ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ

Transcript

1 1 ο ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΩΡΑΙΟΚΑΣΤΡΟΥ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ «Το ταξίδι του Οδυσσέα, από το μύθο στην ιστορία» ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ : Ευαγγελή Βλάχου, ΠΕΟ2, Φιλόλογος ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΥΣΑ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ : Κων/νιά Νιόπλια, ΠΕΟ2,Φιλόλογος 0

2 ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ Προλογικό σημείωμα 2 ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ 1. Το περιπετειώδες ταξίδι του Οδυσσέα 3 (Φοίβη Καραγιάννη, Γλαύκη Σέττα) 2. Οδυσσέας, το όνομα 6 (Συντακτική Ομάδα) 3. Οδυσσέας ο προσδιοριζόμενος 7 (Αικατερίνη Κύργια, Ελένη Μότσανου, Ξανθούλα Μπασάκου) 4. Η περιπέτεια του ομηρικού ήρωα μέσα από φράσεις του έπους 8 (Αικατερίνη Κύργια, Ελένη Μότσανου, Ξανθούλα Μπασάκου) ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ 5. Γυναικείες παρουσίες στο ταξίδι του Οδυσσέα 9 α. Οδυσσέας και Καλυψώ 9 (Παρασκευή Κώστα, Μαρία Μανδάλη) β. Οδυσσέας και Ναυσικά 11 (Αικατερίνη Κύργια, Ελένη Μότσανου, Ξανθούλα Μπασάκου) 6. Οδυσσέας και Πηνελόπη 12 (Φοίβη Καραγιάννη, Γλαύκη Σέττα) ΜΕΡΟΣ ΤΡΙΤΟ 7. Σύγχρονες αναγνώσεις της περιπέτειας του Οδυσσέα 13 α. «Έλληνες πρόσφυγες του 22» - «Σμύρνη» 13 (Σωτήριος Νάστας) β. Έλληνες της διασποράς μέσα από τις συνεντεύξεις τους 15 (Φοίβη Καραγιάννη, Μαρία Λαμπριανίδου, Μαρία Μανδάλη) γ. «Ένας θηλυκός Οδυσσέας» 21 (Συντακτική Ομάδα) 1

3 δ. Μικροί και μεγάλοι ήρωες της καθημερινότητας στο ταξίδι για την δική τους Ιθάκη 22 (Συντακτική Ομάδα) ΜΕΡΟΣ ΤΕΤΑΡΤΟ 8. Αν συναντούσα τον Οδυσσέα : δύο φανταστικές συνεντεύξεις 23 α. «Συνέντευξη με τον Οδυσσέα» 23 (Μαρία Μανδάλη) β. «Μία συνάντηση με τον Οδυσσέα.» 24 (Αικατερίνη Κύργια) 9. Ο ομηρικός ήρωας ως πηγή έμπνευσης 25 α. «Ω Θείε Οδυσσέα», ποίημα (Φοίβη Καραγιάννη) β. Εικονογραφίες 26 2

4 ΠΡΟΛΟΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ Μία αόρατη κλωστή φαίνεται να συνδέει τον Οδυσσέα του μύθου, τον ναυτικό, τον ταξιδευτή, με τον Έλληνα αλλά και τον άνθρωπο της νεώτερης εποχής που ταξιδεύει σε νερά δύσκολα ζώντας τις δικές του περιπέτειες. Αυτή την κλωστή προσπάθησε να ανακαλύψει η ομάδα των μαθητριών και μαθητών αυτού του προγράμματος ζώντας την δική τους περιπέτεια. Τους ευχαριστώ θερμά γι αυτό το ταξίδι και εύχομαι να γνωρίσουν πολλά ακόμα ταξίδια στην ζωή τους, ώστε να ζήσουν και να αξιοποιήσουν εμπειρίες. Το οφείλουν άλλωστε στον εαυτό τους. Ευαγγελή Βλάχου 3

5 ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ 1. Το περιπετειώδες ταξίδι του Οδυσσέα σε Ο ξακουστός Οδυσσέας ήταν βασιλιάς της πανέμορφης Ιθάκης.Ως κεντρικό πρόσωπο στην Οδύσσεια παρουσιάζεται πολυμήχανος αλλά και δύσμοιρος. Μέχρι σήμερα αποτελεί σύμβολο φιλοπατρίας, πίστης και αφοσίωσης προς την οικογένειά του. Μετά το τέλος του Τρωικού πολέμου και την κατάκτηση της Τροίας, το ταξίδι της επιστροφής του κράτησε δέκα ακόμη χρόνια και κατά τη διάρκειά του αυτός και οι σύντροφοί του ήρθαν αντιμέτωποι με πολλούς κινδύνους και έζησαν πολλές περιπέτειες, όπως περιγράφονται από τον Όμηρο. Σύμφωνα με το έπος πρώτα πήγαν στους Κίκονες, στους Λωτοφάγους και στους Κύκλωπες. Έπειτα στο νησί του Αιόλου, στους Λαιστρυγόνες και στο νησί της Κίρκης. Στη συνέχεια ταξίδεψαν μέχρι τον Άδη, πέρασαν από τις Σειρήνες και τα στενά της Σκύλλας και της Χάρυβδης. Τέλος ακολούθησαν οι στάσεις στο νησί του Ήλιου, της Καλυψώς και των Φαιάκων, οι οποίοι και τον οδήγησαν πίσω στο αγαπημένο του νησί, την Ιθάκη.Όλη αυτή η περιπετειώδης περιπλάνηση στη θάλασσα οφείλεται στα καιρικά φαινόμενα που συνάντησαν, αλλά κυρίως οφείλεται στην οργή των θεών και στις επιλογές του ίδιου του Οδυσσέα και προπάντων των συντρόφων του. Η συμπεριφορά των τελευταίων μάλιστα σε πολλές περιπτώσεις δεν ήταν καθόλου συνετή,ούτε σύμφωνη με τις υποδείξεις του αρχηγού τους, με αποτέλεσμα οι πράξεις τους να τους φέρουν σε δεινή θέση. Παράλληλα αξίζει να τονιστεί πως μέχρι σήμερα δεν έχουν βρεθεί τα ανάλογα αρχαιολογικά ευρήματα που να αποδεικνύουν ακριβώς την πορεία του μεγάλου αυτού ταξιδιού. Κάποιοι μελετητές το τοποθετούν μόνο στη Μεσόγειο, ενώ άλλοι υποστηρίζουν πως έφτασε έως την Αμερικανική Ήπειρο. Μεγάλη βαρύτητα στις έρευνες αυτές έχουν οι αστρονομικές αναφορές της Οδύσσειας, καθώς και οι επιπρόσθετες λεπτομέρειες που αναφέρονται από τον Όμηρο και αφορούν στη διάρκεια του ταξιδιού από σταθμό σε σταθμό,στην κατεύθυνση του ανέμου,στην πορεία του πλοίου καθώς και στις περιγραφές των τόπων-στάσεων του ήρωα και των συντρόφων του. Παρακάτω θα προσπαθήσουμε να κάνουμε μία περιγραφή της διαδρομής του Οδυσσέα βασιζόμενοι στην,άποψη της πλειοψηφίας των ερευνητών που τοποθετούν το ταξίδι αυτό μέσα στα όρια της Μεσογείου. Δώδεκα πλοία με πενήντα άντρες το καθένα είχε μαζί του ο Οδυσσέας, όταν έφυγε από την Τροία. Δυνατοί άνεμοι τους έβγαλαν από την πορεία τους και τους έσπρωξαν βόρεια στη χώρα των Κικόνων, για την οποία οι ερευνητές υποστηρίζουν πως πρόκειται για την πόλη Ίσμαρο που βρίσκεται στη Θράκη. Εκεί οι σύντροφοί του λεηλάτησαν την πόλη και έκλεψαν ζώα και κρασί,με αποτέλεσμα να τους επιτεθούν οι Κίκονες και να σκοτώσουν αρκετούς.οι υπόλοιποι μπήκαν στα καράβια και έφυγαν βιαστικά, όμως η θάλασσα ήταν αγριεμένη και αναγκάστηκαν να σταματήσουν για δύο μερόνυχτα σε μια κοντινή στεριά μέχρι να φτιάξει ο καιρός. Την Τρίτη ημέρα συνέχισαν το ταξίδι τους και πλησίαζαν στην Ιθάκη, όμως όταν έφτασαν στον Κάβο Μαλέα στην Πελοπόννησο, λίγο πιο έξω από τα Κύθηρα, ξέσπασε πάλι καταιγίδα. Οι δυνατοί άνεμοι τους οδήγησαν μετά από εννέα μέρες στη χώρα των Λωτοφάγων, η οποία εικάζεται ότι είναι στην Αφρική. Δύο είναι οι επικρατέστερες τοποθεσίες, ένα νησί έξω από το 4

6 Κάιρο της Αιγύπτου ή η σημερινή Μπεκάλτα της Τυνησίας. Εκεί οι ντόπιοι έτρωγαν κάτι γλυκά φρούτα, τους λωτούς, που προκαλούσαν αμνησία σε όποιον τα δοκίμαζε. Έτσι ο Οδυσσέας αντιλαμβανόμενος το κίνδυνο να ξεχάσουν την πατρίδα τους,αποφάσισε να εγκαταλείψουν βράδυ το νησί. Ταξιδεύοντας όλη τη νύχτα έφτασαν στο νησί των Κυκλώπων, το οποίο εικάζεται ότι είναι η Σικελία ή η νήσος Μαγιόρκα. Εκεί συνάντησαν τον Κύκλωπα Πολύφημο, γιο του Ποσειδώνα, ο οποίος έφαγε μερικούς άντρες. Για να ξεφύγουν ο Οδυσσέας τύφλωσε τον Πολύφημο, με αποτέλεσμα ο θεός στο εξής ζητώντας εκδίκηση για το γιο του να δυσκολέψει κι άλλο το ταξίδι τους. Στη συνέχεια άραξαν σε ένα νησάκι γεμάτο βράχια, όπου κατοικούσαν ο Αίολος με την οικογένειά του. Οι ερευνητές πιστεύουν ότι πρόκειται για τα Μινόρκα ή κάποιο άλλο νησί στη Νότια Ιταλία. Ο θεός των ανέμων τους φιλοξένησε και πριν φύγουν, έδωσε στον Οδυσσέα ένα σακί, στο οποίο είχε φυλακίσει όλους τους ανέμους εκτός από το Ζέφυρο, ο οποίος θα τους βοηθούσε να φτάσουν στην Ιθάκη. Πράγματι με αυτόν τον άνεμο πλησίασαν στην Ιθάκη τόσο, που έβλεπαν τα φώτα της από μακριά και ο Οδυσσέας χαλαρωμένος αποκοιμήθηκε. Τότε όμως οι σύντροφοί του πιστεύοντας ότι το περιεχόμενό του ήταν πολύτιμο, άνοιξαν το ασκί, με αποτέλεσμα να απελευθερωθούν όλοι οι άνεμοι και να τους απομακρύνουν για άλλη μία φορά από την αγαπημένη τους πατρίδα. Απογοητευμένοι βρέθηκαν πάλι πίσω στον Αίολο, ο οποίος αυτή τη φορά τους έδιωξε, γιατί θεώρησε πως είναι καταραμένοι από τους θεούς. Έπειτα από ταξίδι έξι ημερών έφθασαν στη γη των άγριων γιγάντων, των Λαιστρυγόνων, το οποίο υποθέτουμε ότι είναι η Σαρδηνία ή η Κορσική. Εκεί οι τρομεροί αυτοί γίγαντες ρίχνοντας τεράστιες πέτρες σκότωσαν πολλούς άνδρες, βυθίζοντας όλα τα καράβια εκτός από ένα, αυτό του Οδυσσέα και των λιγοστών συντρόφων του που γλίτωσαν. Απελπισμένοι από το χαμό των φίλων τους έφθασαν στο νησί της μάγισσας Κίρκης, κάπου στα παράλια της δυτικής Ιταλίας κατά τους μελετητές του ομηρικού έπους. Η μάγισσα αρχικά μεταμόρφωσε τους συντρόφους του Οδυσσέα γουρούνια, όμως εκείνος με τη βοήθεια του θεού Ερμή την έπεισε να επαναφέρει την ανθρώπινη μορφή τους. Έναν ολόκληρο χρόνο πέρασαν σε αυτό το πλούσιο νησί, όμως τους έλειπε πολύ η Ιθάκη και αποφάσισαν να φύγουν. Η Κίρκη, για να βοηθήσει τον Οδυσσέα, τον συμβούλεψε να πάει στον Άδη και να πάρει χρησμό από τον μάντη Τειρεσία, ώστε να μπορέσει να επιστρέψει σώος στην πατρίδα του. Στη συνέχεια ο άνεμος τους οδήγησε στον Ωκεανό, στο σημερινό Γιβραλτάρ, στον τόπο που τους είχε περιγράψει η μάγισσα ως τον Άδη και εκεί ο βασιλιάς της Ιθάκης μόνος του έκανε τις θυσίες και συνάντησε τις ψυχές των νεκρών. Η ψυχή του μάντη κρατώντας χρυσό σκήπτρο του φανέρωσε το μίσος του Ποσειδώνα εναντίον του, τον συμβούλεψε να μην πειράξει τα βόδια του Ήλιου, που θα συναντούσαν στη διαδρομή τους, και του μίλησε για τις συμφορές που τον περίμεναν στην Ιθάκη. Πριν φύγει, συνάντησε την νεκρή μητέρα του και τις ψυχές των νεκρών συμπολεμιστών του με τους οποίους και συνομίλησε. Από τον Ωκεανό και τον κάτω κόσμο ξαναγύρισε στο νησί της Κίρκης, η οποία προειδοποίησε τον Οδυσσέα για τους κινδύνους που θα συναντούσαν στη συνέχεια του ταξιδιού τους και του έδωσε οδηγίες, για να μπορέσουν να τους ξεπεράσουν. Ακολουθώντας τις πολύτιμες συμβουλές της βούλωσαν τα αυτιά τους με κερί και έδεσαν τον Οδυσσέα γερά στο κατάρτι, για να 5

7 μη μπορεί να ξεφύγει. Με αυτό τον τρόπο κατάφεραν να περάσουν από τις Σειρήνες, κάπου στην νότια Ιταλία και να γλυτώσουν από το μαγευτικό τους τραγούδι. Στη συνέχεια έφτασαν στο στενό της Σκύλλας και της Χάρυβδης, επίσης στη νότια Ιταλία, και κωπηλατώντας πολύ δυνατά πέρασαν από τη Χάρυβδη, που ρουφούσε το νερό και βύθιζε τα καράβια. Η Σκύλλα όμως με τα έξι κεφάλια κατάφερε να αρπάξει έξι άνδρες με καθένα από αυτό, ενώ ο Οδυσσέας με λιγοστούς πλέον συντρόφους ξέφυγε. Έχοντας χάσει και άλλους φίλους τους, συνέχισαν το κουραστικό τους ταξίδι, ώσπου έφθασαν στο νησί του Ήλιου. Ο Οδυσσέας θυμήθηκε το χρησμό του Τειρεσία και τις οδηγίες της Κίρκης και απαγόρευσε στους συντρόφους του να πειράξουν τα βόδια του Θεού, όμως αυτοί όταν τους τελείωσαν τα τρόφιμα, τον παράκουσαν και έσφαξαν τα ιερά ζώα για να φάνε. Έξι ημέρες ακόμη έμειναν στο νησί και την έβδομη μπήκαν στο καράβι τους για να φύγουν, όμως ο Δίας για να τους τιμωρήσει έριξε έναν κεραυνό πάνω στο κατάρτι και όλοι οι άνδρες πνίγηκαν εκτός από τον Οδυσσέα, ο οποίος σώθηκε κρατώντας ένα ξύλο από το ναυάγιο. Παλεύοντας με τα κύματα βρέθηκε ξανά στο στενό της Σκύλλας και της Χάρυβδης και με κόπο γλύτωσε από βέβαιο χαμό. Τελικά μετά από εννέα δύσκολα μερόνυχτα στη θάλασσα κατέληξε στην Ωγυγία, το νησί της όμορφης νύμφης Καλυψώς. Την Ωγυγία οι ερευνητές την τοποθετούν στη σημερινή Μάλτα ή στον πορθμό του Γιβραλτάρ. Η Καλυψώ αγάπησε τον Οδυσσέα πολύ και τον κράτησε κοντά της για επτά ολόκληρα χρόνια, ώσπου ο Ερμής ως απεσταλμένος των θεών της ζήτησε να αφήσει τον βασιλιά τη Ιθάκης να γυρίσει στο σπίτι του και στην πιστή του Πηνελόπη. Πέντε μέρες μετά ο Οδυσσέας αποχαιρέτησε την ωραία νύμφη και με τη σχεδία που ο ίδιος έφτιαξε πήρε για άλλη μια φορά το δρόμο της επιστροφής στην αγαπημένη του πατρίδα. Με οδηγό την Μεγάλη Άρκτο ταξίδεψε για δεκαεπτά ημέρες στη θάλασσα και την δέκατη όγδοη φάνηκε επιτέλους γη, όμως τότε τον είδε ο Ποσειδώνας και, ακόμη θυμωμένος μαζί του, βύθισε τη σχεδία του και ο Οδυσσέας ξαναβρέθηκε για ακόμα μια φορά ναυαγός. Τρείς μέρες πάλεψε με τα κύματα, μέχρι που βγήκε κολυμπώντας στο νησί των Φαιάκων, που εικάζεται ότι είναι το νησί Σεζάν, έξω από την Αλβανία. Η κόρη του βασιλιά Αλκίνοου, η Ναυσικά, τον βρήκε σε μια παραλία και τον οδήγησε στο παλάτι. Εκεί στο δείπνο φανέρωσε την ταυτότητά του και οι Φαίακες συγκινημένοι από τις περιπέτειες που τους αφηγήθηκε ετοίμασαν ένα καράβι γεμάτο δώρα και τον οδήγησαν στο νησί του. Έτσι τελείωσε το μακρύ χιλιοτραγουδισμένο ταξίδι της επιστροφής του βασιλιά Οδυσσέα στην πατρίδα του και το σπιτικό του μετά από είκοσι χρόνια απουσίας. Όμως τα βάσανά του δεν τελείωσαν εκεί, καθώς είχε ακόμη να αντιμετωπίσει τους υποψήφιους μνηστήρες της πιστής του Πηνελόπης, όπως άλλωστε είχε προφητεύσει ο μάντης Τειρεσίας. Ωστόσο, με τη βοήθεια της θεάς Αθηνάς νίκησε και βασίλεψε μέχρι τα βαθιά του γεράματα στην αγαπημένη του Ιθάκη. 6

8 2. Οδυσσέας, το όνομα Το όνομα αποτελεί ουσιαστικά την ταυτότητα του ομηρικού ήρωα. Όσο για την προέλευσή του στην πρώτη κιόλας ραψωδία του έπους, στο σημείο όπου η Αθηνά παραπονιέται στον Δία για την άδικη μεταχείριση του Οδυσσέα, διαβάζουμε Οὒ νό τ Ὀδυσσεύς Ἀργείων παρά νηυσί χαρίζετο ἱερά ῥέζων Τροίῃ ἐν εὐρείῃ;τί νύ οἱ τόσον ὠδύσαο, Ζεῡ; δηλαδή Τάχα ο Οδυσσέας ποτέ του στα πλοία τ αργίτικα δεν πρόσφερε θυσίες να σε τιμήσει μες στην πλατιά την Τροία; Τι θύμωσες λοιπόν μαζί του τόσο; Ο ρηματικός τύπος ὠδύσαο είναι αόριστος του ρήματος ὀδύσσομαι (ή και ὀδύομαι), που σημαίνει είμαι οργισμένος, πολύ δυσαρεστημένος με κάποιον. Έτσι το όνομα του ήρωα συνδέεται με την μοίρα του, αφού γνωρίζουμε ήδη από το προοίμιο της Οδύσσειας ότι ο Ποσειδώνας είναι οργισμένος μαζί του, γεγονός που θα οδηγήσει σε πολλές περιπέτειες τον Οδυσσέα. Αλλά και σε άλλα σημεία του έπους (ραψ.ε) γίνεται ανάλογη συσχέτιση του ονόματος και της τραγικής μοίρας του κεντρικού ήρωα Πηγή «Αναζήτηση και νόστος του Οδυσσέα» Δ.Ν.Μαρωνίτης 7

9 3. Οδυσσέας ο προσδιοριζόμενος Μερικοί από τους πιο χαρακτηριστικούς προσδιορισμούς που αποδίδονται τον κεντρικό ήρωα της Οδύσσειας από τον δημιουργό της, συνθέτουν μία προσωπικότητα ενδιαφέρουσα, δυναμική, μαχητική. Πολύτροπος, πολύστροφος, πολύβουλος, πολύγνωμος, πανέξυπνος Δολοπλόκος, ξύπνιος, πονηρός, πανούργος Μεγαλόσωμος, μπρατσωμένος, φοβερός, αγέραστος Γενναίος, θείος, αθάνατος, ένδοξος, περίφημος, πορθητής Έμπειρος Περιπλανώμενος, παραδαρμένος Αφανισμένος, δυστυχισμένος, βασανισμένος, πολύπαθος Δύσμοιρος, άμοιρος, τρισάμοιρος Μεγαλόψυχος, καρτερικός 8

10 4. Η περιπέτεια του ομηρικού ήρωα μέσα από φράσεις του έπους Από την άλωση της Τροίας έως την επιστροφή στην πατρίδα ο κεντρικός ήρωας της Οδύσσειας χρειάστηκε να διανύσει μία απόσταση μεγάλη, δύσκολη. Ξεκινά τη διαδρομή του ως ένδοξος πορθητής και στην πορεία, καθώς εμφανίζονται διάφορα εμπόδια, δοκιμάζεται. Αντέχει όμως, παλεύει και τελικά δικαιώνεται για να βρεθεί στην αγκαλιά των αγαπημένων του προσώπων. Ακολουθούν μερικές φράσεις που αποτυπώνουν αυτή την περιπετειώδη διαδρομή «αυτόν που πάτησε το κάστρο το ιερό», «με την δόξα του απέραντη» «τον παίδευε πόθος διπλός, του γυρισμού και της γυναίκας του» «οδυρόμενος για χώμα πατρικό», «στον θρήνο του δοσμένος», «με την καρδιά του βαριά και ασήκωτη», «βυθισμένος στον καημό του» «ξεχωρίζει η γνώμη του», «με την πολλή του γνώση Οδυσσέας», «στους θνητούς πρώτος στις αποφάσεις και τα πλάνα λόγια» «θα γυρίσει εκδικητής», «άγνωστος θα φτάσει στην πατρίδα», «μεταμφιεσμένος σε ζητιάνο» «όπου του μέλλεται να ξεφύγει από το δίχτυ της μεγάλης που τον βρήκε συμφορά» «μετά από τόσα βάσανα και πάθη γυρίζει πάλι στην πατρική γη» «ξέφυγε την μοίρα του θανάτου» «του Οδυσσέα τότε η καρδιά σπαρτάρισε», «πλημμύρισε χαρά βασανισμένος ο Οδυσσέας ο θείος» «ξέσπασαν και οι δύο σε θρήνο χαράς» 9

11 ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ 5. Γυναικείες παρουσίες στο ταξίδι του Οδυσσέα α. Οδυσσέας και Καλυψώ Η μεγάλη επιθυμία των Αχαιών να κατακτήσουν την Τροία πραγματοποιήθηκε με την αρπαγή της Ωραίας Ελένης, γυναίκας του Μενελάου, βασιλιά της Σπάρτης, από τον Πάρη, γιο του βασιλιά της Τροίας. Όλοι οι Αχαιοί, όπως και ο Οδυσσέας, ως βασιλιάς της Ιθάκης, έδωσαν όρκο, ότι αν κινδυνέψει η Ωραία Ελένη θα πάνε να τη σώσουν. Μετά από δέκα χρόνια πολέμου με την πολύτιμη βοήθεια του Οδυσσέα κατάφεραν να κατακτήσουν την Τροία, να σώσουν την Ωραία Ελένη και να γυρίσουν πίσω στην πατρίδα τους. Ο Οδυσσέας όμως στάθηκε άτυχος, καθώς οι θεοί του επιφύλασσαν πολλές περιπέτειες και βάσανα, που κράτησαν δέκα χρόνια. Μετά από πολλά χρόνια περιπλάνησης στη θάλασσα βρέθηκε στο νησί της νύμφης Καλυψώς, την Ωγυγία, όπου παρέμεινε εφτά χρόνια. Τα πρώτα χρόνια που πέρασε ο Οδυσσέας στην Ωγυγία, η σχέση μεταξύ του και της Καλυψώς ήταν ερωτική, καθώς ο Οδυσσέας είχε ζήσει πολλά και βρήκε καταφύγιο δίπλα στην όμορφη νύμφη. Όμως, τα επόμενα χρόνια άρχισε να επιθυμεί την πατρίδα του, την γυναίκα του και το παιδί του. Τα πρωινά τα περνούσε στο ακρογιάλι βλέποντας τη θάλασσα, έκλαιγε και ευχόταν να γυρίσει πίσω, ενώ τα βράδια η θεά τον ανάγκαζε να κοιμάται μαζί της. Στο δεύτερο συμβούλιο των θεών η Αθηνά ξαναφέρνει το θέμα του νόστου του Οδυσσέα, καθώς μια από τις αποφάσεις που πήραν οι θεοί δεν έχει εκτελεστεί: πρέπει ο Ερμής να ταξιδέψει στην Ωγυγία και να ανακοινώσει στην Καλυψώ την απόφαση των θεών να αφήσει τον Οδυσσέα να φύγει. Έτσι ο Ερμής φορώντας τα μαγικά του σανδάλια και πετώντας φτάνει στη μακρινή Ωγυγία. Η Καλυψώ γνωρίζοντας ότι ήρθε για σοβαρό λόγο, προτού μιλήσει, έστρωσε το τραπέζι για να φάνε. Μόλις έφαγαν, της ανακοίνωσε την εντολή των θεών, να αφήσει τον Οδυσσέα να γυρίσει στην πατρίδα του. Εδώ αξίζει να σημειώσουμε ότι οι εντολές του Δία αλλοιώθηκαν. Ο Δίας έδωσε στον Ερμή τις παρακάτω εντολές: Ο Οδυσσέας θα ταξιδέψει ολομόναχος με μια ξυλόδετη σχεδία, θα υποφέρει πολύ στο ταξίδι του, σε είκοσι μέρες θα φτάσει στο νησί των Φαιάκων, τη Σχερία, εκεί οι Φαίακες θα τον περιποιηθούν με μεγάλες τιμές και αφού του χαρίσουν πολύ πλούσια δώρα, θα το στείλουν με δικό τους καράβι στην Ιθάκη. Ο Ερμής λέει στην Καλυψώ ότι ο Δίας την προστάζει να αφήσει ελεύθερο τον Οδυσσέα, γιατί η μοίρα του το χει γραμμένο να επιστρέψει πίσω. Μόλις η Καλυψώ άκουσε την εντολή του Δία «πάγωσε». Στη συνέχεια ξεσπά οργισμένη και εκτρέπεται σε βαρείς χαρακτηρισμούς και σε παράπονα εναντίον των θεών. Ο θυμός της βέβαια αυτός είναι δικαιολογημένος, καθώς είναι μια ερωτευμένη γυναίκα που θέλουν να της στερήσουν τον αγαπημένο της. Τέλος, η Καλυψώ ανακοινώνει στον Οδυσσέα ότι η ίδια αποφάσισε να τον αφήσει ελεύθερο, για να του δείξει ότι τον αγαπάει και θέλει να είναι ευτυχισμένος. 10

12 Όταν η Καλυψώ ανακοινώνει στον Οδυσσέα την απόφασή της, τα συναισθήματά του είναι ανάμεικτα. Μελετητές υποστηρίζουν ότι ήταν επιφυλακτικός για τρεις λόγους: Φοβόταν μήπως του έχει στήσει παγίδα, κάτι που ήταν πολύ φυσιολογικό, αφού είχε δει και ζήσει πολλά. Δεύτερον, ξαφνιάζεται, επειδή μια ερωτευμένη γυναίκα δεν αποχωρίζεται εύκολα τον αγαπημένο της. Τέλος, νιώθει χαρά και ενθουσιασμό, αλλά δεν εκδηλώνεται για να μη θίξει την Καλυψώ και προκαλέσει την οργή της. Την επόμενη ημέρα ο Οδυσσέας και η Καλυψώ άρχισαν να φτιάχνουν την σχεδία. Τότε η θεά βρήκε την ευκαιρία να προσπαθήσει να του αλλάξει γνώμη: Ρωτάει με παράπονο τον Οδυσσέα γιατί βάζει πάνω από όλα την πατρίδα του, κατά κάποιο τρόπο τον προειδοποιεί ότι στο ταξίδι του θα περάσει πολλά βάσανα, μήπως φοβηθεί και δεν φύγει. Του υπενθυμίζει ότι μπορεί να τον κάνει αθάνατο, νομίζοντας έτσι ότι θα εκτιμήσει επιτέλους το μέγεθος αυτής της προσφοράς και τέλος συγκρίνει τον εαυτό της με την Πηνελόπη, κάνοντας έτσι τον εαυτό της θνητή. Τελικά όμως ο Οδυσσέας ευγενικά της υπενθυμίζει ότι θέλει να γυρίσει στην πατρίδα του και εκείνη το αποδέχεται, τον βοηθά να φτιάξει τη σχεδία του, τον συμβουλεύει και τον αποχαιρετά. 11

13 β. Οδυσσέας και Ναυσικά Βρισκόμαστε στη ραψωδία ζ (Οδυσσέως άφιξης εις Φαίακας), και η Αθηνά μπαίνει στο παλάτι του βασιλιά των Φαιάκων, του Αλκίνοου. Κατευθύνεται προς την κάμαρα της βασιλοπούλας Ναυσικάς, η οποία περιγράφεται ως μια κόρη με ασυνήθιστη ομορφιά. Η θεά παρουσιάζεται στο όνειρό της με τη μορφή μιας αγαπημένης της φιλενάδας. Μαλώνει τη Ναυσικά λέγοντάς της πως είναι τεμπέλα και την παρακινεί να πάει να πλύνει το πρωί τα προικιά της, γιατί πολύ γρήγορα θα παντρευτεί. Έτσι η Αθηνά στέλνει τη Ναυσικά στο ποτάμι. Φτάνει εκεί με ένα αμάξι, ενώ την ακολουθούν οι δούλες με τα πόδια. Ακολουθεί το πλύσιμο και το άπλωμα των ρούχων και στη συνέχεια το λουτρό των κοριτσιών και το φαγητό τους. Αμέσως μετά αρχίζει το παιχνίδι με τη σφαίρα, που χαροποιεί ιδιαίτερα τις κοπέλες. Ο Οδυσσέας κοιμάται κάπου εκεί κοντά αποκαμωμένος, χωρίς να έχει αντιληφθεί τίποτε. Την ώρα της αναχώρησης και ενώ τα ρούχα έχουν μαζευτεί, η θεά Αθηνά κάνει και πάλι την εμφάνισή της. Έβαλε την Ναυσικά να πετάξει τη σφαίρα σε μία από τις δούλες της. Δεν την πετυχαίνει όμως και η σφαίρα καταλήγει στο ρέμα. Τα κορίτσια αρχίζουν να φωνάζουν και ο Οδυσσέας ξυπνά. Νομίζει αρχικά ότι οι φωνές ανήκουν σε νύμφες, που παίζουν στο δάσος. Αποφασίζει τελικά να βγει και να δει. Είναι όμως γυμνός, γι αυτό παίρνει ένα κλαδί για να κρύψει τη γύμνια του. Πλησιάζει η ώρα της συνάντησής του με τη Ναυσικά. Η ωραία και το τέρας. Ο Οδυσσέας ταλαιπωρημένος από τις δοκιμασίες του Ποσειδώνα στέκεται μπροστά από την πανέμορφη Ναυσικά. Αποφασίζει να της μιλήσει από μακριά. Τα λόγια του στάζουν μέλι. Υμνεί την ομορφιά της, που μοιάζει μ αυτή της θεάς Άρτεμης. Καλοτυχίζει τον άντρα που θα την παντρευτεί. Αφού της λέει ότι είναι ένας ναυαγός από την Ωγυγία, παρακαλεί να του δώσουν ένα κομμάτι πανί για να σκεπαστεί και να του δείξουν το δρόμο για την πόλη. Εύχεται σε εκείνη ότι ποθεί: έναν καλό σύντροφο και σπίτι, ομορφιά και πάνω απ όλα ομόνοια με το σύντροφό της. Η δύναμη των λόγων του είναι ακατανίκητη. Η Ναυσικά αντιδρά θετικά. Του δίνει πληροφορίες για τον τόπο που βρίσκεται, του λέει ποια είναι. Ύστερα φωνάζει τις τρομαγμένες δούλες που είχαν διασκορπιστεί και ζητά να τον περιποιηθούν. Και όταν πια αλλαγμένος και, με τη βοήθεια της Αθηνάς, όμορφος παρουσιαστεί ξανά μπροστά της, αν βέβαια θελήσει, να μείνει στη χώρα τους. Οι δυο τους θα χωρίσουν όταν θα φτάσουν στην πόλη, δεν ήταν σωστό να δουν οι πολίτες τη βασιλοπούλα με έναν ξένο. Του δίνει όμως πολύτιμες πληροφορίες για να πετύχει τον πολυπόθητο γυρισμό στην πατρίδα του. 12

14 6. Οδυσσέας και Πηνελόπη Η Πηνελόπη είναι πιστή, γιατί ανέχεται και κάνει ελιγμούς προκειμένου να κρατήσει σε κάποια απόσταση τους μνηστήρες. Πιο συγκεκριμένα τους εξαπατά για να αποφύγει πιθανό γάμο με κάποιον απ αυτούς σε σύντομο χρονικό διάστημα. Δεν αποκλείει δεύτερο γάμο, αλλά τον καθυστερεί! Μ αυτόν τον τρόπο δεν τους εξαγριώνει. Είναι πολύτροπη, διότι σκαρφίζεται διάφορες δικαιολογίες για να επιβραδύνει τη λήψη απόφασης για το γάμο της. Ακόμη είναι επιφυλακτική και δύσπιστη, όταν παίρνει ειδήσεις που αφορούν τον άντρα της, κάτι που θα δυσκολέψει την αναγνώρισή του, όταν θα έρθει η ώρα. Όταν αντικρίζει τον Οδυσσέα, παρόλο που της έχει μιλήσει η Ευρύκλεια, εμφανίζεται μέσα της ένα δίλημμα: να μιλήσει στον άντρα της από απόσταση ή να πέσει στην αγκαλιά του και να τον φιλήσει; Εξωτερικά δείχνει ασυγκίνητη, αλλά εσωτερικά είναι πολύ αναστατωμένη. Τόσο ο γιος της,ο Τηλέμαχος, όσο και ο άντρας της θυμώνουν με την επιφυλακτικότητά της.η Πηνελόπη όμως είναι καχύποπτη, διότι φοβάται μήπως ο Οδυσσέας είναι κάποιος ξένος, που θέλει να την εξαπατήσει. Γι αυτό τον υποβάλλει σε δοκιμασία αναζητώντας αποδείξεις. Γι αυτή της την κίνηση, και όχι μόνο, πολλοί την αποκαλούν θηλυκό Οδυσσέα διακρίνοντας σ αυτή πολλά κοινά στοιχεία με εκείνον. Ο άντρας της παρόλο που είναι πολύτροπος και πονηρός, δεν αντιλαμβάνεται την παγίδα της. Μετά από τόσα χρόνια απουσίας, γεμάτα περιπέτειες, άλλη αντίδραση περίμενε από εκείνη, που ήταν σταθερό σημείο αναφοράς στην πολυκύμαντη ζωή του, από εκείνη που υποστήριξε ακόμη και μπροστά σε μία θεά, την Καλυψώ. Η απάντησή του ωστόσο αποτελεί αδιάσειστο στοιχείο της ταυτότητάς του και θα οδηγήσει την αγαπημένη του γυναίκα στην αγκαλιά του. Η πολυπόθητη ένωση των δύο συζύγων είναι πια γεγονός και μία από τις πιο συγκινητικές στιγμές της Οδύσσειας. 13

15 ΜΕΡΟΣ ΤΡΙΤΟ 7.Σύγχρονες αναγνώσεις της περιπέτειας του Οδυσσέα α. «Έλληνες πρόσφυγες του 22» Ιστορίες και αφηγήσεις που ταξίδεψαν από γενιά σε γενιά, από τον παππού στο εγγόνι και στο δισέγγονο. Η προγιαγιά αφηγείται πάντοτε το βράδυ με σβηστά τα φώτα, λόγια σαν νανούρισμα, αφηγήσεις για πατρίδες που εμείς οι νεότεροι δεν θα γνωρίσουμε. Η νύχτα τα σκεπάζει όλα και μαζί σκεπάζει και τα δάκρυα που τρέχουν από τα μάτια της και που δεν θέλει να τα δούμε. Ο προπάππους στην «Κερασούντα». Μπαίνουν Τούρκοι στο χωριό, οι μάνες φιλούν με δάκρυα στα μάτια τα παιδιά τους. Πέντε ξαδερφάκια με ηλικίες από 5-13 χρόνων τα παίρνουν και τα πηγαίνουν στην υπόγεια αποθήκη του σπιτιού, εκεί που φύλαγαν τα τυριά, το λάδι, τις ελιές. Τους λένε ότι δεν θα βγουν μόνα τους, αν δεν πάει κάποιος να τα φωνάξει.τρέμουν από φόβο, αγκαλιάζονται και κρύβονται, κλαίνε. Ακούν ποδοβολητά μέσα στο σπίτι και αρχίζει η σφαγή, φωνές, τσιρίδες και άλλη σφαγή, μετά ποδοβολητό αποχώρησης ακούν Τούρκικες κουβέντες και μετά σιωπή. Δεν κουνιούνται από τη θέση τους, φοβούνται, άραγε έμεινε κανείς ζωντανός; Μετά από τρεις μέρες μέσα στο σκοτάδι του υπογείου ακούν θόρυβο από κλάμα. Έχει έρθει η Τουρκάλα γειτόνισσα, έχει βρει την οικογένεια σκοτωμένη και κατέβηκε να πάρει τρόφιμα. Βλέπει μπροστά της τα παιδιά που πριν λίγες μέρες έπαιζαν με τα παιδιά της στην αυλή χαρούμενα και γελαστά. Τώρα ο τρόμος τούς έκλεψε το χαμόγελο. Γίνεται μια μεγάλη αγκαλιά γι αυτά. Τα συμβουλεύει να μείνουν κρυμμένα. Τρέχει, και πάντα κρυφά, τους φέρνει φαγητό. Αυτά πρέπει να ζήσουν, τα πονάει όπως και τα παιδιά της. Έπειτα από λίγες μέρες μοιράζεται το μυστικό της με τον άντρα της. Πέφτει στα πόδια του, τον παρακαλάει, αυτά τα παιδιά να τα σώσουν, το χρωστούν στους γονείς τους, που μέχρι χτες ήταν φίλοι τους και όχι εχθροί τους. Τα καταφέρνουν, ένα βράδυ κρυφά τα φυγαδεύουν, τα βάζουν σε μια βάρκα και τα στέλνουν στην Ελλάδα. Πρόσφυγες σε μια χώρα που θεωρούσαν πατρίδα τους. Αναγκάζονται να πάρουν το σφουγγάρι και να σβήσουν από τη μνήμη τους γονείς και συγγενείς. Τα παιχνίδια τους, το σπίτι με τους μεγάλους κήπους και τα λευκά μάρμαρα. Πρόσφυγες αλλά ζωντανοί. Και τα πέντε παιδιά μεγάλωσαν, έκαναν οικογένειες, αλλά την ιστορία του ξεριζωμού και της προσφυγιάς τους την αφηγούνται ακόμη και σήμερα τα εγγόνια στα δισέγγονα τους. 14

16 «Σμύρνη» «Τρέξτε να σωθείτε» «Γρήγορα στο λιμάνι» Τρέχει πάνω στο λευκό του άλογο για το λιμάνι. Βάρκες με στοιβαγμένους ανθρώπους και όταν δεν χωρούν άλλοι, τους πετούν αυτούς που περισσεύουν στη θάλασσα, ακόμη και κόβοντάς τους τα χέρια, που απλώνουν για να κρατηθούν. Αφήνει το άλογό του και μπαίνει βιαστικά στη βάρκα, χωρίς να γνωρίζει πού βρίσκεται η οικογένειά του, σφυρίζει στο άλογο και αυτό καλπάζει, μπαίνει μέσα στο νερό και βγαίνει πάλι από τη θάλασσα, αυτό το ταξίδι δεν μπορούν να το κάνουν μαζί. Από τη Σμύρνη, στη Σάμο, μετά στη Θήβα και τέλος Σέρρες. Όσοι απέμειναν από την οικογένεια, ξαναβρίσκονται πρόσφυγες και ξεριζωμένοι 15

17 β. Έλληνες της διασποράς μέσα από συνεντεύξεις τους Συνέντευξη πρώτη ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΕΡΩΤΩΜΕΝΟΥ : Φύλο : Θήλυ Ηλικία: 34 Οικογενειακή Κατάσταση : Παντρεμένη Χώρα Καταγωγής : Ελλάδα Χώρα Διαμονής : Αγγλία Χρόνος Διαμονής : 12 χρόνια 1)Τι σας έκανε να πάρετε την απόφαση να φύγετε από τη χώρα καταγωγής σας; Ήταν δική σας επιλογή ή αναγκαστήκατε; Δική μου επιλογή μεταπτυχιακέs σπουδές. 2)Ποια συναισθήματα είχατε την ώρα της αναχώρησής σας: α) για την πατρίδα που αφήσατε πίσω; Δεν σκεφτόμουν ότι θα λείψω για πολύ καιρό, ήμουν ενθουσιασμένη για τις καινούργιες σπουδές και για το ότι για πρώτη φορά θα έμενα μόνη μου σε μια ξένη χώρα που θα μου έδινε την ευκαιρία να ζήσω καινούργιες εμπειρίες. 3)Σας περίμενε κάποιος να σας φιλοξενήσει στη χώρα προορισμού σας; Όχι κανένας. 4)Ποια ήταν τα πρώτα συναισθήματα και οι σκέψεις σας κατά την άφιξή σας; Βρέθηκα μόνη μου στην εστία, η οποία ήταν άδεια, έβρεχε και έκανε κρύο και είχαν ξεχάσει να μου φέρουν την κουβέρτα που είχα παραγγείλει. Το καλοριφέρ δεν λειτουργούσε οπότε η πρώτη μέρα ήταν δύσκολη. 5)Οι άνθρωποι στη χώρα εγκατάστασής σας ήταν φιλόξενοι ή απόμακροι; Πόσο κράτησε το δεύτερο, αν σας συνέβη; Οι Άγγλοι ευγενικοί αλλά απόμακροι. Πολύ σύντομα όμως γνώρισα άλλους φοιτητές από διάφορες χώρες με τους οποίους έκανα παρέα. 6)Εγκλιματιστήκατε αμέσως στη χώρα υποδοχής ή όχι; Εγκλιματίστηκα γρήγορα και δεν είχα προβλήματα αλλά αισθανόμουν ξένη (όχι ότι αυτό με ενοχλούσε σε εκείνη την φάση) 7)Ποια ήταν τα μεγαλύτερα προβλήματα που αντιμετωπίσατε; 16

18 Δεν αντιμετώπισα μεγάλα προβλήματα, δεν είχα οικονομικό θέμα και οι άνθρωποι ήταν ευγενικοί (τυπικοί αλλά ευγενικοί) και είχα φιλίες με φοιτητές. 8)Έχει αλλάξει κάτι σε σχέση με τον πρώτο καιρό της εγκατάστασής σας; Τώρα τα πράγματα είναι τελείως διαφορετικά, μένω μόνιμα στην Αγγλία και δουλεύω εδώ. Η πρώτη μου γλώσσα ουσιαστικά είναι τα Αγγλικά και η οικογένειά μου είναι εδώ. Βέβαια ακόμα δεν αισθάνομαι 100% Αγγλίδα αλλά η ζωή μου είναι εδώ. Δεν αισθάνομαι πλέον την Ελλάδα ως πατρίδα. 9)Σας έλειπε η πατρίδα; Όχι δεν μου έλειπε, περνούσα πολύ ωραία στην Αγγλία ως φοιτήτρια και επισκεπτόμουν την Ελλάδα συχνά. Αυτό που μου λείπει τώρα είναι κάποια μέλη της οικογένειάς μου και κάποιες φίλες μου, και το γεγονός ότι ουσιαστικά εγώ και ο άντρας μου είμαστε μόνοι μας. Στην Αγγλία έχω πολλές γνωριμίες αλλά δεν έχω στενές φιλίες. Ο λόγος δεν είναι η ίδια η Αγγλία αλλά το γεγονός ότι με τις υποχρεώσεις δεν υπάρχει χρόνος και διάθεση για ουσιαστικές φιλίες σας αυτές που είχες στο σχολείο και στο πανεπιστήμιο. 10)Υπάρχει κάτι που κουβαλάτε από την πατρίδα σας (αντικείμενο, ανάμνηση, κάτι άλλο); Όχι, όμως είμαι πλήρως ενημερωμένη για το τι γίνεται στην Ελλάδα. Η μητέρα μου με επισκέπτεται συχνά και εγώ κατεβαίνω αρκετά συχνά. 11)Σκέφτεστε το ενδεχόμενο της επιστροφής σας και γιατί; Όχι, δεν πιστεύω ότι θα ήταν ιδανική λύση για την οικογένειά μου για διάφορους λόγους, οικονομικούς και άλλους. Θα ήθελα να επισκέπτομαι την Ελλάδα συχνά αλλά δεν νομίζω ότι θα ήταν εφικτό να μένω μόνιμα στην Ελλάδα. 17

19 Συνέντευξη δεύτερη ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΕΡΩΤΩΜΕΝΟΥ : Φύλο : άρρεν Ηλικία: 33 Οικογενειακή Κατάσταση : Άγαμος Χώρα Καταγωγής : Ελλάδα Χώρα Διαμονής : Γερμανία Χρόνος Διαμονής : 1 χρόνος 1)Τι σας έκανε να πάρετε την απόφαση να φύγετε από τη χώρα καταγωγής σας; Ήταν δική σας επιλογή ή αναγκαστήκατε; Έφυγα, διότι στην Γερμανία. δεν υπήρχαν δουλειές στην Ελλάδα και προσπάθησα να βρω καλύτερες συνθήκες 2)Ποια συναισθήματα είχατε την ώρα της αναχώρησής σας: α) για την πατρίδα που αφήσατε πίσω; Κανένα ιδιαίτερο συναίσθημα. β) για τα αγαπημένα σας πρόσωπα; Νοσταλγία που δεν θα τα βλέπω πολύ συχνά. 3)Σας περίμενε κάποιος να σας φιλοξενήσει στη χώρα προορισμού σας; Όχι, κανένας. Μόνος θα έμενα στην Γερμανία, απλά είχα φροντίσει από πριν να βρω σπίτι. 4)Ποια ήταν τα πρώτα συναισθήματα και οι σκέψεις σας κατά την άφιξή σας; Ευχάριστα, γιατί το Βερολίνο το ήξερα από πριν και είναι πολύ όμορφη πόλη. 5) Οι άνθρωποι στη χώρα εγκατάστασής σας ήταν φιλόξενοι ή απόμακροι ; Πόσο κράτησε το δεύτερο, αν σας συνέβη; Όχι, καθόλου, στο Βερολίνο οι άνθρωποι είναι πολύ φιλικοί και φιλόξενοι. 6)Εγκλιματιστήκατε αμέσως στη χώρα υποδοχής ή όχι; Ναι, εγκλιματίστηκα αμέσως, γιατί το Βερολίνο έχει πολλά κοινά με την Ελλάδα και υπάρχουν πολλοί μετανάστες από όλον τον κόσμο. 18

20 7)Ποια ήταν τα μεγαλύτερα προβλήματα που αντιμετωπίσατε; Η εύρεση σπιτιού, όταν χρειάστηκε να μετακομίσω, και η εκμάθηση της γλώσσας. 8)Έχει αλλάξει κάτι σε σχέση με τον πρώτο καιρό της εγκατάστασής σας; Έχω κάνει περισσότερες παρέες και προσαρμόστηκα περισσότερο. Έχω μάθει και την γλώσσα σε κάποιο βαθμό. 9)Σας έλειπε η πατρίδα; Η πατρίδα όχι. Εδώ νιώθω περισσότερο οικεία. 10)Υπάρχει κάτι που κουβαλάτε από την πατρίδα σας (αντικείμενο, ανάμνηση, κάτι άλλο); Αναμνήσεις των αγαπημένων μου προσώπων. 11)Σκέφτεστε το ενδεχόμενο της επιστροφής σας και γιατί; Μόνο στην περίπτωση που δεν με ακολουθήσει στο εξωτερικό η οικογένεια μου και οι συγγενείς μου, μόνο τότε θα επιστρέψω. 19

21 Συνέντευξη τρίτη ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΕΡΩΤΩΜΕΝΟΥ : Φύλο : θήλυ Ηλικία: 14 Οικογενειακή Κατάσταση : - Χώρα Καταγωγής : Ελλάδα Χώρα Διαμονής : Γερμανία Χρόνος Διαμονής : 1 χρόνος 1)Τι σας έκανε να πάρετε την απόφαση να φύγετε από τη χώρα καταγωγής σας; Ήταν δική σας επιλογή ή αναγκαστήκατε; Αναγκαστήκαμε να φύγουμε λόγω κακών οικονομικών συνθηκών. Πάντως δε θα θέλαμε να φύγουμε με τίποτα από την Ελλάδα 2)Ποια συναισθήματα είχατε την ώρα της αναχώρησής σας: α) για την πατρίδα που αφήσατε πίσω; Στην αρχή δάκρυσα, αλλά μετά δεν ένιωθα τίποτα, ένα απόλυτο κενό. β) για τα αγαπημένα σας πρόσωπα; Αναρωτιόμουν αν ποτέ θα βρισκόμουν με τους φίλους μου. Θα ανταμώναμε σύντομα ή θα πήγαιναν και αυτοί σε κάποια ξένη χώρα για να επιβιώσουν; 3)Σας περίμενε κάποιος να σας φιλοξενήσει στη χώρα προορισμού σας; Ο πατέρας μου είχε έρθει λίγο καιρό νωρίτερα για να βρει δουλειά και σπίτι. Προσπάθησε να μας κάνει να νιώσουμε καλά και όχι σαν χαμένοι στο διάστημα 4)Ποια ήταν τα πρώτα συναισθήματα και οι σκέψεις κατά την άφιξή σας; Κενό! Χωρίς πολλές ομιλίες και σκέψεις, μόνο τα απαραίτητα. Ένιωθα άσχημα και απελπιστικά τις πρώτες ημέρες. 5)Οι άνθρωποι στη χώρα εγκατάστασής σας ήταν φιλόξενοι ή απόμακροι ;Πόσο κράτησε το δεύτερο,αν σας συνέβη; Οι άνθρωποι στη Γερμανία ήταν φιλόξενοι. Βρήκα φίλους και στο σχολείο, γνωριστήκαμε και με τα παιδιά στη γειτονιά. Όμως δεν παύει να μην είναι έλληνες 6)Εγκλιματιστήκατε αμέσως στη χώρα υποδοχής ή όχι; ΟΧΙ. Στην αρχή ήταν πάρα πολύ δύσκολα. Η μητέρα μου έκλαιγε συνεχώς και η οχτάχρονη αδελφή μου μας ρωτούσε συνεχώς γιατί φύγαμε 20

22 7)Ποια ήταν τα μεγαλύτερα προβλήματα που αντιμετωπίσατε; Η γλώσσα ήταν ένα από τα προβλήματα. Είχα μάθει λίγα γερμανικά στο Δημοτικό και στην 1 η Γυμνασίου. Ύστερα ήταν το άδειο σπίτι, κοιμόμασταν σε στρώματα 8)Έχει αλλάξει κάτι σε σχέση με τον πρώτο καιρό της εγκατάστασής σας; Στους πρώτους μήνες που ήμουν εδώ το μόνο που είχε αλλάξει ήταν ότι έκανα νέες γνωριμίες στο σχολείο. Ο μπαμπάς μου δούλευε και πληρωνόταν. Όμως η αδελφή μου δεν μπορούσε και δεν μπορεί να καταλάβει γιατί φύγαμε. 9)Σας έλειπε η πατρίδα; Η πατρίδα μού λείπει πολύ και θα μου λείπει για όσο θα είμαι εδώ 10)Υπάρχει κάτι που κουβαλάτε από την πατρίδα σας (αντικείμενο, ανάμνηση, κάτι άλλο); Πριν φύγω από την Ελλάδα οι φίλες μου μου χάρισαν μερικά αναμνηστικά δώρα. 11)Σκέφτεστε το ενδεχόμενο της επιστροφής σας και γιατί; Σ αυτό δεν μπορώ να απαντήσω. Ο μπαμπάς μου λέει πως όλα εξαρτώνται από την κρίση 21

23 γ. Ένας θηλυκός Οδυσσέας Τι θα σκεφτόσασταν, αν σας λέγαμε ότι στην εποχή μας υπάρχουν άνθρωποι που πωλούν τα ανήλικα παιδιά τους για να επιβιώσει η οικογένειά τους; Αυτή είναι η ιστορία ενός εντεκάχρονου κοριτσιού από το μακρινό Θιβέτ. Η μικρή ανήκε σε μία οικογένεια πολυμελή και είχε πάρει τη θέση της μητέρας της κάνοντας όλες τις δουλειές του σπιτιού. Η οικογένεια αντιμετώπιζε πολλά οικονομικά προβλήματα και η λύση δόθηκε από τον πατέρα, που αποφάσισε να πουλήσει την κόρη του σε έναν εβδομηντάχρονο.. Ξαφνιαστήκατε; Κάτι τέτοιο φαίνεται να είναι συνηθισμένο σε εκείνη τη γωνιά της γης. Η μικρή θα παντρευόταν έναν κύριο. Εβδομήντα χρονών! Αναρωτιέστε τι έγινε τελικά; Η ιστορία έγινε γνωστή μέσω των Μ.Μ.Ε. και άρχισε ένας αγώνας για τη συγκέντρωση χρημάτων, που θα δίνονταν στην οικογένεια και θα έσωζαν το μικρό κορίτσι από μια δυσάρεστη περιπέτεια. Η μικρή σώθηκε. Πόσα άλλα κορίτσια όμως πέφτουν θύματα εκμετάλλευσης από μεγαλύτερους και ζουν μια ζωή σκληρή και αβάσταχτη; Συμβαίνει δίπλα μας.ας κοιτάξουμε λοιπόν καλύτερα γύρω μας και ας βοηθήσουμε όπως μπορούμε, Τώρα. 22

24 δ. Μικροί και μεγάλοι ήρωες της καθημερινότητας στο ταξίδι για τη δική τους Ιθάκη Τα παιδιά του Τρίτου Κόσμου, που δεν έχουν νερό και φαγητό και παλεύουν για τα εντελώς απαραίτητα Ο νέος ή η νέα που εγκαταλείπει τη χώρα του αναζητώντας καλύτερη τύχη στο εξωτερικό Ο συμμαθητής μας που αναγκάζεται να φύγει με την οικογένειά του, γιατί οι γονείς του βρήκαν δουλειά σε μία άλλη χώρα Ένας άρρωστος ή τραυματίας συνάνθρωπός μας, που αγωνίζεται για την αποκατάσταση της υγείας του Ο εξαρτημένος (από τα ναρκωτικά, το αλκοόλ, τον Η/Υ) που προσπαθεί να απεξαρτηθεί Τα παιδιά που κακοποιούνται και είναι ανήμπορα να αντιδράσουν Τα άτομα της Τρίτης Ηλικίας που ζουν στο περιθώριο Ένα παιδί που βιώνει την απώλεια ενός γονιού ή και των δύο, χωρίς να μπορεί να καταλάβει το γιατί Τα αδέσποτα ζώα που δοκιμάζουν τα όρια της ανθρωπιάς μας ΑΛΛΑ ΚΑΙ Το μικρό παιδί που κάνει τα πρώτα του βήματα ανακαλύπτοντας σιγά σιγά τον κόσμο Ο έφηβος που προσπαθεί να καταλάβει το καλό και το κακό Ο νέος ή η νέα που ξεκινά την περιπέτεια της επαγγελματικής καριέρας Ο μαθητής που καθημερινά παλεύει για τους βαθμούς του θέλοντας να ικανοποιήσει τους γονείς του Τ Ε Λ Ι Κ Α ΟΛΟΙ ΚΡΥΒΟΥΜΕ ΕΝΑΝ ΟΔΥΣΣΕΑ ΜΕΣΑ ΜΑΣ ΑΦΟΥ ΕΙΜΑΣΤΕ ΑΝΑΓΚΑΣΜΕΝΟΙ ΝΑ ΖΗΣΟΥΜΕ ΤΗ ΜΕΓΑΛΗ ΠΕΡΙΠΕΤΕΙΑ ΤΗΣ ΖΩΗΣ 23

25 ΜΕΡΟΣ ΤΕΤΑΡΤΟ 8.Αν συναντούσα τον Οδυσσέα : δύο φανταστικές συνεντεύξεις α. «Συνέντευξη με τον Οδυσσέα» Προτού ξεκινήσουμε την συνέντευξη, θα ήθελα να σας πω ότι είμαι βαθύτατα συγκινημένη και σας χρωστώ ευγνωμοσύνη που με χαρά δεχτήκατε να μιλήσουμε για το ταξίδι σας. Ας μπούμε στο θέμα. Πώς νιώσατε όταν θα πηγαίνατε στη Τροία; Νιώσατε αγωνία ή μήπως ήσασταν αισιόδοξος ότι θα νικούσατε, αφού στο πλευρό σας ήταν ο Αγαμέμνονας; Μήπως κάποιος από το πλήρωμά σας δεν σας εμπιστεύτηκε; Ας φύγουμε από το ταξίδι σας προς την Τροία. Ας πάμε στο ταξίδι σας προς την Ιθάκη. Στην αρχή, λογικά, νιώθατε σίγουρος για την επιστροφή σας. Όμως, όταν συναντήσατε το πρώτο σας πρόβλημα, πώς νιώσατε; Ότι θα τα καταφέρνατε μαζί με τους συντρόφους σας; Για παράδειγμα με τον Κύκλωπα. Πρέπει να είστε πάρα πολύ έξυπνος για να σκεφτείτε τον τρόπο που θα γλυτώνατε. Πείτε μου στη σύλληψη της ιδέας, προκειμένου να μην φάει άλλους συντρόφους σας ο Κύκλωπας, να του παρουσιαστείτε ως «ο κανένας», να τον κάνετε να μεθύσει και ύστερα να τον τυφλώσετε, σας βοήθησε κάποιος πολύ πονηρός σύντροφος; Όλο αυτό το είχατε σχεδιάσει, αφού του παρουσιαστήκατε ή σιγά σιγά αυτοσχεδιάζατε; Πώς ήσασταν τόσο σίγουρος ότι όλο αυτό θα πετύχαινε; Όταν ξεφύγατε από το Κύκλωπα, μήπως ήσασταν καχύποπτοι και προετοιμασμένοι για το επόμενό σας εμπόδιο; Μέσα από τις περιπέτειές σας πιστεύω πως εσείς αλλά και οι αναγνώστες καταλάβαμε πόσο γενναίος και τολμηρός ήσαστε. Για παράδειγμα, όταν φτάσατε στο νησί της Κίρκης, πώς μπορέσατε να απειλήσετε μια μάγισσα; Δεν νιώσατε φόβο; Αν ύστερα σας έκανε κάτι; Τέλος, προτού τελειώσουμε την συνέντευξή μας, θα ήθελα να σας κάνω μια ερώτηση. Όταν φύγατε από την Τροία, δεν φοβόσασταν μήπως οι θεοί είναι οργισμένοι μαζί σας, αφού καταστρέψατε τους ναούς τους στον πόλεμο; Σας ευχαριστώ για το χρόνο σας, νιώθω τυχερή που είχα την ευκαιρία να μιλήσω μαζί σας και να σας γνωρίσω. 24

26 β. «Mία συνάντηση με τον Οδυσσέα» Είναι τιμή μου που βρίσκομαι δίπλα σας. Κάθε φορά που ξεφυλλίζω το βιβλίο της ιστορίας σας, έρχονται στο μυαλό μου κάποιες ερωτήσεις. Σε όλες τις περιπέτειες που έχετε βιώσει, όπως οι Κύκλωπες, οι Σειρήνες αλλά και το στενό της Σκύλλας και της Χάρυβδης, πώς αντέξατε και επιβιώσατε; Σίγουρα θα ταλαιπωρηθήκατε πολύ και θα νιώσατε έτοιμος να τα παρατήσετε αλλά πάντα συνεχίζατε. Όσες φορές έχω βάλει τον εαυτό μου στη θέση σας, απελπίζομαι και νιώθω ότι εγώ δε θα τα κατάφερνα, ίσως γιατί δεν έχω ζήσει κάτι παρόμοιο και δεν ξέρω ποιες είναι οι πραγματικές ικανότητες ενός ανθρώπου, ο οποίος καταλήγει μόνος του και θαλασσοδέρνεται με τα κύματα. Μία άλλη ερώτηση που θα ήθελα να σας κάνω είναι πώς σκεφτόσασταν τόσα σχέδια για να ξεγελάσετε τους εχθρούς σας; Όπως στην περίπτωση του Κύκλωπα Πολύφημου, που αν δεν τον είχατε τυφλώσει δε θα υπήρχε ελπίδα σωτηρίας. Περισσότερο απ όλα όμως, θέλω να μου πείτε, όταν ξεπερνούσατε μία δυσκολία και παίρνατε το δρόμο της επιστροφής, ξέρατε πού πηγαίνατε ή απλά πορευόσασταν χωρίς καμία βοήθεια ελπίζοντας πάντα ότι θα φτάσετε κάποτε στην Ιθάκη; Αφού γυρίσατε σπίτι σας μετά από τόση κούραση και αντικρίσατε τους μνηστήρες, πώς νιώσατε; Σίγουρα θα ήσασταν εξαντλημένος ψυχικά και σωματικά και δεν θα μπορούσατε να υποστείτε άλλη δοκιμασία. Αλλά καταφέρατε και τους εξοντώσατε! Το τελευταίο πράγμα που θέλω να μάθω είναι, αφού είχατε γυρίσει στην Ιθάκη και ήσασταν ξανά με την Πηνελόπη και τον γιο σας, τον Τηλέμαχο, ποια ήταν τα συναισθήματά σας; Θεωρώ ότι ίσως δεν το πιστεύατε. Σίγουρα νιώθατε χαρά και ευχαρίστηση. Ευχαριστούσατε την Αθηνά και τους θεούς που σας άφησαν να επιστρέψετε και σας βοήθησαν να το πετύχετε αυτό; Τέλος, θέλω να σας πω ένα μεγάλο ΜΠΡΑΒΟ που αντέξατε τόσες δυσκολίες. Για εμένα είστε παράδειγμα προς μίμηση για πολλούς ανθρώπους που έχουν έναν στόχο και προσπαθούν να τον φέρουν εις πέρας.. 25

27 Από τα χείλη του Ομήρου, του μεγάλου ποιητή, τ όνομά σου έγινε θρύλος απ άκρη σ άκρη σ όλη τη γη! 9. Ο ομηρικός ήρωας ως πηγή έμπνευσης α. «Ω Θείε Οδυσσέα» Δέκα χρόνια πολεμούσες με του Πριάμου τα παιδιά κι άλλα τόσα περιπλανιόσουν μες τα νερά τα αλμυρά... Τα καλύτερά σου χρόνια, σαν ομίχλη παγερά, φύγανε το ένα μετά το άλλο από αγάπη αδειανά! Πόσο μάτωσες στ αλήθεια στο κορμί και στην ψυχή με τη σκέψη στην Ιθάκη που τόσο λαχταρούσες να γευτείς! Την κλεψύδρα αν μπορούσες να γυρίσεις στην αρχή, μαγικά όλα ν αλλάξουν μοναχά σε μια στιγμή... Άραγε, ποια θα ήταν η δική σου επιλογή; Θα ταξίδευες με ρότα σαν αεράκι απαλή ή θα έπεφτες με πάθος μες τα σκούρα τα νερά για να δοξαστείς και πάλι,νικητής εσύ ξανά; 26

28 β. Εικονογραφίες 1.<<Οδυσσέας θαλασσοδαρμένος>> Κωνσταντίνος Καλαϊτζίδης 2.<<Η οργή του Ποσειδώνα ξεσπά>> Φ.Καραγιάννη, Γλ.Σέττα 3.<<Κύκλωπας>> Φ.Καραγιάννη, Γλ.Σέττα 4.<<Λαιστρυγόνες>> Φ.Καραγιάννη, Γλ.Σέττα 5.<<Σκύλλα και Χάρυβδη>> Φ.Καραγιάννη, Γλ.Σέττα 6.<<Καλυψώ>> Μαρία Λαμπριανίδου 7.<<Κίρκη>> Φ.Καραγιάννη, Γλ.Σέττα 8.<<Κίρκη>> Γλαύκη Σέττα 9.<<Ναυσικά>> Φοίβη Καραγιάννη 10.<<Μνηστήρες>> Φ.Καραγιάννη, Γλ.Σέττα 27

29 1.<<Οδυσσέας θαλασσοδαρμένος>> Κωνσταντίνος Καλαϊτζίδης 28

30 2.<<Η οργή του Ποσειδώνα ξεσπά>> Φ.Καραγιάννη, Γλ.Σέττα 0

31 3.<<Κύκλωπας>> Φ.Καραγιάννη, Γλ.Σέττα 1

32 4.<<Λαιστρυγόνες>> Φ.Καραγιάννη, Γλ.Σέττα 2

33 5.<<Σκύλλα και Χάρυβδη>> Φ.Καραγιάννη, Γλ.Σέττα 0

34 6.<<Καλυψώ>> Μαρία Λαμπριανίδου 1

35 7.<<Κίρκη>> Φ.Καραγιάννη, Γλ.Σέττα 2

36 8.<<Κίρκη>> Γλαύκη Σέττα 3

37 9.<<Ναυσικά>> Φοίβη Καραγιάννη 4

38 10.<<Μνηστήρες>> Φ.Καραγιάννη, Γλ.Σέττα 0