώξουμε την «κακή» κεραία σημαίνει απλώς ότι αυτό που καταφέραμε είναι να καταδικάσουμε τους χρήστες κινητών να έχουν το κινητό στο αυτί στη μέγιστη ισχύ λειτουργίας και άρα να δέχονται πολύ περισσότερη ακτινοβολία. Ακόμη, με την απομάκρυνση κάποιων κεραιών από τον αστικό ιστό, θα έχουμε αυξημένη ισχύ για τις εναπομένουσες. Άρα φορτώνουμε τους διαμένοντες στην περιοχή τους με αυξημένη δόση ακτινοβολίας. 7 / 8

8 Χρειάζεται επαγρύπνηση! Παρά το γεγονός ότι μέχρι σήμερα η επιστημονική έρευνα δεν τεκμηρίωσε ότι η ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία λόγω κινητών τηλεφώνων και σταθμών βάσης, προκαλεί ασθένειες, εντούτοις επιβάλλονται προφυλάξεις: 1. Αρχικά πρέπει να εφαρμόζονται οι οδηγίες από τους διεθνώς αναγνωρισμένους οργανισμούς για τα ασφαλή επίπεδα των ΗΜΠ που πρέπει να υπάρχουν στην κινητή τηλεφωνία. 2. Τα παιδιά δεν πρέπει να χρησιμοποιούν κινητά τηλέφωνα, μόνο αν είναι απαραίτητο. 3. Ο χρόνος χρήσης των κινητών τηλεφώνων πρέπει να είναι όσο το δυνατό συντομότερος, τόσο από ενήλικες όσο και από παιδιά. 4. Η χρήση ειδικών ακουστικών τύπου hands free μειώνει πολύ τα ΗΜΠ στα οποία υποβάλλεται ο εγκέφαλος μας κατά τη χρήση του κινητού. Πάντως, είναι καλό να γνωρίζουμε ότι κατά τη χρήση του κινητού εντός του αυτοκίνητου έστω και με hands freeη ένταση του ΗΜΠ που δημιουργείται είναι πολύ μεγαλύτερη. Για το λόγο αυτό είναι καλύτερα να τοποθετείται στο αυτοκίνητο εξωτερική αντένα. Περιοδικό "Υγεία και Ευεξία" Joomla SEO powered by JoomSEF 8 / 8