Γράμματα - σπουδάγματα

Transcript

1 Γράμματα - σπουδάγματα Αρχαιολογικό Μουσείο Κιλκίς Εκπαιδευτικό πρόγραμμα (Γραφή και αλφάβητο) Το πρόγραμμα συνδιαμορφώθηκε από το Τμήμα Κλασικών σπουδών του Α.Π.Θ (κ. Ιωάννης Τζιφόπουλος, καθηγητής του Τμήματος Φιλολογίας του Α.Π.Θ), το Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας (δρ Νική Οικονομάκη) και την Εφορεία Αρχαιοτήτων Κιλκίς (δρ Ελένη Κοτζαμποπούλου και δρ Μαρία Φαρμάκη)

2 Τι είναι επιγραφή; Σε τι υλικά έγραφαν οι αρχαίοι Έλληνες; Πώς έγραφαν; Πώς είναι ένα αρχαίο αλφάβητο;

3 Σύγχρονες επιγραφές. Υλικό και τρόπος γραφής

4 ΕΠΙΓΡΑΦΗ το κείμενο που χαράζεται με αιχμηρό αντικείμενο ή γράφεται με πινέλο σε σκληρό υλικό: πέτρα μέταλλο πηλό ξύλο οστά αλλά και σε δέρμα, ύφασμα, φύλλα (που δεν σώζονται σήμερα)

5 Σε πέτρα Νομική επιγραφή της Γόρτυνας (βουστροφηδόν/ σε στήλες)

6 Επιτύμβια στήλη τα γράμματα επιχρωματισμένα με κόκκινο χρώμα, για να διακρίνονται.

7 Σε ξύλο Μικρός ζωγραφιστός ξύλινος πίνακας με αφιέρωση στις Νύμφες (σπήλαιο των Πιτσών, κοντά στη Σικυώνα, περ. μέσα 6ου αι. π. Χ.

8 Σε μέταλλο μολύβδινο βλήμα σφενδόνης με επιγραφή Δέξαι

9 Επιγραφή σε νόμισμα της Αμφίπολης (ΑΜΦΙΠΟΛΙΤΩΝ)

10 Πιθανή χρήση μίτρας στο κάτω μέρος της πανοπλίας Αρχαίες μίτρες Ενεπίγραφη μίτρα, Λύκτος

11 Αναθηματική επιγραφή χαραγμένη στα πόδια χάλκινου ειδωλίου, Θήβα, π. Χ.

12 Αγγείο πόσης, τέλη 8 ου -αρχές 7 ου αι. π. Χ., Μεθώνη Πιερίας ΦΙΛΙΟΝΟΣΕΜΙ Φιλι ο νος ε μι.

13 Ενεπίγραφη κύλικα, 8 ος αι. π. Χ., Ρόδος Κόππα Αγγλικό q Ϙοράϙο ἠμὶ ϙύλιχ τ[- -]. Κοράκου ἠμὶ κύλιξ τ[- -]. Είμαι η κύλιξ του Κοράκου τ[- -]. ἠμὶ (Δωρ. τύπος) = εἰμί.

14

15 τότε Υπογραφή εργαστηρίου και τώρα

16 Οινοχόη, Δίπυλον Αττικής, π. Χ.

17 ΗΟΣΝΥΝΟΡΧΕΣΤΟΝΠΑΝΤΟΝΑΤΑΛΟΤΑΤΑΠΑΙΖΕΙΤΟΤΟΔΕΚΛΜΙ Ν ὃς νῦν ὀρχηστῶν πάντων ἀταλώτατα παίζει τῷ τόδε ΚΛΜΙΝ[ όποιος τώρα από όλους τους χορευτές χορεύει πιο χαριτωμένα αυτό φοινικικό πλάγιο Α φορά επί τα λαιά

18 Σκύφος, Ποτήριον του Νέστορος, Πιθηκούσσες (Ίσχια Ιταλίας), τέλη 8 ου αι. π. Χ.

19 Νέστορος [εἰμὶ] εὔποτ[ον] ποτήριο[ν] ὃς δ ἂν τοῦδε π[ίησι] ποτηρί[ου] αὐτίκα κῆνον ἵμερ[ος αἱρ]ήσει καλλιστ[εφάν]ου Ἀφροδίτης.

20

21 Σκύφος του Ακεσάνδρου, Μεθώνη Πιερίας, τέλη 8 ου -αρχές 7 ου αι. π. Χ.

22 hακεσάνδρο ἐμ[ὶ... c.22...]ει τετο[.. c.6..] μεκ[.. c.6..]ατον στερέ- σ[ετ]α ι. hακεσάνδρο ἐμ[ὶ ποτέριον vel sim.] or [κhρεμ- vel ὀμμ]άτον στερέσ[ετ]α ι,

23 Υπογραφές καλλιτεχνών σε αγγεία ΕΠΟΙΕΣΕΝ ΚΑΙ ΕΓΡΑΨΕΝ

24 ΣΟΦΙΛΟΣ ΕΓΡΑΦΣΕΝ

25 Η επιγραφή ΛΕΑΓΡΟΣ ΚΑΛΟΣ με χρώμα (σε αμφορέα, ζωγράφος Ευφρόνιος, 510 π. Χ.

26 Σύγχρονα γκράφιτι

27 Αρχαία γκράφιτι Αρχαία Πριήνη- Ο τόπος Διονυσίου

28 Γκράφιτι με μονομάχους (Αφροδισιάς, Μ.Ασία)

29 Πώς έγραφαν οι αρχαίοι; με ειδικά εργαλεία (κοπίδια) σε πέτρα και μέταλλο με οποιοδήποτε αιχμηρό αντικείμενο σε κάθε υλικό (πρόχειρες χαράξεις, γκράφιτι) με πινέλο και χρώμα πάνω σε ξύλο ή πήλινα αγγεία

30 Αρχαία εργαλεία Εργαλεία για χάραξη σε πέτρα Γραφίδες για χάραξη σε ξύλινες κερωμένες πινακίδες

31 Στο εργαστήριο ενός κατασκευαστή επιγραφών (τότε, στον 1 ο αι. π.χ.) και σήμερα

32 Αρχαίο ελληνικό αλφάβητο, 8 ος π.χ.-8 ος μ.χ. Μεγαλογράμματη γραφή = μόνο κεφαλαία. Συνεχής γραφή = οι λέξεις δεν χωρίζονται μεταξύ τους. Φορά γραφής: από δεξιά προς τα αριστερά (επί τα λαιά) βουστροφηδόν (εναλλάξ φορά) από αριστερά προς τα δεξιά (ες ευθύ)-όπως σήμερα Τα σχήματα των γραμμάτων εξελίσσονται. Από τον 4 ο αι. π.χ. το αλφάβητο είναι σχεδόν όμοιο με το σημερινό.

33 Το αλφάβητο ταξιδεύει

34

35 Ο Ηρόδοτος (Ιστορίες, ) αναφέρει ότι οι Φοίνικες έφεραν το αλφάβητο στους Έλληνες, γι αυτό και τα γράμματα ονομάστηκαν φοινικικά Φοινικήια κεκλῆσθαι.

36 (Η αρχαιότερη επιγραφική μαρτυρία της λέξης) ΠΟΙΝΙΚΗΙΑ = φοινικήια (γράμματα)

37 Βάρη Αττικής, 6 ος αι. π. Χ. Αρχαίο αλφαβητάριο σε βράχο (χαραγμένο από δεξιά προς τα αριστερά)

38 Αλφαβητάριο γραμμένο με χρώμα σε πήλινο αγγείο

39 ΠΤΥΚΤΟΣ ΠΙΝΑΞ Ναυάγιο Ulu Burun, 14 ος αι. π. Χ. πέμπε δέ μιν Λυκίηνδε, πόρεν δ ὅ γε σήματα λυγρά, / γράψας ἐν πι νακι πτυκτῷ θυμοφθόρα πολλά, / δεῖξαι δ ἠνώγειν ᾧ πενθερῷ, ὄφρ ἀπόλοιτο. Όμηρος, Ιλιάδα Ζ

40 Αλφαβητάριο-ετρουσκικό αλφάβητο, Marsigliana, Ιταλία, π. Χ.

41 Αναπαράσταση πινακίδων γραφής (Κύλικα του Δούριδος, 480 π. Χ.

42 Η κόρη Φρασίκλεια, Νεκροταφείο Μυρρινούντος, Μερέντα Αττικής, 540 π. Χ.

43

44