Philip McCann Αστική και περιφερειακή οικονομική. 2 η έκδοση. Chapter 1

Transcript

1 Philip McCann Αστική και περιφερειακή οικονομική 2 η έκδοση Chapter 1

2 Κεφάλαιο 8 Οικονομική Γεωγραφία και Οικονομική Ιστορία

3 Περιεχόμενα διάλεξης Αστικοποίηση, Εκβιομηχάνιση και παγκοσμιοποίηση Ο επίπεδος κόσμος Σχέσεις αστικοποίησης, παγκοσμιοποίησης και εκβιομηχάνισης 3

4 Αστικοποίηση, Εκβιομηχάνιση και Παγκοσμιοποίηση Δείκτες αστικοποίησης εκβιομηχάνισης από τον 16 ο έως και τον 20 ο αιώνα 4

5 Αστικοποίηση, Εκβιομηχάνιση και Παγκοσμιοποίηση Οι μεγαλύτερες πόλεις το

6 Αστικοποίηση, Εκβιομηχάνιση και Παγκοσμιοποίηση Οι μεγαλύτερες πόλεις σήμερα 6

7 7 Διαπιστώσεις Το 2008, ο αριθμός των ανθρώπων που ζούσαν σε αστικές περιοχές σε όλο τον κόσμο έφτασε στα 3,3 δις ξεπερνώντας έτσι για πρώτη φορά το 50% του παγκόσμιου πληθυσμού Η διαδικασία της αυξανόμενης αστικοποίησης ήταν κοινή στον εκβιομηχανισμένο και στον βιομηχανοποιούμενο κόσμο Μέχρι το 2005, ο αστικός πληθυσμός του αναπτυσσόμενου κόσμου ήταν 2,4 δισεκατομμύρια, τα τρία τέταρτα του παγκόσμιου αστικού πληθυσμού Στον αναπτυσσόμενο κόσμο, το μερίδιο του πληθυσμού στις χώρες με χαμηλά και μεσαία εισοδήματα που ζούσε στις αστικές περιοχές αυξήθηκε από 37% σε 44% μεταξύ 1990 και 2005, και το μερίδιο του πληθυσμού που ζούσε σε πόλεις με πάνω από 1 εκατομμύριο κατοίκους αυξήθηκε 17% Σήμερα, 10 από τις 15 μεγαλύτερες πόλεις του κόσμου βρίσκονται στον αναπτυσσόμενο κόσμο, και οι 10 αυτές πόλεις βρίσκονται σε οκτώ διαφορετικές χώρες.

8 Γίνεται ο κόσμος επίπεδος; Ο Χριστόφορος Κολόμβος ανακαλύπτει το 1492 την Αμερική και συμπεραίνει ότι η γη είναι στρογγυλή Το 1492 είναι η τυπική αρχή του μεγάλου ταξιδιού της σύγχρονης παγκοσμιοποίησης

9 Οι εξελίξεις στους τομείς των συγκοινωνιών και επικοινωνιών μειώνουν (εξαφανίζουν;) την απόσταση Βασικός Χάρτης της Ευρώπης Ο Χάρτης Χρόνου Ταξιδίου στην Ευρώπη με το Δίκτυο Σιδηροδρόμων του 1993 Ο Χάρτης Χρόνου Ταξιδίου στην Ευρώπη με το Δίκτυο Σιδηροδρόμων του 2010

10 Και έτσι, Το 1970 διαπιστώνουμε το θάνατο της γεωγραφίας (Toffler, 1970 The Demise of Geography) Το 1991 το τέλος της γεωγραφίας (O Brien The End of Geography) για να φτάσουμε στο 2005 με την αναγγελία ότι: Η γη είναι επίπεδη Thomas Friedman The World is Flat

11 Οι, κατά Friedman, τεκτονικές δυνάμεις που έχουν κάνει τον κόσμο μια απέραντη πεδιάδα (επίπεδο): 9/11/89 22/5/90 Web Netscape Λογισμικό Ροής Εργασίας (Workflow) Η πτώση του τοίχους του Βερολίνου Η εμφάνιση των Windows 3.0 Οι δύο πιο κρίσιμοι σταθμοί στη διαδικασία εκλαΐκευσης του Internet Η ανάπτυξη του λογισμικού που επέτρεψε σε απομακρυσμένους χρήστες να συνεργασθούν (HTTP, TCP/IP, XML-SOAP, AJAX, VPN) Uploading (μεταφόρτωση) Η μεταφόρτωση επέτρεψε τη δημιουργία ανοικτών πόρων: Ανοικτού λογισμικού (Linux, Apache, FireFox, OpenOffice), Ανοικτής γνώσης (Wikipedia), Ελεύθερων ειδήσεων και σχολίων (blogging) Outsourcing Η διαδικασία που επιτρέπει να κατανέμουμε παραγωγικές διαδικασίες και υπηρεσίες στους πιο αποτελεσματικούς και φθηνούς παραγωγούς

12 Offshoring (Μετεγκατάσταση;) Αλυσίδες Εφοδιασμού (Supply chaining) Οι διεθνείς συμφωνίες, οι εξελίξεις στις μεταφορές και τις επικοινωνίες επέτρεψαν τη μετεγκατάσταση επιχειρήσεων σε άλλες χώρες που τους δίνουν πλεονέκτημα στη παραγωγή Σύγχρονες τεχνολογίες (PDAs, RFIDs) επέτρεψαν τη βελτιστοποίηση των αλυσίδων εφοδιασμού Οι πρωταθλητές: Zara, Wal-Mart Insourcing Η άλλη πλευρά του outsourcing όπου μια επιχείρηση αναλαμβάνει να κάνει ένα μέρος της δουλειάς μιας άλλης επιχείρησης Informing Πληροφορώντας Το λογισμικό που επέτρεψε σε τόσους πολλούς ανθρώπους να βρίσκουν πληροφορίες για οτιδήποτε (και οποιονδήποτε) τόσο εύκολα: Google, Yahoo, MSN Τα στεροειδή Όλες οι προσωπικές ψηφιακές συσκευές (Κινητά, Ψηφιακοί βοηθοί, Instant messaging, ipod, VoIP )

13 Υπάρχει όμως ένας σοβαρός αντίλογος: Joseph Stiglitz: Ναι, δεν μπορεί κανείς να αρνηθεί ότι οι δέκα δυνάμεις του Friedman δρουν ισοπεδωτικά όμως ο κόσμος δεν έχει γίνει επίπεδος. Μάλλον γίνεται πιο ανάγλυφος. Η παγκοσμιοποίηση έδρασε άδικα (και ληστρικά) για κάποιες χώρες. Αυτό δεν είναι κριτική στην παγκοσμιοποίηση αλλά στις διαδικασίες με τις οποίες η ελεύθερη διακίνηση εμπορευμάτων (διεθνές εμπόριο) και κεφαλαίων προωθήθηκε ή μήπως επιβλήθηκε; Pankaj Ghemawat: Ο κόσμος δεν έχει γίνει τόσο επίπεδος. Οι παγκόσμιες επενδύσεις σε πάγια είναι κατά περισσότερο από 90% εγχώριες (που είναι το offshoring;). Το διεθνές εμπόριο αυξάνεται αλλά ακόμη ο λόγος εγχώριου προς διεθνούς εμπορίου είναι πολύ σημαντικός. Η κίνηση στο διαδίκτυο μέσα στις χώρες έχει αυξηθεί πολύ περισσότερο απ ότι ανάμεσα στις χώρες. Ο αριθμός των μακροχρόνιων μεταναστών είναι 3% του παγκόσμιου πληθυσμού, πολύ μικρότερος απ ότι το 1900.

14 Ακόμα και οι μηχανισμοί δημιουργίας και μετάδοσης της γνώσης δημιουργούν βουνά: Η γνώση, αντί να διαχέεται συγκεντρώνεται δημιουργώντας βουνά. Και προστατεύεται. Η γνώση δεν είναι αυτομάτως οικονομικά χρήσιμη. Η επιτυχής καινοτομία εξαρτάται από τοπικούς δομικούς και θεσμικούς παράγοντες. Πως θα ήταν ο κόσμος αν η επιφάνεια κάθε κράτους καθοριζόταν από τον αριθμό προστατευμένων δικαιωμάτων βιομηχανικής ιδιοκτησίας (πατεντών); ΗΠΑ Καναδάς Ευρωπαϊκή Ένωση Ανατολική Ασία Ιαπωνία Προσπαθήστε να εντοπίστε την Αφρική, τη Νότια Αμερική, τη Μέση Ανατολή και την Κεντρική Ασία.

15 Ένα παράδειγμα διεθνοποιημένου προϊόντος: Μπανάνες Περισσότερο από 80% του διεθνούς εμπορίου της μπανάνας προέρχεται από τη Λατινική Αμερική Λιγότερο από 20% της τελικής αξίας του προϊόντος μένει στη χώρα εξαγωγής (εργάτης ιδιοκτήτης φυτείας)

16 16 Συμπεράσματα και παρατηρήσεις 1. Υπάρχει μια ξεκάθαρη μακροχρόνια σχέση μεταξύ της αυξανόμενης αστικοποίησης, της εκβιομηχάνισης και της παγκοσμιοποίησης από τις αρχές του 16ου αιώνα και έπειτα, μια σχέση που όμως σταμάτησε προσωρινά σε πολλές πλούσιες χώρες κατά τη διάρκεια των αρχών του 20ού αιώνα. 2. Η μακροχρόνια σχέση μεταξύ παγκοσμιοποίησης και αστικοποίησης επανεμφανίστηκε στον αναπτυγμένο κόσμο τις τελευταίες δεκαετίες του 20ού αιώνα, αφού πρώτα σταμάτησε προσωρινά, ή ακόμα και αντιστράφηκε, για πολλές δεκαετίες σε μερικές πλούσιες χώρες. 3. Η επανεμφάνιση της αστικοποίησης στις πλούσιες χώρες συνδέεται με την επανενοποίηση της παγκόσμιας οικονομίας έπειτα από δεκαετίες διαδικασιών αντιπαγκοσμιοποίησης.

17 Συμπεράσματα και παρατηρήσεις Η αυξανόμενη αστικοποίηση και η μεγέθυνση των μεγαλουπόλεων στον αναπτυσσόμενο κόσμο αποτελεί ένα βασικό χαρακτηριστικό της δεύτερης φάσης της παγκόσμιας αστικοποίησης, μιας φάσης που ξεκίνησε μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο πόλεμο και συνεχίζεται μέχρι τις μέρες μας. 5. Η σύγχρονη εποχή της παγκοσμιοποίησης συνδέεται με τις υπερ-περιφερειακές διαδικασίες της ολοκλήρωσης μεταξύ ομάδων γειτονικών χωρών, οδηγώντας με τον τρόπο αυτό στον παγκόσμιο τοπικισμό και όχι στην παγκοσμιοποίηση. 6. Στον πυρήνα των νεοεμφανιζόμενων υπερ-περιφερειών βρίσκονται οι παγκόσμιες πόλεις, πόλεις των οποίων οι εμπορικοί δεσμοί κυριαρχούνται από την παρουσία των πολυεθνικών επιχειρήσεων.

18 Απαγορεύεται η αναδημοσίευση ή αναπαραγωγή του παρόντος έργου με οποιονδήποτε τρόπο χωρίς γραπτή άδεια του εκδότη, σύμφωνα με το Ν. 2121/1993 και τη Διεθνή Σύμβαση της Βέρνης (που έχει κυρωθεί με τον Ν. 100/1975)