Τ.Ε.Ι. ΚΑΒΑΛΑΣ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΕΙΣΗΓΗΤΗΣ: ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΠΑΤΣΑΚΑΣ ΣΠΟΥΔΑΣΤΡΙΑ: ΠΟΛΥΧΡΟΝΙΔΟΥ ΚΥΡΙΑΚΗ

Transcript

1 Τ.Ε.Ι. ΚΑΒΑΛΑΣ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΕΙΣΗΓΗΤΗΣ: ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΠΑΤΣΑΚΑΣ ΣΠΟΥΔΑΣΤΡΙΑ: ΠΟΛΥΧΡΟΝΙΔΟΥ ΚΥΡΙΑΚΗ ΚΑΒΑΛΑ 2003

2 ^ γν^»: O i: o ' ΙΙ^νΛ W - h I ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ G ^ o ) ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ... ΠΡΟΛΟΓΟΣ-ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ... ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΕΝΙΑΙΑ ΑΓΟΡΑ 1.1 Ορισμός και Σκοπός της Ενιαίας αγοράς Η αρμοδιότητα της Κοινότητας σε θέματα ανταγωνισμού και η συμβολή της στην ρύθμιση της Ενιαίας Αγοράς Η Ενιαία Αγορά σε σχέση με τις μεγάλες επιχειρήσεις Τα δικαιώματα του καταναλωτή στην Ενιαία Αγορά...9 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΤΡΟΦΙΜΩΝ 2.1. Ευρωπαϊκή Ένωση και η ποιότητα των τροφίμων Υψηλή ποιότητα μέσω της Κοινής Γεωργικής Πολιτικής (ΚΓΠ) Διεθνές εμπόριο και ποιότητα τροφίμων ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΕΛΕΓΧΟΣ ΚΑΙ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΩΝ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΩΝ ΑΠΟ ΤΑ ΤΡΟΦΙΜΑ 3.1. Εκπροσώπηση και πληροφόρηση των καταναλωτών Ποιότητα και κανόνες ασφαλείας για την ποιότητα των τροφίμων Λεπτομερής έλεγχος προϊόντων πριν την πώλησή τους Παρακολούθηση των ελέγχωνπο Γραφείο Τροφίμων και κτηνιατρικών θεμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης... 24

3 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΣΥΣΤΗΜΑ ΕΛΕΓΧΟΥ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ HACCP 4.1. Η ιστορία του HACCP Η εφαρμογή του HACCP Οφέλη από την εγκατάσταση και λειτουργία του συστήματος HACCP Ορθή εφαρμογή του HACCP για αποτροπή κάθε κινδύνου Ο ρόλος του ΕΦΕΤ στην αλυσίδα της βιομηχανίας ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 ΣΠΟΓΓΩΔΗΣ ΕΓΚΕΦΑΛΟΠΑΘΕΙΑ ΒΟΟΕΙΔΩΝ 5.1. Ορισμός και συμπτώματα της Σπογγώδους Εγκεφαλοπάθειας των Βοοειδών Πιθανή αιτία πρόκλησης της Σπογγώδους Εγκεςκιλοπάθειας των Βοοειδών Επιπτώσεις της Σπογγώδους Εγκεφαλοπάθειας των Βοοειδών, στον ανθρώπινο οργανισμό Αφετηρία και στάδια εξάπλωσης της Σπογγώδους Εγκεφαλοπάθειας των Βοοειδών Βασικά συμπεράσματα για τη νόσο της Σπογγώδους Εγκεφαλοπάθειας των Βοοειδών...48 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΑΝΤΙΒΙΟΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΧΗΜΙΚΩΝ ΟΥΣΙΩΝ ΣΤΗΝ ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΑ 6.1. Επικίνδυνα αντιβιοτικά στην κτηνοτροφία Καταστροφή πολύτιμων φαρμάκων Η επίδραση των αντιβιοτικών που χρησιμοποιούνται στην κτηνοτροφία πάνω στον ανθρώπινο οργανισμό ΣΥΝΤΟΜΕΥΣΕΙΣ...59 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ... 60

4 ΠΡΟΛΟΓΟΣ- ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ Το τελευταίο στάδιο προκειμένου να κλείσει ο κύκλος σπουδών μου στο Τ.Ε.Ι. Καβάλας, Σχολή Διοίκησης και Οικονομίας, στο Τμήμα Λογιστικής ήταν η συγγραφή πτυχιακής. Το θέμα «Ο Καταναλωτής στην Ευρωπαϊκή Αγορά Τροφίμων. Σχέση εμπιστοσύνης;» μου το ανέθεσε ο κ. Α. Πατσάκας και τον ευχαριστώ εκ των προτέρων. Το συγκεκριμένο θέμα πιστεύω πως είναι πολύ επίκαιρο, καθώς η ασφάλεια και η ποιότητα των τροφίμων απασχολούν τους καταναλωτές ολοένα και περισσότερο στα πλαίσια της Ενιαίας Αγοράς της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Στο πρώτο κεφάλαιο της εργασίας αναλύεται η έννοια της Ευρωπαϊκής Αγοράς και τα δικαιώματα του καταναλωτή μέσα σ αυτή. Στη συνέχεια στο δεύτερο κεφάλαιο γίνεται εκτενέστερη αναφορά για την ποιότητα των τροφίμων και των συστημάτων για την διασ(ράλισή της. Οι διάφοροι κανόνες ασφάλειας και οι έλεγχοι που γίνονται για την προστασία των καταναλωτών από τα «επικίνδυνα» προϊόντα είναι το θέμα που αναλύεται στο τρίτο κεφάλαιο. Το τέταρτο με τη σειρά του κεφάλαιο αναφέρεται στο σύστημα ελέγχου HACCP. Ακολουθεί το πέμπτο κεφάλαιο που ασχολείται με το πρόσφατο πρόβλημα της Σπογγώδους Εγκεφαλοπάθειας των βοοειδών. Τέλος, το έκτο κεφάλαιο αναφέρεται στην επίδραση των αντιβιοτικών και των χημικών που χρησιμοποιούνται στην κτηνοτροφία πάνω στον ανθρώπινο οργανισμό Η παρούσα Πτυχιακή Εργασία αφιερώνεται στην οικογένεια μου, για την ηθική ψυχολογική και χρηματική υποστήριξη τους.

5 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1ο ΕΝΙΑΙΑ ΑΓΟΡΑ 1.1 Ορισμός και Σκοπός Ενιαίας Αγοράς. Η ενιαία αγορά είναι η εσωτερική αγορά της Κοινότητας που είναι ενιαία και για τα 15 κράτη-μέλη και η οποία με 370 εκατ. καταναλωτές αποτελεί τη μεγαλύτερη εγχώρια αγορά στον εκβιομηχανισμένο κόσμο. Διέπεται από τέσσερις θεμελιώδεις στόχους: την ελεύθερη κυκλοφορία των ανθρώπων, των αγαθών, των κεφαλαίων και των υπηρεσιών. Δημιουργήθηκε για διάφορους λόγους, και κυρίως για να αποτελέσει την κινητήρια δύναμη για την συνεχή οικονομική και πολιτική ολοκλήρωση της Ευρώπης. Επιπλέον, η δημιουργία μιας εσωτερικής αγοράς θα ενεργούσε καταλυτικά για τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας, για την ανανέωση των επενδύσεων στις αγορές, και τις επιχειρήσεις της Ευρώπης, θα ενίσχυε την οικονομική ανάπτυξη και θα ωφελούσε τους καταναλωτές της Ευρώπης καθώς τα κόστη και οι τιμές θα μειώνονταν. Αυτό θα λειτουργούσε, με τη δημιουργία μιας μεγάλης αγοράς, γιατί οι ευρωπαϊκές επιχειρήσεις θα αναγκάζονταν να γίνουν πιο ανταγωνιστικές προκειμένου να επιζήσουν και να επεκταθούν. Για να ενθαρρυνθούν οι επιχειρήσεις να αναζητήσουν νέες αγορές έγιναν προσπάθειες ευθυγράμμισης των εθνικών προτύπων ποιότητας και ασφάλειας και βελτιώθηκε η πρόσβαση σε συμβάσεις δημοσίων έργων και προμηθειών σε άλλες

6 κοινοτικές χώρες. Η κατάργηση των συνοριακών ελέγχων σημαίνει σημαντική εξοικονόμηση κόστους. Τα δαπανηρά τελωνειακά έγγραφα και η καταβολή του Φ.Π.Α. στις εξαγωγές καταργήθηκαν, το εταιρικό δίκαιο βρίσκεται στην διαδικασία προσαρμογής, οι τράπεζες και τα άτομα έχουν πλέον τη δυνατότητα να επενδύουν τα χρήματά τους σε συνάλλαγμα και σε αγορές της αρεσκείας τους μετά την άρση των περιορισμών που αφορούσαν τα κεφάλαια. Όμως η ενιαία αγορά δεν αφορά μόνο τις επιχειρήσεις και την οικονομία, αφορά και τους ανθρώπους. Η κοινότητα έχει δηλώσει ότι μια πραγματική Ευρώπη των πολιτών μπορεί να υπάρξει μόνο όταν θα υπάρξει παράλληλα και ελεύθερη κυκλοφορία και όταν τα δικαιώματα εργασίας και διαμονής θα είναι καθολικά και θα παρέχονται χωρίς προϋποθέσεις. Αυτό έχει πραγματοποιηθεί εν μέρει μόνο, παρόλο που έχει σημειωθεί μεγάλη πρόοδος σε έναν αριθμό τομέων, όπως το δικαίωμα παραμονής, η αμοιβαία αναγνώριση επαγγελματικών τίτλων και η πρόσβαση σε παροχές κοινωνικής ασφάλισης. Ωστόσο η συνολική κατάργηση των εσωτερικών συνοριακών ελέγχων εξακολουθεί να αποτελεί αμφιλεγόμενο ζήτημα, κυρίως καθώς τα κράτη-μέλη εξακολουθούν να εκφράζουν ανησυχίες σχετικά με τις επιπτώσεις που αυτό θα έχει στη διεθνή τρομοκρατία, την παράνομη μετανάστευση και το εμπόριο ναρκωτικών.

7 1.2 Η αρμοδιότητα της κοινότητας σε θέματα ανταγωνισμού και η συμβολή της στην ρύθμιση της Ευρωπαϊκής Αγοράς. Μια ενιαία αγορά δεν μπορεί να λειτουργήσει αποτελεσματικά χωρίς ανταγωνισμό και ο ανταγωνισμός μπορεί να δημιουργηθεί μόνο όταν ισχύουν οι ίδιοι κανόνες για όλους. Κατά συνέπεια, μια πολιτική ανταγωνισμού που θα ισχύει για ολόκληρη την κοινότητα αποτελεί το στήριγμα της ενιαίας αγοράς και είναι ένα από τα κύρια και αποκλειστικά καθήκοντα της κοινότητας. Η Ευρωπαϊκή επιτροπή η οποία είναι αρμόδια να επιθεωρεί θέματα ανταγωνισμού, διαθέτει ένα ευρύ φάσμα εξουσιών που βασίζονται στους κανόνες που θεσπίζονται στις συνθήκες που έχει στη διάθεσή της, τις οποίες βελτιώνει συνεχώς προκειμένου να λαμβάνει υπόψη τις νέες συνθήκες που επικρατούν στην αγορά. Μεταξύ των πιο σημαντικών από τις εξουσίες αυτές είναι το δικαίωμά της να επιβεβαιώνει ότι οι εθνικές και περιφερειακές αρχές δεν επιδοτούν κατά αθέμιτο τρόπο εγχώριες βιομηχανίες παραβαίνοντας τους κανόνες ανταγωνισμού της κοινότητας. Επίσης η επιτροπή μπορεί να εξετάζει συγχωνεύσεις επιχειρήσεων άνω κάποιου συγκεκριμένου μεγέθους προκειμένου να επιβεβαιώνει ότι δεν δημιουργούνται μονοπώλια ενώ μπορεί επίσης να διαλύει και να απαγορεύει τη δημιουργία συμπράξεων που καταχρώνται τη δεσπόζουσα θέση τους στην αγορά.

8 1.3. Η Ευρωπαϊκή Αγορά σε σχέση με τις μεγάλες επιχειρήσεις. Η ενιαία αγορά δεν αφορά μόνο τις μεγάλες επιχειρήσεις παρόλο που θα μπορούσαμε να πούμε ότι η επιχειρηματική κοινότητα στήριξε σε μεγάλο βαθμό τις ενέργειες για τη δημιουργία της ενιαίας αγοράς, και σε πολλές περιπτώσεις εξακολουθεί να βρίσκεται στο προσκήνιο των προσπαθειών άρσης των εναπομεινάντων εμποδίων για τις συναλλαγές. Αυτό δεν προκαλεί έκπληξη, δεδομένου ότι οι επιχειρήσεις έχουν πολλά να κερδίσουν από την ελευθέρωση των συναλλαγών και φυσικά θεωρητικά όσο μεγαλύτερη είναι μια επιχείρηση τόσα περισσότερα έχει να κερδίσει. Ωστόσο θα πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι η ενιαία αγορά με την σημερινή της μορφή στηρίζεται στους πυλώνες τεσσάρων θεμελιωδών ελευθεριών - την ελεύθερη κυκλοφορία των αγαθών, των υπηρεσιών, των κεφαλαίων και των ατόμων. Παρόλο που αρχικά η έμφαση έχει επικεντρωθεί στα κεφάλαια και το εργατικό δυναμικό, η ελεύθερη κυκλοφορία έκτοτε επεκτάθηκε έτσι ώστε να καλύπτει όλους τους πολίτες. Το γεγονός αυτό σε συνδυασμό με την τεράστια ποικιλία άλλων οφελών που επιφέρει άμεσα η κοινότητα για τους πολίτες της, από την ευρωπαϊκή ιθαγένεια και τα κοινωνικά δικαιώματα έως την προστασία του περιβάλλοντος και πάνω από όλα την ειρήνη δείχνει ότι οι επιχειρήσεις σίγουρα δεν αποτελούν το A και το Ω.

9 1.4. Τα δικαιώματα του καταναλωτή στην Ευρωπαϊκή Αγορά. Η κοινότητα έχει επικεντρωθεί στους ακόλουθους τομείς όσον αφορά την προστασία των δικαιωμάτων των ευρωπαίων καταναλωτών: Πρώτον, στην προστασία της υγείας και της ασφάλειας των καταναλωτών. Έχει ψηφιστεί νομοθεσία σχετικά με τη «γενική ασφάλεια των προϊόντων» η οποία εισάγει γενικές προδιαγραφές ασφάλειας με σκοπό να αποτραπεί η εμπορία επικίνδυνων προϊόντων. Η νομοθεσία αυτή συμπληρώνει και παρέχει μια συνολική κάλυψη για τη θέσπιση προδιαγραφών ασφάλειας για συγκεκριμένα είδη προϊόντων αλλά και προκειμένου να εξασφαλιστεί πλήρης ενημέρωση σχετικά με τους πιθανούς κινδύνους. Υπάρχουν κοινωνικοί κανόνες που θεσπίζουν πρότυπα σχετικά με τα εύφλεκτα υλικά που χρησιμοποιούνται για την κατασκευή επίπλων καθώς και άλλοι κανόνες που φροντίζουν για την ελαχιστοποίηση των φυσικών κινδύνων που διατρέχουν τα παιδιά που χρησιμοποιούν παιχνίδια που έχουν κατασκευαστεί από το Επίσης έχουν συμφωνηθεί κανόνες που αφορούν τον έλεγχο, την καταγραφή και την έκθεση φαρμακευτικών, ιατρικών και καλλυντικών προϊόντων, ενώ όλα τα καλλυντικά προϊόντα που δοκιμάζονται σε ζώα θα απαγορευθούν μόλις αποκαλυφθούν εναλλακτικές μέθοδοι δοκιμής. Επίσης, υπάρχουν κοινοτικοί κανόνες που διέπουν τις

10 οικιακές συσκευές καύσης αερίου και προς την ίδια κατεύθυνση τους υποχρεωτικούς υγειονομικούς ελέγχους και τις απαιτήσεις σήμανσης για ένα ευρύ φάσμα ειδών διατροφής και γεωργικών προϊόντων. Κατά δεύτερον, η Κοινότητα προσπαθεί να προστατεύει τα οικονομικά συμφέροντα των καταναλωτών. Αυτό οδήγησε στην κατάργηση των παραπλανητικών διαφημίσεων σε ολόκληρη την κοινότητα ενώ επιπλέον ο διαφημιστής είναι υποχρεωμένος να αποδείξει ότι οι πληροφορίες που παρέχει είναι ορθές. Έχει τεθεί σε ισχύ μια οδηγία που κηρύσσει παράνομους τους αθέμιτους όρους σε συμβόλαια που συνάτπονται με τους καταναλωτές. Τέλος, ψηφίστηκε μια άλλη οδηγία για την προστασία των καταναλωτών στις περιπτώσεις «πώλησης προϊόντων εξ αποστάσεως» στις περιπτώσεις εμπορίας μέσω τηλεόρασης και τηλεφωνικών ή ταχυδρομικών παραγγελιών. Τρίτον, οι καταναλωτές έχουν το * δικαίωμα λήψης συγκριτικών πληροφοριών. Έτσι δίνεται έμφαση στη συσκευασία και τη σήμανση συμπεριλαμβανομένων μεταξύ άλλων, όπου είναι απαραίτητο, πληροφοριών σχετικά με την τιμή, την ασφάλεια, τα συστατικά, τις χρωστικές ουσίες, τις γλυκαντικές ουσίες και τα πρόσθετα καθώς και τις ημερομηνίες λήξης. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στηρίζει επίσης τις οργανώσεις καταναλωτών για την πραγματοποίηση προγραμμάτων που αφορούν τακτικές έρευνες τιμών και συγκριτικούς ελέγχους προϊόντων, τα οποία λαμβάνουν ευρεία κάλυψη από τα μέσα ενημέρωσης όχι μόνο σε δημοσιεύσεις που αφορούν τους καταναλωτές αλλά και σε εθνικές εφημερίδες.

11 Τέταρτον, το δικαίωμα της αποζημίωσης. Εάν καταναλωτής χρειάζεται συμβουλές ή βοήθεια όταν επιθυμεί την αλλαγή ενός ελαττωματικού προϊόντος την αποζημίωση για ζημιές ή φθορές που προέκυψαν από την χρήση ενός προϊόντος τότε θα πρέπει να υπάρχουν απλές και ταχείες διαδικασίες. Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει λάβει μέτρα ακριβώς για τον σκοπό αυτό. * * Πως η Ευρωπαϊκή Ένωβη βιαχειρίςεται την ενιαία αγορά; Ποια τα δικαιώματα του καταναλωτή; Εκδότης: Υπηρεβία επίσημων εκδόσεων των ευρωπαϊκών κοινοτήτων, Λουξεμβούργο 1996

12 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΤΡΟΦΙΜΩΝ 2.1. Η Ευρωπαϊκή Ένωση και η ποιότητα των τροφίμων. Τις τελευταίες δεκαετίες η ασφάλεια και η ποιότητα των τροφίμων απασχολούν όλο και περισσότερο το κοινό. Οι καταναλωτές θέλουν να είναι βέβαιοι ότι τα τρόφιμα που αγοράζουν στα σούπερ-μάρκετ ή που καταναλώνουν στα εστιατόρια είναι ασφαλή, θρεπτικά και υγιεινά, και ότι παράγονται βάση συγκεκριμένων προτύπων. Περιστατικά όπως η εκδήλωση της Σπογγώδους Εγκεφαλοπάθειας των Βοοειδών, ή ασθένειας των «τρελών αγελάδων», ή η κρίση των διοξινών στα τρόφιμα αύξησαν τη γενική ανησυχία σχετικά με την ασφάλεια των τροφίμων. Πέραν του θέματος της ασφάλειας όλο και περισσότεροι άνθρωποι ενδιαφέρονται για την ποιότητα των τροφίμων που καταναλώνουν. Οι καταναλωτές απαιτούν από τους παραγωγούς, τις εταιρίες τροφίμων και τους εμπόρους όσο το δυνατόν υψηλότερα πρότυπα. Επιδεικνύουν επίσης μεγαλύτερο ενδιαφέρον για το πώς και το που παράγονται τα τρόφιμα, ενώ αυξάνεται η ζήτηση των βιολογικών προϊόντων και του κρέατος ζώων που εκτρέφονται σύμφωνα με πολύ αυστηρά πρότυπα ορθής μεταχείρισης. Η καθησύχαση των ανησυχιών των καταναλωτών όσον αφορά την ασφάλεια και η εκπλήρωση των προσδοκιών τους σχετικά με την ποιότητα αποτελούν κύρια ευθύνη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Τα τελευταία 40 χρόνια η Ευρωπαϊκή

13 Ένωση ανέπτυξε ένα ολοκληρωμένο σύνολο κανόνων, προτύπων και μεθόδων ελέγχου για να εξασφαλίσει την ασφάλεια και ελκυστικότητα των τροφίμων *. Η Ευρωπαϊκή ένωση συμμετέχει στη λήψη μέτρων για κάθε στάδιο της παραγωγής τροφίμων, από το αγρόκτημα στο εργοστάσιο και στο πιάτο, για να εξασφαλίσει την ασφάλεια και την υγιεινή των τροφίμων. Μερικά από τα καθήκοντα αυτά τα έχει αναλάβει η ίδια η βιομηχανία, ορισμένα τα κράτη-μέλη και κάποια άλλα η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και οι ειδικές υπηρεσίες και οι οργανισμοί που βρίσκονται υπό τον έλεγχο της. Ωστόσο η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει την τελική ευθύνη για τη εξασφάλιση της ομοιόμορφης τήρησης των προτύπων σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση. Το σύστημα αυτό αναπτύχθηκε ιδιαίτερα την τελευταία δεκαετία, εν μέρει ως αποτέλεσμα της κρίσεως των τροφίμων αλλά και επειδή η Ευρωπαϊκή Ένωση δημιούργησε μια ενιαία αγορά τροφίμων δηλαδή όλοι οι εσωτερικού φραγμοί στο εμπόριο -στο εσωτερικό της Ευρωπαϊκής Ένωσης - καταργήθηκαν. Καθώς η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει τώρα μια μεθόριο για όλες τις εισαγωγές, είναι υπεύθυνη να εξασφαλίζει ότι τα τρόφιμα που προέρχονται από το εξωτερικό σε διεθνείς οργανισμούς που ασχολούνται με θέματα εμπορίου, πρότυπα για τα τρόφιμα ή θέματα υγείας, όπως οι ασθένειες των ζώων.

14 2.2. Υψηλή ποιότητα μέσω της Κοινής Γεωργικής Πολιτικής (ΚΓΠ) Η προώθηση των υψηλών προτύπων ασφάλειας και ποιότητας των τροφίμων πρέπει φυσικά να αρχίσει πρώτα από όλα στα αγροκτήματα. Μέσω της κοινής γεωργικής πολιτικής (ΚΓΠ) η Ευρωπαϊκή Ένωση ενθαρρύνει τους αγρότες να παράγουν γεωργικά προϊόντα υψηλής ποιότητας σε όλο το εύρος του φάσματος από το κρέας και τα γαλακτοκομικά προϊόντα έως τα δημητριακά, τα φρούτα και τα λαχανικά. Την τελευταία δεκαετία η ΚΓΠ τροποποιήθηκε ώστε να δοθεί μεγαλύτερη έμφαση στην ικανοποίηση των προσδοκιών των καταναλωτών όσον αφορά την ποιότητα. Εκτός από την παραγωγή επαρκούς ποσότητας ασφαλών και υγιεινών τροφίμων, ένας από τους κύριους στόχους της ΚΓΠ είναι να προσφέρει αξιοπρεπή διαβίωση στους αγρότες, εξασφαλίζοντάς τους μια σταθερή αγορά για τα προϊόντα τους. Όταν ξεκίνησε η πολιτική αυτή, το κύριο μέσο για την επίτευξη των στόχων της ήταν η στήριξη των τιμών, μέσω της οποίας εξασφαλιζόταν ένα σίγουρο εισόδημα για τους αγρότες όταν πωλούσαν τα προϊόντα τους. Ωστόσο, αυτό οδήγησε σε επικρίσεις, όταν η ΚΓΠ ενθάρρυνε τους αγρότες να παράγουν όσο το δυνατόν μεγαλύτερη ποσότητα, χωρίς να λαμβάνουν υπόψη την ποιότητα των προϊόντων που καλλιεργούσαν. Αν και αυτές οι κριτικές ήταν υπερβολικές η ΚΓΠ προσφέρει πλέον στους αγρότες πολλά κίνητρα για τη βελτίωση της ποιότητας της παραγωγής τους.

15 Η στήριξη των τιμών αποτελεί σήμερα λιγότερο σημαντικό εργαλείο της ΚΓΠ, ενώ η τακτική να αγοράζονται τα πλεονάσματα της παραγωγής έχει περιοριστεί. Αυτό σημαίνει ότι οι αγρότες έχουν περισσότερα κίνητρα να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις της αγοράς όσον αφορά διάφορα είδη και ποιότητες γεωργικών και κτηνοτροφικών προϊόντων. Εάν η ποιότητα του κρέατος ή των δημητριακών που παράγουν είναι υψηλότερη, αυτό θα τους εξασφαλίσει καλύτερη τιμή στην αγορά. Η πολιτική αυτή σημαίνει ότι οι αγρότες μπορούν να ανταποκρίνονται στις απαιτήσεις των καταναλωτών για μεγαλύτερη δυνατότητα επιλογής και ποικιλία προϊόντων. Άλλο εργαλείο της ΚΓΠ είναι η ανταμοιβή των αγροτών, των οποίων η παραγωγή είναι λιγότερο εντατική. Οι κτηνοτρόφοι λαμβάνουν τον αριθμό των ζώων που εκτρέφουν εντός καθορισμένων ορίων. Σχεδιασμένη αρχικά για να αντιμετωπίσει την μεταπολεμική έλλειψη τροφίμων, η πολιτική προσαρμόστηκε με τρόπο που να αναγνωρίζει τον πολύπλευρο ρόλο της γεωργίας στην Ευρωπαϊκή κοινωνία. Οι αγρότες δεν είναι απλά παραγωγοί τροφίμων. Προσφέρουν επίσης πολύτιμες υπηρεσίες όσον αφορά την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος και τη διατήρηση της αγροτικής κληρονομιάς, την οποία μπορούμε να απολαμβάνουμε όλοι. Οι ευθύνες αυτές συνεπάγονται επιπλέον κόστος για τους αγρότες καθώς τους ζητείται να συνεχίσουν να καλλιεργούν υπό δυσμενείς συνθήκες σε περιοχές (όπου το έδαφος είναι φτωχό για παράδειγμα). Αναγνωρίζοντας, το γεγονός αυτό, η ΚΓΠ έχει σκοπό να αποζημιώνει τους αγρότες

16 για την παροχή αυτών των υπηρεσιών που με την σειρά τους έχουν ευεργετικό αποτέλεσμα στην ποιότητα των τροφίμων. Διατηρώντας ζωντανή τη γεωργία σε όλες τις περιοχές της Ευρωπαϊκής Ένωσης εξασφαλίζεται μεγαλύτερη ποικιλία προϊόντων διατροφής και τύπων γεωργικής δραστηριότητας απ ότι σε άλλες περιοχές του κόσμου, όπου οι οικονομικοί παράγοντες ίσως να επηρεάζουν εντονότερα την χάραξη πολιτικής. Μετά τα γεγονότα μόλυνσης τροφίμων με διοξίνη το 1999, η οποία αποδόθηκε σε νοθευμένες ζωοτροφές, η Ευρωπαϊκή Ένωση σχεδιάζει επίσης να καταστήσει αυστηρότερους ελέγχους των ζωοτροφών Διεθνές εμπόριο και ποιότητα τροφίμων. Η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι ένας από τους μεγαλύτερους εισαγωγείς και εξαγωγείς γεωργικών και κτηνοτροφικών προϊόντων και έχει συμφέρον να εξασφαλίσει τους κανόνες του διεθνούς εμπορίου που συνεισφέρουν στη διατήρηση των υψηλών προτύπων ασφάλειας και ποιότητας των τροφίμων που αναμένουν οι πολίτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η ίδια είναι μέλος του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου. Ένα ειδικό τμήμα της νομοθεσίας του ΠΟΕ αφορά την ασφάλεια των τροφίμων και τη δημόσια υγεία και είναι γνωστό ως συμφωνία για την εφαρμογή μέτρων υγειονομικής και φυτοϋγειονομικής

17 προστασίας (ΥΦΠ). Το τμήμα αυτό επιτρέπει στα μέλη του ΠΟΕ να αναλαμβάνουν ενέργειες για την προστασία της δημόσιας υγείας εάν υπάρχουν επιστημονικές ενδείξεις ότι η κυκλοφορία ενός προϊόντος στην αγορά τους θα ήταν επικίνδυνη για τους πολίτες τους. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου είναι κατά των ορισμένων αυξημένων ορμονών που χρησιμοποιούνται στην παραγωγή κρέατος. Η Ευρωπαϊκή Ένωση αποφάσισε την απαγόρευση τους από τους αγρότες στα κράτη-μέλη καθώς και την εισαγωγή τους από τρίτες χώρες κρέατος ζώων που είχαν λάβει ορμόνες για το λόγο ότι θα ήταν επικίνδυνα για τους καταναλωτές. Οι ΗΠΑ και ο Καναδάς ήταν κατά της απόφασης αυτής, και απευθύνθηκε στον ΠΟΕ ο οποίος με την σειρά του δεν δέχθηκε την απόφαση της Ευρωπαϊκής Ένωσης έως ότου βρεθούν αποδείξεις που να δικαιολογούν την απαγόρευση αυτή. Σαν επόμενη ενέργεια ήταν να εξουσιοδοτήσει τις ΗΠΑ και τον Καναδά στην επιβολή κυρώσεων στις εισαγωγές προϊόντων από την Ευρωπαϊκή Ένωση ίσης αξίας με τη ζημία που υπέστησαν οι δύο χώρες εξαιτίας της απαγόρευσης αυτής. Κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων για νέες διεθνείς εμπορικές συμφωνίες ο υπέρτατος στόχος της Ευρωπαϊκής Ένωσης παραμένει η εξασφάλιση στο υψηλότερο δυνατό επίπεδο των προτύπων ασφάλειας και ποιότητας των τροφίμων.

18 Σχεδιάγραμμα MΔO^fHΣiA ΟΑΥΠΡΑΛΙΑ ακαναδασ ΚΙΝΑ ΤΑΪΛΑΝΔΗ ανεα2ηλανδ1α ΑΡΓΈΝΤΤΜΗ OWCTH ΕΛΕ<ίΑΜΙΌΣΤΌΥ ΤΟΥΡΚΙΑ όνορβηπα Β ΒΡΑΖΙΛΙΑ ΗΠΑ Εισαγωγές τροφίμων στην ΕΕ:κάθε χρόνο η Ευρωπαϊκή Ένωση καλύπτει με εισαγωγές περισσότερο από το 50% των αναγκών της σε τρόφιμα. Η ΕΕ εξάγει επίσης μεγάλες ποσότητες τροφίμων, έτσι η συνολική καθαρή εξάρτηση από εισαγωγές τροφίμων είναι περίπου 15%. Η γραφική παράσταση παρουσιάζει τις κύριες χώρες από τις οποίες εισήγαγε τρόφιμα η ΕΕ το Η αξία των εισαγωγών εκφράζεται σε εκατ. Ευρώ. * Υγΐ ΐνά τρόφιμα για τοκς πολίτες της Ευρώπης & Υπηρεσία επίσημων εκδόσεω'»ν Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων Λου^«.-- <(^ούρ^

19 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΕΛΕΓΧΟΣ ΚΑΙ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΩΝ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΩΝ ΑΠΟ ΤΑ ΤΡΟΦΙΜΑ 3.1. Εκπροσώπηση και πληροφόρηση των καταναλωτών Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ορίζει τα μέλη ενός συμβουλευτικού οργάνου για την προστασία των καταναλωτών, της Επιτροπής Καταναλωτών. Δεκαπέντε έδρες κατέχονται από εκπρόσωπους εθνικών οργανώσεων των καταναλωτών και πέντε από εκπρόσωπους ευρωπαϊκών και περιφερειακών οργανώσεων\ Ο ρόλος της είναι να συμβουλεύει την Ευρωπαϊκή Επιτροπή έτσι ώστε τα συμφέροντα των καταναλωτών να λαμβάνονται υπόψη κατά την διαμόρφωση των διαφόρων κοινοτικών πολιτικών. Όσον αφορά την πληροφόρηση των καταναλωτών, η επιτροπή επιδιώκει να καλύψει δυο ανάγκες: να μπορούν οι καταναλωτές, πρώτα απ όλα, να συγκρίνουν την τιμή ενός προϊόντος στο εσωτερικό ενός κράτους 'και, έπειτα, να γνωρίζουν τις αντίστοιχες τιμές στα αλλά κράτη μέλη. Από το 1990, ενθαρρύνει τη λειτουργία κέντρων πληροφόρησης για τους καταναλωτές, οι οποίοι έχουν προβλήματα και θέλουν πληροφορίες για τις τπυχές της εσωτερικής αγοράς που τους ενδιαφέρουν. Το ευρωπαϊκό δίκτυο Coline συνδέει μεσώ της ηλεκτρονικής οδού διάφορα εθνικά κέντρα ενημέρωσης των καταναλωτών. Επιπλέον, η Επιτροπή παρέχει χρηματοοικονομική ενίσχυση σε ραδιοφωνικούς και τηλεοπτικούς σταθμούς για να τους ενθαρρύνει να δίνουν ευρωπαϊκή διάσταση στις εκπομπές που αφιερώνουν στα θέματα των καταναλωτών. Δημοσιεύει τον «Οδηγό του ευρωπαίου καταναλωτή στην ενιαία

20 αγορά» και οργανώνει έναν ευρωπαϊκό διαγωνισμό του νέου καταναλωτή για να παρακινηθούν οι νέοι ώστε να γίνουν πληροφορημένοι καταναλωτές. Η ένδειξη των τιμών των προϊόντων είναι ένα σημαντικό μέσο πληροφόρησης και προστασίας των καταναλωτών. Μια κοινοτική οδηγία επιβάλει την ένδειξη της τιμής ανά μονάδα μέτρησης όλων των προϊόντων που προσψέρονται προς πώληση στα καταστήματα, επιτρέποντας έτσι στον καταναλωτή να έχει μια σαφή αντίληψη του κόστους της μονάδας του προϊόντος που τον ενδιαφέρει, ώστε να μπορεί να συγκρίνει διάφορα προϊόντα και να κάνει την καλύτερη επιλογή'. Η τιμή πώλησης και η τιμή ανά μονάδα μέτρησης πρέπει να είναι αναμφίβολες, ευδιάκριτες και ευανάγνωστες. Πρέπει να αφορούν την τελική τιμή του προϊόντος και να αναφέρονται στην δηλωμένη ποσότητα σύμφωνα με τις εθνικές και τις κοινοτικές διατάξεις. Η επισήμανση των προϊόντων είναι ένα επίσης σημαντικό μέσο για την επίτευξη καλύτερης ενημέρωσης και διαφάνειας για τους καταναλωτές καθώς και για την διασφάλιση της αρμονικής λειτουργίας της εσωτερικής αγοράς. Μια οδηγία για την επισήμανση, την παρουσίαση και την διαφήμιση των τροφίμων καθορίζει τις λεπτομέρειες όσον αφορά την γλώσσα που πρέπει να χρησιμοποιείται στην επισήμανση, την ονομασία πώλησης, τη δηλωμένη ποσότητα των συστατικών και άλλες διατάξεις Κανόνες ασφάλειας για την ποιότητα των τροφίμων. Η Ευρωπαϊκή Ένωση διαθέτει ένα τεράστιο φάσμα νομοθεσίας που ισχύει για τα τρόφιμα, τα πρόσθετα, τις βιταμίνες, τα μεταλλικά άλατα και όλα τα συστατικά που έρχονται

21 σε επαφή με τα τρόφιμα κατά την παραγωγική διαδικασία. Υπάρχουν 11 κανονισμοί ή νομοθετικά κείμενα της Ευρωπαϊκής Ένωσης που αφορούν αποκλειστικά τους κτηνιατρικούς ελέγχους. Η Ευρωπαϊκή Ένωση αποφασίζει ποια προϊόντα επιτρέπεται να χρησιμοποιούνται στην παραγωγή τροφίμων και εάν οι ουσίες αυτές είναι επικίνδυνες για την ανθρώπινη υγεία εφόσον παραμένουν ως υπολείμματα στα τρόφιμα. Ο κατάλογος ισχύει για ουσίες όπως κτηνιατρικά φάρμακα, γεωργικά φάρμακα, πρόσθετα και παθογόνους μικροοργανισμούς. Οι δημόσιες αρχές κάθε χώρας της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι υπεύθυνες να εξασφαλίσουν ότι τα τρόφιμα δεν περιέχουν απαγορευμένες ουσίες*. Οι εν λόγω αρχές λαμβάνουν τακτικά δείγματα τροφίμων και τα υποβάλλουν σε εργαστηριακούς ελέγχους. Το Γραφείο τροφίμων και κτηνιατρικών θεμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχει καθήκον να εξασφαλίζει ότι οι έλεγχοι των κρατών-μελών είναι επαρκείς. Η Ευρωπαϊκή Ένωση θεσπίζει επίσης πολύ αυστηρούς κανόνες για τα κρασιά και τα οινοπνευματώδη ποτά για να εξασφαλίσει ότι τα προϊόντα αυτά προέρχονται από την περιοχή που αναφέρεται στην ετικέτα και ότι τα κρασιά παράγονται σύμφωνα με τις καθιερωμένες μεθόδους. Η Ευρωπαϊκή Ένωση ακολουθεί επίσης μια πολιτική επισήμανση που ενημερώνει τους καταναλωτές σχετικά με την προέλευση των προϊόντων, έτσι ώστε να μπορούν να πραγματοποιούν τις αγορές τους ανάλογα με τις προσωπικές τους προτιμήσεις. Η προσέγγιση αυτή εξασφαλίζει τη μέγιστη ποικιλία παραγωγής στην Ευρωπαϊκή Ένωση και αυξάνει τη δυνατότητα επιλογής των καταναλωτών. Ένα χαρακτηριστικό

22 παράδειγμα αφορά το τυρί Emmenthal. Το Emmenthal, που αρχικά προερχόταν από την Ελβετία, τώρα παράγεται σε αρκετά κράτη-μέλη αλλά με διαφορετικές συνταγές. Ένας γερμανός τυροκόμος μπορεί να πωλεί το τυρί που παράγει σύμφωνα με μια παραδοσιακή συνταγή ως Emmenthal, στη γαλλική αγορά. Το γαλλικό Emmenthal ωστόσο, μπορεί να παράγεται με λίγο διαφορετική μέθοδο. Η ετικέτα του προϊόντος θα αναφέρει ότι το τυρί προέρχεται από τη Γερμανία, πληροφορώντας με τον τρόπο αυτό τον καταναλωτή ότι αν και το γαλλικό και το γερμανικό τυρί Emmenthal είναι παρόμοια, η γερμανική ποικιλία παρήχθη σύμφωνα με τη γερμανική παράδοση. Επομένως ο καταναλωτής μπορεί να επιλέξει ποιο τυρί θα αγοράσει ανάλογα με την προσωπική του προτίμηση Λεπτομερής έλεγχος των προϊόντων πριν την πώλησή τους. Οι κατασκευαστές των βιοτεχνολογικών προϊόντων πριν την πώληση τους στους καταναλωτές πρέπει να υποβάλλουν λεπτομερείς φακέλους σχετικά με τα προϊόντα, έτσι ώστε τα νομοθετικά όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης να μπορούν να διαπιστώσουν εάν υπάρχει κάποιος κίνδυνος για τη δημόσια υγεία. Στην περίτττωση των τροφίμων αυτών που είναι γνωστά ως νέα τρόφιμα" στην ορολογία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η κάθε αίτηση αξιολογείται από μια ειδική επιστημονική επιτροπή που αποτελείται από ανεξάρτητους ειδικούς επιστήμονες, οι οποίοι γνωμοδοτούν σχετικά με την ασφάλεια της κατανάλωσης ορισμένων τροφίμων. Οι συστάσεις της επιτροπής εξετάζονται

23 από την μόνιμη επιτροπή τροφίμων, η οποία αποτελείται από δημόσιους υπαλλήλους από τα 15 κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Εάν τα κράτη-μέλη διατηρούν ανησυχίες σχετικά με την ασφάλεια των νέων τροφίμων, μπορούν να εκφράσουν τις ανησυχίες αυτές και ενδεχομένως να εμποδίσουν την έγκριση του νέου προϊόντος. Προκειμένου να ενημερώνονται όσο το δυνατόν πληρέστερα οι καταναλωτές σχετικά με τα τρόφιμα και με το αν περιέχουν γενετικά τροποποιημένους οργανισμούς (ΓΤΟ), η Ευρωπαϊκή Ένωση ενέκρινε αυστηρές κατευθυντήριες γραμμές σχετικά με την επισήμανση. Τα προϊόντα που περιέχουν ή αποτελούνται από ΓΤΟ να επισημαίνεται, εάν τα χαρακτηριστικά αυτών των ιδίων ή των συστατικών τους διαφέρουν σε σχέση με τα συμβατικά τρόφιμα ή τα συστατικά τροφίμων. Η παρουσία DNA ή πρωτεϊνών που προέρχονται από γενετική τροποποίηση μπορεί να χρησιμεύσει ως ένδειξη της διαφοράς αυτής. Εάν τα προϊόντα δεν περιέχουν ΓΤΟ, οι παραγωγοί μπορούν να το αναφέρουν στην ετικέτα. Η Ευρωπαϊκή Ένωση επιχειρώντας να λύσει το πρόβλημα των παραγωγών, που παρά την προσπάθειά τους να διατηρήσουν τα προϊόντα τους απαλλαγμένα από υλικό ΓΤΟ, δεν καταφέρνουν να εμποδίσουν την τυχαία ανάμειξή τους με εγκεκριμένο υλικό ΓΤΟ, η έχει καθορίσει ένα ανώτατο όριο που επιτρέπει στα προϊόντα αυτά να μην επισημαίνονται, εάν η τυχαία μόλυνση δεν υπερβαίνει το 1%.

24 3.4. Παρακολούθηση των ελέγχων: το γραφείο τροφίμων και κτηνιατρικών θεμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει δημιουργήσει ένα αξιόλογο σύνολο νομοθεσίας σχετικά με την ασφάλεια των τροφίμων, την υγεία των ζώων και την υγεία των φυτών τις τελευταίες δεκαετίες. Την κύρια ευθύνη για την εξασφάλιση της τήρησης των νόμων αυτών την έχουν τα 15 κράτη-μέλη, παρόλα αυτά η Ευρωπαϊκή Επιτροπή μοιράζεται την ευθύνη ελέγχοντας εάν τα κράτη-μέλη κάνουν σωστά την δουλειά τους. Αυτό γίνεται μέσω του Γραφείου Τροφίμων και Κτηνιατρικών Θεμάτων που εδρεύει στο Δουβλίνο της Ιρλανδίας. Το ΓΤΚΘ έχει σκοπό να εξασφαλίζει τα υψηλότερα πρότυπα ασφάλειας και ποιότητας σε ολόκληρη την τροφική αλυσίδα, ελέγχοντας όλες τις πλευρές της τροφικής παραγωγής. Η ομάδα επιθεωρητών και εμπειρογνωμόνων του ΓΤΚΘ διενεργεί ελέγχους και επιτόπιους ελέγχους επί των μέτρων ελέγχου για την ασφάλεια των τροφίμων που εφαρμόζονται στα κράτη-μέλη, καθώς και σε χώρες εκτός της Ευρωπαϊκής Ένωσης που εξάγουν προϊόντα διατροφής στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Η πρόσφατη αύξηση του αριθμού των επιθεωρητών σε 100 αποδεικνύει την σημασία που αποδίδεται στο έργο του Γραφείου Τροφίμων και Κτηνοτροφικών Θεμάτων (ΓΤΚΘ). Ύστερα από την πραγματοποίηση των ελέγχων ή των επιθεωρήσεων, το γραφείο συντάσσει εκθέσεις για όλες τις εγκαταστάσεις που επιθεωρήθηκαν. Στην συνέχεια σι εκθέσεις αυτές διαβιβάζονται στα κράτη-μέλη, προκειμένου να τους δοθεί

25 η δυνατότητα να επιφέρουν βελτιώσεις και να αντιμετωπίσουν τις τυχόν αδυναμίες που απεκάλυψαν οι έλεγχοι. Εάν υπάρχουν σοβαρές ελλείψεις, το ΓΤΚΘ μπορεί να πραγματοποιήσει επανειλημμένες επισκέψεις έως ότου επιλυθούν τα προβλήματα. Μόλις ολοκληρωθούν οι εκθέσεις των επιθεωρήσεων δημοσιεύονται στη διεύθυνση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στο Διαδίκτυο. * * Υγΐίΐνά τρόφιμα γιο τους πολίτες της Ευρώπη,... λ Τ I λ Ει^ιίοτ : Vπηρεσία τ επίαημων εκδόσεων Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων των 2000 ΐΕυρωποϊκή Ένωση:&νθλ0 οικονομία, προοπτικές. Εκδόσεις Ποπαζήση 2001, Νικος Μ»ν&ΐι<

26 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΣΥΣΤΗΜΑ ΕΛΕΓΧΟΥ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ HACCP 4.1. Η ιστορία του HACCP. Το 1959, η NASA και τα εργαστήρια του αμερικανικού στρατού ζήτησαν από την Pillsburg CO να παράγει τρόφιμα, τα οποία θα έπρεπε να είναι 100% ασφαλή, για να χρησιμοποιηθούν από τα πληρώματα διαστημικών αποστολών σε συνθήκες έλλειψης βαρύτητας. Μέχρι τότε, τα συστήματα ποιότητας, στηρίζονταν στον έλεγχο του τελικού προϊόντος, αλλά αυτό δεν ήταν πρακτικό, αφού για να γίνει ο έλεγχος έπρεπε να χρησιμοποιηθούν όλα τα προϊόντα. Γι αυτό αναπτύχθηκε μια νέα προσέγγιση, η οποία και βασιζόταν σε ένα σύστημα αποφυγής και πρόληψης των κινδύνων, το σύστημα Ανάλυση στα Κρίσιμων Σημεία Ελέγχου (HACCP) \ Τα οφέλη και τα κέρδη που απορρέουν από τη διασφάλιση της υγιεινής των τροφίμων, είναι βέβαιο ότι είναι πολύ μεγάλα; Ικανοποιημένοι πελάτες, καλή φήμη στην αγορά και αυξημένη διάρκεια ζωής του προϊόντος. Αύξηση της παραγωγικότητας, με την βελτίωση των συνθηκών εργασίας και σιγουριάς των εργαζομένων για τα αποτελέσματα. Μείωση των επιχειρηματικών κινδύνων, κυρίως λόγω συμμόρφωσης με την νομοθεσία, και των απαιτήσεων των πελατών, γεγονός που οδηγεί σε χαμηλότερα κόστη από

27 επιστροφές (μη ικανοποίηση προδιαγραφών ή προϊόν υποβαθμισμένης υγιεινής) και αυξημένα κέρδη με τη δυνατότητα εισαγωγής των προϊόντων της εταιρίας, σε μεγαλύτερες αγορές υψηλών απαιτήσεων. Τα στάδια εφαρμογής και ανάπτυξης του συστήματος HACCP, που πρέπει να ακολουθούν οι επιχειρήσεις τροφίμων περιλαμβάνουν τα εξής: 1. Ανάλυση των δυνητικών κινδύνων για τα τρόφιμα κατά την διαδικασία παραγωγής. 2. Σημεία διαδικασιών, όπου μπορεί να ανακύψουν τέτοιοι κίνδυνοι. 3. Καθορισμός και εφαρμογή διαδικασιών ελέγχου στα εν λόγω σημεία. 4. Επανεξέταση της ανάλυσης των κινδύνων, των κρίσιμων σημείων και των διαδικασιών ελέγχου. Πιστοποίηση ενός συστήματος HACCP είναι η διαπίστωση από ένα ανεξάρτητο και αναγνωρισμένο οργανισμό, τσν Οργανισμό Πιστοποίησης, κατόπιν τεκμηριωμένης αξιολόγησης, ότι τσ σύστημα που εφαρμόζει μια επιχείρηση εναρμονίζεται με τις απαιτήσεις της ελληνικής ή και διεθνούς νομοθεσίας (π.χ. η οριζόντια οδηγία 93/43 ΕΟΚ, καθώς και μια σειρά κάθετων οδηγιών που καθορίζουν τις ειδικές συνθήκες υγιεινής ανά κατηγορία τροφίμων, υγειονομικές διατάξεις). Το σύστημα HACCP γίνεται όλο και περισσότερο μέρος των συστημάτων διασφάλισης ποιότητας στον τομέα των τροφίμων.

28 Εάν εφαρμόζεται σωστά, τότε παρέχει πολύ μεγάλο βαθμό υγιεινής και ασφάλειας στα τρόφιμα και ξεπερνά κάθε μειονέκτημα που μπορεί να παρουσιασθεί έτσι ώστε να αποτελεί ένα ολοκληρωμένο προληπτικό σύστημα ελέγχου. Η Τ υ ν HELLAS Α.Ε. είναι μια από τις εταιρίες στην ελληνική αγορά πιστοποίησης, που εισήγαγε το νέο αυτό σύστημα διασφάλισης ποιότητας στο χώρο των τροφίμων, με μεγάλη επιτυχία. Η εταιρία αξιολογεί την πληρότητα και ορθότητα του εγχειριδίου του συστήματος HACCP της επιχείρησης και διεξάγει επιθεωρήσεις για τον έλεγχο της εφαρμογής του συστήματος. Με την θετική ολοκλήρωση της επιθεώρησης, εκδίδεται πιστοποιητικό διεθνούς αναγνώρισης, μέσω της μητρικής εταιρίας RWTUV. Μετά την αρχική αναγνώριση διενεργούνται ετήσιες επιθεωρήσεις επιτήρησης. Η τ υ ν HELLAS Α.Ε επιθεωρεί και πιστοποιεί όλο και περισσότερες επιχειρήσεις στον κλάδο τροφίμων, όπου του σύστημα HACCP αποτελεί αναπόσπαστο μέρος του συστήματος διασφάλισης ποιότητας τροφίμων που πληρούν όλα τα χαρακτηριστικά και των τεσσάρων αξιών που διαμορφώνουν την ολική ποιότητα ενός τροφίμου. Η διαχείριση, όμως, της υγιεινής αξίας ενός τροφίμου, σήμερα αποτελεί την αιχμή του δόρατος της ολικής ποιότητάς του. Έτσι καθορίστηκε το σύστημα HACCP το οποίο αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της οδηγίας ISO Το σύστημα HACCP ονομάστηκε έτσι από τα αρχικά των αγγλικών λέξεων Hazard Analysis Critical Control Points, που στα ελληνικά

29 αποδίδεται με τους όρους Ανάλυση στα Κρίσιμα Σημεία Ελέγχου. Με την βοήθεια του συστήματος αυτού είναι δυνατόν να εντοπισθούν και να ελεγχθούν πλήρως τα σημεία εκείνα της παραγωγικής διαδικασίας των τροφίμων φαγητών στα οποία παρουσιάζονται κίνδυνοι ικανοί να προκαλέσουν βλάβη στην υγεία του ανθρώπου κατά την κατανάλωση τροφίμων. Στα σημεία, αυτά επομένως τα οποία αποτελούν και τα κρίσιμα σημεία ελέγχου της παραγωγής, οι κίνδυνοι μπορεί να εξουδετερωθούν ή να μειωθούν σε αποδεκτά σημεία με την λήψη διαφόρων μέτρων Η εφαρμογή του HACCP. Γενικός στόχος της ανάπτυξης και εφαρμογής των συστημάτων διασφάλισης της υγιεινής αξίας των τροφίμων είναι η βελτίωση της ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών από τις μονάδες παραγωγής τους με επικέντρωση των προσπαθειών στην παραγωγή ασφαλών τροφίμων και κατά συνέπεια την προάσπιση της υγείας του καταναλωτή. Το πρόσφατο παράδειγμα με τις διοξίνες είναι το πλέον χαρακτηριστικό. Ο κλάδος της παραγωγής τροφίμων ζωικής προέλευσης, και κυρίως του κρέατος, υπέστη τεράστιες ζημιές σε όλα τα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ενώ η κατανάλωση των συναφών προϊόντων σε ορισμένες περιπτώσεις μειώθηκε μέχρι και 80%. Στο Βέλγιο που ήταν το κράτος από το οποίο προήλθε το σκάνδαλο, οι οικονομικές

30 συνέπειες ήταν ακόμη πιο έντονες και αρκετές μονάδες παραγωγής κρέατος πουλερικών αναγκάστηκαν να αναστείλουν τις δραστηριότητές τους. Κάτι αντίστοιχο συμβαίνει και στις περιπτώσεις κρουσμάτων δηλητηρίασης από κατανάλωση αλλοιωμένων τροφίμων και γευμάτων που παρασκευάσθηκαν υπό ανεξέλεγκτες ή πλημμελείς συνθήκες παραγωγής. Η ζημιά που υφίσταται η μονάδα παραγωγής στις περιπτώσεις αυτές είναι πολλαπλή και συνοψίζεται στα εξής σημεία: > Υποχρέωση ανάληψης του κόστους νοσηλείας των παθόντων. > Πιθανή υποχρέωση καταβολής αποζημιώσεων προς τους παθόντες > Δικαστικές δαπάνες > Διασυρμός του ονόματος της εταιρίας από τα ΜΜΕ > Τεράστιες δαπάνες για την αποκατάσταση της καλής εικόνας της εταιρίας. Από τα προαναφερθέντα είναι προφανής η σκοπιμότητα εγκατάστασης συστημάτων διασφάλισης της υγιεινής αξίας των τροφίμων και στις μονάδες μαζικής εστίασης, οι οποίες εξυπηρετούν ετησίως έναν τεράστιο αριθμό πελατών. Το κόστος, επομένως, από την εκδήλωση μιας τροφικής δηλητηρίασης με υπαιτιότητα την εταιρία που προσφέρει τα τρόφιμα θα μπορούσε, ανάλογα με τον αριθμό των κρουσμάτων, να πάρει τεράστια έκταση. Και το κόστος αυτό είναι, όπως προαναφέρθηκε, τόσο άμεσο όσο και έμμεσο. Το δε έμμεσο κόστος, το οποίο είναι και το πιο σημαντικό, δυστυχώς δεν μπορεί να προσδιορισθεί επακριβώς διότι προκύπτει από την μείωση των πωλήσεων και τη δυσφήμηση της μονάδας. Η ταχύτητα και η αμεσότητα μετάδοσης των ειδήσεων με τα

31 σημερινά μέσα έχει ως αποτέλεσμα τα δυσάρεστα αυτά περιστατικά να γίνονται γνωστά σε σύντομο χρονικό διάστημα και στις πλέον απομακρυσμένες περιοχές. Με την εφαρμογή επομένως ενός λειτουργικού και αξιόπιστου συστήματος διασφάλισης της υγιεινής αξίας των τροφίμων όπως η HACCP, όλοι οι παραπάνω κίνδυνοι μπορούν να εξαλειφθούν ή τουλάχιστον να περιοριστούν δραστικά, με αποτέλεσμα οι περιπτώσεις εμφάνισης κρουσμάτων τροφικών δηλητηριάσεων να περιορισθούν στο ελάχιστο Οφέλη απο την εγκατάσταση και λειτουργία του συστήματος HACCP Σημαντικό κέρδος μπορεί να προκύψει από την κατάλληλη διαφημιστική προβολή του γεγονότος ότι μια μονάδα μαζικής εστίασης έχει εγκαταστήσει και εφαρμόζει ένα αποτελεσματικό και παγκοσμίως αναγνωρισμένο σύστημα διασφάλισης της υγιεινής των προϊόντων που προσφέρει για τη σίτιση των πελατών της, με αποτέλεσμα να είναι σε θέση να εγγυηθεί ότι η κατανάλωση τους είναι απολύτως ασφαλής. Το σύστημα αυτό θα αποτελέσει μια επιπλέον προσφορά υπηρεσίας, που σχετίζεται με το τόσο ευαίσθητο θέμα της κατανάλωσης υγιεινών και απολύτως ασφαλών τροφίμων, τα οποία σε καμιά περίπτωση δεν θα προκαλέσουν βλάβη στην υγεία του ανθρώπου. Τέλος, με το υψηλό επίπεδο παροχής προϊόντων και υπηρεσιών, στο οποίο έχουν φτάσει σήμερα όλες οι μονάδες

32 μαζικής εστίασης, η εγκατάσταση ενός τέτοιου συστήματος σε αυτές θα αποτελεί στοιχείο υπεροχής. Από την υλοποίηση ενός τέτοιου έργου είναι πιθανόν να προκόψουν και πολλαπλά έμμεσα οφέλη, τα οποία συνοψίζονται στα ακόλουθα σημεία. Αρχικά όλες οι μονάδες που θα εγκαταστήσουν το σύστημα θα αναγκαστούν να αλλάξουν προς το καλύτερο την όλη φιλοσοφία που σχετίζεται με την παραγωγή και τη διάθεση των φαγητών που προσφέρουν. Το προσωπικό που θα ασχολείται με τις νέες δραστηριότητες, εκτός από τις τεχνικές γνώσεις που είναι υποχρεωμένο να διαθέτει, θα πρέπει να αποκτήσει περαιτέρω γνώσεις υγιεινής, οι οποίες σχετίζονται άμεσα με γνώσεις μικροβιολογίας τροφίμων και των σωστών χειρισμών στους οποίους οφείλουν αυτά να υπόκεινται. Θα παρακολουθήσει σεμινάρια και θα ευαισθητοποιηθεί ακόμη περισσότερο σε θέματα που σχετίζονται με την υγεία του καταναλωτή και τις βλάβες που μπορεί να υποστεί από την βρώση ακατάλληλων προϊόντων. Θα μάθει να σέβεται ακόμη περισσότερο τον πελάτη, γεγονός που θα γίνει αντιληπτό σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα, και σίγουρα θα σχολιαστεί θετικά. Θα μειωθούν δραστικά και πιθανόν να εξαλείφθούν πλήρως οι περιπτώσεις εμφάνισης κρουσμάτων τροφικής δηλητηρίασης με όλα τα οικονομικά οφέλη που αυτό συνεπάγεται. Θα βελτιωθεί σημαντικά η εικόνα των μονάδων αυτών και έμμεσα των ξενοδοχείων, τόσο σε εθνικό και κυρίως σε διεθνές επίπεδο, με αποτέλεσμα να υπάρξει η δυνατότητα ακόμη και

33 αύξησης των πωλήσεων μετά από κατάλληλη διαφημιστική προβολή του γεγονότος αυτού. Θα ενισχυθεί ακόμη περισσότερο η εμπιστοσύνη των πελατών απέναντι στα συγκεκριμένα προϊόντα και τις υπηρεσίες που προσφέρονται από τα ξενοδοχεία και οι οποίες σχετίζονται άμεσα με την υγεία τους. Έμμεσα, τέλος θα βελτιωθούν σημαντικά και οι πρωτογενείς μονάδες παραγωγής πρώτων υλών, διότι θα αναγκαστούν και αυτές να συμμορφωθούν με τις υψηλές προδιαγραφές Ορθή εφαρμογή του HACCP για αποτροπή κάθε κινδύνου. Η αναγκαιότητα για τις ελληνικές επιχειρήσεις να πορευτούν προς την ολική ποιότητα είναι πλέον εμφανής, όσο μακρύς και κοπιαστικός και αν είναι ο δρόμος. Σ αυτό το πλαίσιο, η ανάπτυξη και πιστοποίηση ενός Συστήματος Διασφάλισης Ποιότητας είναι η «οδός» που εξασφαλίζει σε μια επιχείρηση το άνοιγμά της στην αγορά. Συγκεκριμένα, για τις εταιρίες που δραστηριοποιούνται στον ευαίσθητο χώρο των τροφίμων, η ευαισθητοποίηση του καταναλωτικού κοινού επιτυγχάνεται και μέσα από την ανάπτυξη και εφαρμογή ενός «Συστήματος Ανάλυσης Κινδύνων και Κρίσιμων Σημείων Ελέγχου» (HACCP).

34 To HACCP είναι μια μέθοδος αποδεκτή σε διεθνές επίπεδο και εφαρμόζεται στις βιομηχανίες τροφίμων με σκοπό την εξασφάλιση της ασφάλειας των τροφίμων, από το πρώτο στάδιο μέχρι την τελική χρήση. Οι πιθανοί κίνδυνοι, μικροβιολογικοί, φυσικοί και χημικοί, αναγνωρίζονται και ελέγχονται καθ όλη τη διάρκεια της παραγωγικής διαδικασίας. Επίσης το HACCP αναφέρει μέτρα για τον έλεγχο των κινδύνων. Σύμφωνα με την οδηγία 93/43 ΕΟΚ της Ευρωπαϊκής Ένωσης (άρθρο 2) η παρασκευή, μεταποίηση, παραγωγή, συσκευασία, αποθήκευση, μεταφορά, διανομή, διακίνηση και προσφορά προς πώληση ή διάθεση τροφίμων, πρέπει να γίνεται με υγιεινό τρόπο. Με άλλα λόγια, οι επιχειρήσεις τροφίμων οφείλουν να παίρνουν όλα τα απαραίτητα μέτρα που απαιτούνται για όλα τα στάδια της πρωτογενούς παραγωγής (π.χ. συγκομιδή, σφαγή ή άρμεγμα), ώστε τα τρόφιμα να είναι ασφαλή και υγιεινά Ο ρόλος του ΕΦΕΤ στην αλυσίδα της βιομηχανίας. Ο Ενιαίος Φορέας Ελέγχου Τροφίμων (ΕΦΕΤ) προχωρεί την οργάνωσή του έτσι ώστε να διασφαλίσει τον καλύτερο εντοπισμό των σημερινών προβλημάτων του εκλεκτικού μηχανισμού, την αντιμετώπισή τους και την ικανοποίηση των απαιτήσεων του νέου νομοθετικού πλαισίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η αναμόρφωση του νομοθετικού πλαισίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης και η δημιουργία του ΕΦΕΤ αποτελούν δύο

35 σημαντικούς παράγοντες που καθορίζουν τις υποχρεώσεις, αλλά και τις προοπτικές των επιχειρήσεων τροφίμων στη χώρα μας. Η νομοθεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης αναμορφώνεται σε θέματα που έχουν σχέση με: => την οδηγία τη σχετική με την υγιεινή των τροφίμων και με διάφορες άλλες οδηγίες που αφορούν τα υγειονομικά προβλήματα και διέπουν την παραγωγή και την διάθεση στην αγορά προϊόντων. => την υγεία των ζώων, που σχετίζονται με την διάθεση στην αγορά προϊόντων ζωικής προέλευσης και την ασφάλεια των ζωοτροφών, και τέλος => με τους επίσημους ελέγχους. Ο ΕΦΕΤ ιδρύθηκε λίγους μήνες πριν να ανακοινώσει η Ευρωπαϊκή Ένωση την αναμόρφωση του νομοθετικού πλαισίου της με την Λευκή Βίβλο και στο διάστημα αυτό προχώρησε στην οργάνωση του έτσι ώστε να διασφαλίσει τον καλύτερο εντοπισμό των σημερινών προβλημάτων του ελεγκτικού μηχανισμού, την αντιμετώπιση των προβλημάτων αυτών, αλλά και την ικανοποίηση των απαιτήσεων του νέου νομοθετικού πλαισίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης^. Η αναμόρφωση του νομοθετικού πλαισίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχει ως πρωταρχικό σκοπό τη διασφάλιση υψηλού επιπέδου υγειονομικής προστασίας για τις διάφορες κατηγορίες τις οποίες αφορά. Τη βάση όμως της αναμόρφωσης αποτελεί η αντίληψη του επιμερισμού των ευθυνών σε όσους συμμετείχαν στη διατροφική αλυσίδα και έχουν σχέση με την ασφάλεια των τροφίμων. Γίνεται φανερό ότι το μεγαλύτερο μέρος των ευθυνών

36 για τη διασφάλιση της υγιεινής των τροφίμων το έχουν οι επιχειρήσεις τροφίμων και αυτό φαίνεται από τις υποχρεώσεις τους όπως αποτυπώνονται στην κοινοτική οδηγία 93/43/ΕΟΚ, τη σχετική με τη υγιεινή των τροφίμων. Η οδηγία αυτή πρόσφατα ενσωματώθηκε, με πρωτοβουλία του ΕΦΕΤ, στην ελληνική νομοθεσία με την υπουργική απόφαση 1219/ καθορίζοντας τη βάση ενός ομοιόμορφου ελέγχου στις επιχειρήσεις τροφίμων. Η εφαρμογή των αρχών του συστήματος HACCP και των κανόνων ορθής υγιεινής πρακτικής, όπως περιγράφονται στην παραπάνω υπουργική απόφαση, αποτελεί βασική υποχρέωση των επιχειρήσεων τροφίμων. Το σύστημα HACCP καθορίζει όλα τα προληπτικά μέτρα και τις διαδικασίες που πρέπει να ακολουθούν οι επιχειρήσεις τροφίμων κατά την παραγωγική διαδικασία, ώστε να καθίσταται δυνατός ο εντοπισμός των σημείων στα οποία ο έλεγχος έχει ιδιαίτερη σημασία για την ασφάλεια των τροφίμων. Η εφαρμογή αυτοελέγχων από τις επιχειρήσεις, ώστε να γνωρίζουν αν τα προϊόντα ή τα συστατικά τους είναι σύμφωνα με καθορισμένες προδιαγραφές, η λήψη διορθωτικών μέτρων όταν οι έλεγχοι δείχνουν ότι ενδέχεται να εμφανιστούν προβλήματα και η τακτική αναθεώρηση του συστήματος HACCP είναι απαραίτητα σε κάθε επιχείρηση. Προγράμματα αυτοελέγχων επιβάλλονται σε ορισμένους κλάδους επιχειρήσεων τροφίμων από την υπάρχουσα νομοθεσία. Για άλλους τομείς, όμως, η εφαρμογή αυτοελέγχων

37 αποτελεί καινοτομία και επιβάλλεται σήμερα από την νομοθεσία με την Υπουργική Απόφαση 1219/ Θα πρέπει ιδιαίτερα να επισημανθεί ότι, κατά την εγκατάσταση ενός συστήματος HACCP, οι επιχειρήσεις τροφίμων καταρτίζουν το δικό τους ειδικό πρόγραμμα παρακολούθησης και τηρούν τα ανάλογα αρχεία, γνωρίζοντας ότι κανένα σύστημα HACCP δεν μπορεί να αποτελέσει αντιγραφή άλλου. Κάθε επιχείρηση έχει τις ιδιαιτερότητές της, οι οποίες θα πρέπει να εντοπίζονται κατά την εγκατάσταση του συστήματος για να είναι το σύστημα αποτελεσματικό. Στο σημείο αυτό είναι σημαντική η συμβολή των επιστημόνων της επιχείρησης. Ένα δεν υπάρχουν, είναι σημαντική η συμβολή εξωτερικών συμβούλων, με τους οποίους θα πρέπει να συνεργαστεί η επιχείρηση για να πετύχει την εγκατάσταση ενός αποτελεσματικού συστήματος HACCP.Η επιλογή των συμβούλων σ αυτή την περίπτωση θα πρέπει να στηρίζεται σε αυστηρά κριτήρια που θα τεκμηριώνουν τις γνώσεις και την εμπειρία τους. Η εγκατάσταση HACCP στην χώρα μας προβλέπει να έχει την απαιτούμενη ευελιξία, ώστε να λαμβάνει υπόψη της την ενδεχόμενη παρουσία διαφορετικών συνθηκών στην πράξη, ιδίως όσον αφορά στις μικρές επιχειρήσεις. Για τον σκοπό αυτό θα πρέπει να αναπτυχθούν οδηγοί (οδηγίες-κανόνες εφαρμογής) οι οποίοι θα έχουν υποστηρικτικό χαρακτήρα για την εγκατάσταση του συστήματος HACCP στις επιχειρήσεις αυτές. Για τις μικρές επιχειρήσεις θα πρέπει να διασφαλίζεται το απαιτούμενο επίπεδο υγιεινής που θα πρέπει να εφαρμόζουν οι

38 μικρές επιχειρήσεις, ώστε να μην τίθεται σε κίνδυνο η ασφάλεια των τροφίμων. Ο ΕΦΕΤ ξεκίνησε τις συναντήσεις με τους κλάδους των επιχειρήσεων τροφίμων, προκειμένου να τους ενημερώσει για τις απαιτήσεις της νομοθεσίας και να τους ενθαρρύνει στη συγγραφή κανόνων ορθής υγιεινής πρακτικής που αφορούν στον κλάδο τους, καθορίζοντας ήδη έναν «οδηγό» που βοηθά στην εκπόνησή τους. Οι γενικοί κανόνες ορθής υγιεινής πρακτικής, όπως περιγράφονται στην Υπουργική Απόφαση 1219/ , είναι τα ελάχιστα μέτρα υγιεινής που πρέπει να εφαρμόζουν οι επιχειρήσεις τροφίμων. Τα μέτρα αυτά, συμπληρούμενα με άλλα ειδικότερα που συνδέονται με το σύστημα HACCP κάθε επαγγελματικού κλάδου, πρέπει να περιγράφονται στους «οδηγούς» του συγκεκριμένου κλάδου. Η εκπόνηση των «οδηγιών» γίνεται είτε από τους επαγγελματικούς κλάδους είτε από άλλους ενδιαφερόμενους φορείς με τη συνδρομή του ΕΦΕΤ, είτε από τον ίδιο τον ΕΦΕΤ. Μετά την ολοκλήρωση της σύνταξής τους υποβάλλονται στον ΕΦΕΤ για την αξιολόγησή τους. Ελέγχονται από ειδική επιτροπή αξιολόγησης που συγκροτείται στο πλαίσιο του ΕΦΕΤ και αποτελείται από επιστήμονες που ορίζονται από αυτόν, από εκπροσώπους του επαγγελματικού κλάδου που υποβάλλει τους προς αξιολόγηση οδηγούς, των καταναλωτών, του Ελληνικού Οργανισμού Τυποποίησης (ΕΛΟΤ) και του Οργανισμού Πιστοποίησης Γεωργικών Προϊόντων (ΟΠΕΓΕΠ)

39 Θα πρέπει να επισημανθεί ότι κατά την εγκατάσταση ενός συστήματος HACCP, οι επιχειρήσεις τροφίμων καταρτίζουν το δικό τους ειδικό πρόγραμμα παρακολούθησης και τηρούν τα ανάλογα αρχεία., γνωρίζοντας ότι κανένα σύστημα HACCP δεν μπορεί να αποτελεί αντιγραφή άλλου. Τα προληπτικά αυτά μέτρα προβλέπεται να επεκταθούν σε όλα τα στάδια της διατροφικής αλυσίδας, από την πρωτογενή παραγωγή (ορθή γεωργική παραγωγή) έως την παράδοση στον τελικό καταναλωτή, προκειμένου να διασφαλιστεί η ασφάλεια των τροφίμων. Αυτό το γεγονός αυξάνει τους διαύλους συνεργασίας μεταξύ ΕΦΕΤ και Υπουργείου Γεωργίας, των δύο κατεξοχήν αρμοδίων φορέων, για να το πετύχουν. Η εφαρμογή κανόνων υγιεινής και του συστήματος HACCP από τις επιχειρήσεις τροφίμων βοηθά σημαντικά στην παραγωγή τροφίμων σύμφωνων με την νομοθεσία, συμβάλλοντας έτσι στην διασφάλιση του κυριότερου χαρακτηριστικού της ποιότητας των τροφίμων που είναι η ασφάλειά τους. 1. Εφημερίδα «ΚΕΡΛΟΣ» - 30 Αιτριλίου 2000 Αρθρο Γιάννης Ποποκωνστοντίνοί) 2. Εααγγελμστική Εατίοση FOOD SERVICE GUIDE 2001

40 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 ΣΠΟΓΓΩΔΗΣ ΕΓΚΕΦΑΛΟΠΑ0ΕΙΑ ΒΟΟΕΙΔΏΝ 5.1. Ορισμός και συμπτώματα Σπογγώδους Εγκεφαλοπάθειας Βοοειδών (ΣΕΒ). Η σπογγώδης εγκεφαλοπάθεια των βοοειδών (ΣΕΒ), ή αλλιώς γνωστή και ως ασθένεια των "τρελών αγελάδων", είναι μια μεταδοτική, αργά εξελισσόμενη ασθένεια που προκαλεί θανατηφόρες αλλοιώσεις στον εγκέφαλο των ενήλικων βοοειδών, τόσο των θηλυκών όσο και των αρσενικών*. Η ασθένεια δεν οφείλεται σε βακτήριο ή ιό, όπως συμβαίνει συνήθως με πολλές άλλες μεταδοτικές ασθένειες, αλλά φαίνεται να συνδέεται με ένα περίεργο μολυσματικό παράγοντα, που πιστεύεται ότι είναι μια "αυτο-πολλαπλασιαζόμενη" πρωτεΐνη (prion) όπως έχει βρεθεί να συμβαίνει και σε άλλες γνωστές αλλά μάλλον σπάνιες μολυσματικές εγκεφαλοπάθειες των ζώων (π.χ. ασθένεια "σκράπη" των αιγοπροβάτων) και του ανθρώπου (π.χ. νόσος του Creutzfeldt-Jacob). Η μετάδοση της μόλυνσης, με τον περίεργο αυτό παράγοντα (πρωτεΐνη), στα ζώα είναι βέβαιο ότι γίνεται μέσω της τροφικής αλυσίδας (κυρίως με τα κρεατοστεάλευρα), αλλά υπάρχουν ενδείξεις ότι το μόλυσμα μπορεί να περάσει και από μια μολυσμένη μητέρα στους απογόνους της. Η επώαση της ασθένειας (χρόνος που μεσολαβεί μεταξύ μόλυνσης και εκδήλωσης συμπτωμάτων) είναι μεγάλη (3-5 χρόνια) και αυτό

41 κάνει πολύ δύσκολο τον έγκαιρο εντοπισμό της πηγής του μολύσματος. Από την άλλη, δεν υπάρχει ακόμα εργαστηριακή μέθοδος διάγνωσης που να επιτρέπει τον έγκαιρο εντοπισμό τόσο των μολυσμένων ζωοτροφών όσο και των μολυσμένων ζώων (πριν την εκδήλωση συμτττωμάτων). Είναι προφανές ότι η μόλυνση γίνεται συνήθως σε νεαρή ηλικία, αλλά βέβαια η ασθένεια εκδηλώνεται στα ενήλικα ζώα. Η εκδήλωση της ασθένειας αρχίζει με το ζώο να εμφανίζεται νευρικό, φοβισμένο και ανήσυχο. Με την πρόοδο της ασθένειας, το ζώο αρχίζει να παίρνει στάση χαλαρή με ανοιχτά προς τα έξω τα άκρα, να περπατάει ακανόνιστα και να τρεκλίζει. Στη συνέχεια, το ζώο χάνει βάρος, κάνει "τρελές" κινήσεις και άσκοπα "κουτουλίσματα" και πεθαίνει. Μικροσκοπική εξέταση του μυαλού του ζώου, αποκαλύπτει χαρακτηριστική σπογγιόμορφη αλλοίωση του ιστού, που είναι και το κύριο διαγνωστικό στοιχείο της ασθένειας. Δεν υπάρχει ακόμα άλλη μέθοδος ασφαλούς διάγνωσης της νόσου, πριν δηλαδή τη θανάτωση του ζώου. Αν και δεν είναι ακόμα γνωστός ο ακριβής τρόπος διάχυσης του μολυσματικού παράγοντα μέσα στο σώμα του ασθενούς ζώου, από τις έρευνες που έχουν γίνει μέχρι τώρα φαίνεται ότι το μόλυσμα υπάρχει στο κεντρικό νευρικό σύστημα (μυαλό, νωτιαίος μυελός, μάτια κ.λ.π.) το οποίο θεωρείται για το λόγο αυτό ως υψηλού κινδύνου υλικό για τη μετάδοση της ασθένειας. Αντίθετα, δεν φαίνεται να υπάρχει στο κρέας (μυϊκοί ιστοί κ.λπ.) και στο γάλα αφού πειράματα μετάδοσης της ασθένειας, από τέτοια υλικά, σε ποντίκια ήταν αρνητικά. Ο παθογόνος παράγοντας (μόλυσμα, πρωτεΐνη) παρουσιάζει ασυνήθιστα 41