ΥΛΗ Προστασία και Διαχείριση Περιβάλλοντος Ευριπίδου 18, Αθήνα

Transcript

1 Τα Ελληνικά δάση και η Κλιματική Αλλαγή Το ιοξείδιο του άνθρακα Τα τελευταία χρόνια, που η Κλιματική αλλαγή έχει μπει στις συζητήσεις όλης της ανθρωπότητας, εμείς στην Ελλάδα κοιτάζουμε με αληθινή λύπη τους κακόμοιρους τους κατοίκους αυτού του Πλανήτη, πιστεύουμε ότι είναι ένα από τα μεγαλύτερα Παγκόσμια προβλήματα, αλλά μάλλον αφορά άλλους. Εμείς είμαστε καλά, έχουμε πλούσια φύση, αρκετά αποθέματα κλασσικής φιλοσοφίας για να αντιμετωπίσουμε την κατάσταση, αλλά καθόλου καιρό να συζητήσουμε σοβαρά το θέμα. Μάλλον είναι νωρίς, για να δούμε τι θα κάνουμε. Θα συντάξουμε Προγράμματα όταν χρειαστεί, τώρα μπορούμε να ξεπερνάμε τους σκοπέλους, με τα ψέματα. Το θέμα είναι ακόμη στα ποσοστά. Σκοτάδι λοιπόν και στο βάθος του τούνελ, κάτι σαν σκόνη ή καπνό, γενικά θολούρα και ας αφήσουμε κάποιους, κάτι σαν ειδικούς, να λένε και κάτι σχετικό. Κλιματική Αλλαγή και ιακυβερνητικές ιασκέψεις του ΟΗΕ και μείς δεν παίρνουμε είδηση. Ποια είναι η Εθνική πολιτική για την αντιμετώπιση του προβλήματος, ποια είναι η Εθνική πολιτική για τα δάση, ποια είναι η Εθνική πολιτική για την καταπολέμηση της Ερημοποίησης, πότε έγινε η τελευταία απογραφή δασών, πόσο CO2 απελευθερώθηκε από τις φωτιές του 2007 και 2009, τι θα κάνουμε για να το ξαναδεσμεύσουμε. Στην πυρκαγιά του Καϊάφα, από ακριβή στοιχεία της ΥΛΗΣ απελευθερώθηκαν στην ατμόσφαιρα τόννοι CO2, που θα χρειαστούν περίπου 20 χρόνια για να ξαναδεσμευτούν. Πρέπει όλοι να μάθουμε, ότι τα δάση, δεν είναι «καταβόθρες» ιοξειδίου του άνθρακα (CO2), αλλά αποθήκες προσωρινές και μόνιμες. Μόνιμες όσο και το σταθερό ξυλαπόθεμα του ώριμου δάσους και προσωρινές όση η διαφορά της προσαύξησης του ξυλώδους όγκου των φυτών, με την φυσική αποσύνθεση. Αυτή την ισορροπία την καταστρέφει η φωτιά, την καταστρέφει η αδυναμία της Πυροσβεστικής υπηρεσίας να αντιμετωπίσει τις δασικές πυρκαγιές, την καταστρέφει η απουσία ασικών χαρτών. Πολιτική για τα δάση Χρειαζόμαστε πολιτική για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής με πολιτική ιαχείρισης των δασών, με πολιτική αναδασώσεων, με πολιτική καταπολέμησης της ερημοποίησης. Τα δάση σήμερα, δεν είναι μόνο το βασικό στοιχείο της παγκόσμιας οικολογικής ισορροπίας, το στοιχείο που δίνει ποιότητα στην ζωή των πολιτών. Είναι πλέον το στοιχείο, μαζί με το έδαφος, που δεσμεύουν το CO2 της ατμόσφαιρας και το μετατρέπουν σε βιομάζα. Ο μηχανισμός αυτός, είναι η μοναδική φυσική αντίδραση στον περιορισμό των αερίων του θερμοκηπίου, που μπορεί να ελεγχθεί και να βελτιωθεί από τον άνθρωπο. Τα Ελληνικά δάση Η έκταση των Ελληνικών δασών αμφισβητείται σήμερα από 2 είδη καταστροφέων, τους καταπατητές και τις πολιτικές των κυβερνήσεων. Όμως τα Ελληνικά δάση, έστω και αν οι κυβερνήσεις τα θεωρούν οικόπεδα για καταπατητές, δεν έχουν μόνο τις γνωστές ωφέλειες. Είναι συνδεδεμένα με το μέλλον του πλανήτη, αφού συγκρατούν πολύ μεγάλες ποσότητες ιοξειδίου του Άνθρακα (CO2) και συμβάλλουν με αυτό τον τρόπο στην αντιμετώπιση του παγκόσμιου προβλήματος των Κλιματικών Αλλαγών. υστυχώς στην πατρίδα μας δεν έχουν γίνει σοβαρές έρευνες στον τομέα αυτόν, ενώ η 1

2 κυβέρνηση και τα αρμόδια Υπουργεία δεν έχουν γνώση σχετικά με αυτή την διάσταση των δασών. Τα δάση μας, σύμφωνα με την τελευταία απογραφή, έχουν ένα πολύ σημαντικό ξυλαπόθεμα, στο οποίο δεσμεύεται πολύ μεγάλη ποσότητα άνθρακα, που ισοδυναμεί με την αποθήκευση τόνων CO2. Οι δεσμευμένες ποσότητες προέρχονται κυρίως από τα δάση ελάτης τα οποία συγκρατούν ποσότητα ίση με το 33% του δεσμευμένου CO2. Πολύ σημαντικά είναι και τα δάση δρυός και Οξιάς που συγκρατούν επίσης πολύ σημαντικές ποσότητες, ενώ σημαντική συμβολή έχουν και τα δάση Χαλεπίου, Τραχείας και Μαύρης πεύκης. Επειδή η απογραφή αυτή των δασών έχει τελειώσει το 1992 και έκτοτε δεν υπάρχουν απογραφικά στοιχεία, οποιαδήποτε αναφορά στο σήμερα θα είναι παρακινδυνευμένη. Το μόνο σίγουρο είναι ότι τα δάση μας καίγονται συνεχώς, η κοινωνία τα βλέπει με αγωνία και οι κυβερνήσεις τα αντιμετωπίζουν μόνο ως ψήφους από τους καταπατητές. Στην κατανομή τους στην χώρα, τα πιο σημαντικά είναι τα δάση αειφύλλων πλατυφύλλων, που επιτελούν πολύ σημαντική λειτουργία στην συγκράτηση των εδαφών και στην διαβίωση της πανίδας, αλλά είναι πολύ φτωχά στην συγκράτηση του άνθρακα. Συνολικά καταλαμβάνουν το 50% των δασών μας με παρουσία κυρίως στην νότια Ελλάδα και τα νησιά. Την δεύτερη θέση, σε έκταση, έχουν τα δρυοδάση, που είναι όμως υποβαθμισμένα από την υπερβόσκηση και τις ανεξέλεγκτες υλοτομίες. Η Τρίτη θέση ανήκει εξίσου στην Πεύκη (Χαλέπιο και Τραχεία) και την, η οποία καταλαμβάνει το 8,3 % των Ελληνικών δασών και αποδεικνύεται το σημαντικότερο είδος στην καταπολέμηση των Κλιματικών αλλαγών. Η Οξιά και η Μαύρη πεύκη είναι επίσης πολύ σημαντικά είδη σε κάλυψη εδαφών, ενώ η Οξιά είναι αμέσως μετά την ελάτη το σημαντικότερο είδος στην συγκράτηση CO2. Οι φωτιές του καλοκαιριού του 2007 κατέκαψαν, μόνο στους 6 νομούς της Πελοποννήσου και την Εύβοια, έκταση στρέμματα δασών που αντιστοιχούν στο 4,4% των υψηλών δασών της χώρας. Στο ποσοστό αυτό, αν προστεθούν και η Πάρνηθα, η Πεντέλη, ο Υμηττός, ο Γράμμος, το Μαυροβούνι, τα Πιέρια, το Πήλιο και τα άλλα βουνά, τότε το ποσοστό αυτό μπορεί να ανέβει στο 6% του συνόλου των υψηλών δασών μας. Από την καταστροφή αυτή απελευθερώθηκαν στην ατμόσφαιρα πολλά εκατομμύρια τόνοι CO2, το οποίο για να επαναδεσμευτεί θα περάσουν πάρα πολλά χρόνια, εφόσον βέβαια η πολιτεία λάβει τα ενδεικνυόμενα μέτρα, κάτι που ως σήμερα ουδόλως συνέβη. Από την φωτιά στην Πεντέλη του 2009 κάηκαν στρέμματα πευκοδασών, χωρίς μέχρι σήμερα να αποτιμηθεί το CO2 που απελευθερώθηκε ή θα απελευθερωθεί άμεσα. Η εταιρεία ΥΛΗ με βάση την απογραφή δασών του 1992 που έκανε η ασική Υπηρεσία προσδιόρισε την σχέση των Ελληνικών δασών με την κλιματική αλλαγή και παραδίδει στην κοινωνία τα αποτελέσματα αυτής της εργασίας. 2

3 άση στην Ελλάδα και απορρόφηση CO2 Κατανομή έκτασης δασικών τύπων της Ελλάδας 48,5% 8,3% 8,7% 4,3% 0,3% 0,1% 0,0% 5,2% 0,5% 22,6% 1,3% Τα δάση στην Ελλάδα, όπως και σε άλλες μεσογειακές χώρες χαρακτηρίζονται από την κυριαρχία των θάμνων. Πρόκειται για διαπλάσεις με θάμνους αειφύλλων ειδών (διατηρούν τα φύλλα το χειμώνα) με σημαντικότερα το πουρνάρι, τις κουμαριές, το σχίνο, το φυλλίκι, τα αγριόκεδρα. Κατά μεγάλο μέρος προέρχονται από υποβάθμιση άλλοτε υψηλών δασών όπου κυριαρχούσαν τα δένδρα, αλλά για διάφορους λόγους καταστράφηκαν και δεν αναγεννήθηκαν επαρκώς. Οι αιτίες είναι ανθρωπογενούς κυρίως προέλευσης και περιλαμβάνουν πυρκαγιές, υπερβόσκηση, εκχερσώσεις δασών για οικοδομήσιμη και γεωργική γη, ληστρικές υλοτομίες. Συνολικά καταλαμβάνουν περίπου το μισό των δασών μας με μεγάλη παρουσία σε περιοχές χαμηλού και μέσου υψομέτρου και μπορεί να ανέβουν έως τα 1000μ περίπου. Τα υπόλοιπα είδη ωστόσο ( ρυς, είδη Πεύκης,,,, ) είναι πολύ σημαντικά γιατί εκτός του ότι είναι δένδρα, καταλαμβάνουν σημαντικές εκτάσεις του ορεινού χώρου και παντός είδους επικλινών εδαφών, διατηρώντας έναν πολύτιμο φυσικό μανδύα που προστατεύει τα εδάφη, δίνει πολύτιμα προϊόντα και αξία στο τοπίο. 3

4 Κατανομή ξυλαποθέματος δασικών τύπων στην Ελλάδα 18,0% 2,0% 1,4% 32,2% 1,3% 20,7% 0,6% 1,5% 1,7% 10,4% 10,2% Ξυλαπόθεμα είναι ο συνολικός ξυλώδης όγκος που βρίσκεται μέσα στα δάση. Παρατηρούμε ότι τα αείφυλλα, παρότι καταλαμβάνουν τη μισή έκταση των δασών, το ξυλαπόθεμά τους είναι ασήμαντο ως ποσότητα βιομάζας. Αντιθέτως φαίνεται καθαρά η μεγάλη αξία της ελάτης και της οξυάς, είδη που καταλαμβάνοντας 8,3 και 5,2% της έκτασης, συμμετέχουν με 32,2 και 20,7% στο ξυλαπόθεμα. Η παραπάνω παρατήρηση φαίνεται καλύτερα στο επόμενο γράφημα, όπου συγκρίνεται το ξυλαπόθεμα προς την έκταση, και συμπεραίνεται ότι η ελάτη και η οξιά είναι τα πολυτιμότερα είδη. 4

5 Σύγκριση ξυλαποθέματος προς έκταση για τους δασικούς τύπους της Ελλάδας έκταση ha ΕΚΤΑΣΗ ha ΞΥΛΑΠΟΘΕΜΑ m3 ξυλαπόθεμα m Ο άνθρακας αποθηκεύεται τόσο στην υπέργεια βιομάζα των φυτών στα δάση (κορμοί, φύλλα, κλαδιά, φυλλάδα) όσο και στο δασικό έδαφος. Ο αποθηκευμένος άνθρακας συνδέεται ευθέως με το ξυλαπόθεμα. Και αποθηκευμένος άνθρακας σημαίνει συγκράτηση και αποθήκευση CO2 (διοξειδίου του άνθρακα), του βασικού αερίου υπεύθυνου για την κλιματική αλλαγή. Συγκρίνοντας τους διάφορους δασικούς τύπους παρατηρούμε την πολυτιμότητα των δασών ελάτης, οξιάς και δρυός ως προς την ικανότητα αποθήκευσης άνθρακα και CO2. 5

6 Aποθηκευμένος άνθρακας στους δασικούς τύπους της Ελλάδας στην υπέργεια βιομάζα και στο δασικό έδαφος Σε τόνους Λαμβάνοντας υπόψη την απορρόφηση του CO2 ανά έκταση που καταλαμβάνουν οι δασικοί τύποι, την μεγαλύτερη δυνατότητα συγκράτησης CO2 την έχει η, όμως καταλαμβάνει μόνο μια πολύ μικρή έκταση των δασών μας, που είναι στρ. Αμέσως μετά έρχεται η Λευκόδερμη πεύκη με μεγάλες δυνατότητες, αλλά μικρή έκταση (0,1 % των δασών) και ακολουθούν η ασική πεύκη, η Οξιά και η. Την μικρότερη δυνατότητα την έχουν τα αείφυλλα πλατύφυλλα, τα οποία όμως με αναγωγή μπορούμε να τα μετατρέψουμε σε υψηλά δάση, με πολύ μεγαλύτερες ικανότητες δέσμευσης CO2. Αποθηκευμένο CO2 ανά ha των δασικών τύπων στην Ελλάδα 0,00 100,00 200,00 300,00 400,00 500,00 600,00 700,00 800,00 900, ,00 6

7 Η εταιρεία ΥΛΗ σύντομα θα έχει συγκεκριμένες προτάσεις για την διαχείριση των δασών με τρόπο που θα αντιμετωπίζεται και το πρόβλημα της κλιματικής αλλαγής. Για την ΥΛΗ Αποστολίδης Ηλίας 7