Π Πιλοτική εφαρμογή και αξιολόγηση αντιπροσωπευτικού αριθμού σεναρίων από κάθε τύπο σε διαφοροποιημένες εκπαιδευτικές συνθήκες πραγματικής τάξης

Transcript

1 Π Πιλοτική εφαρμογή και αξιολόγηση αντιπροσωπευτικού αριθμού σεναρίων από κάθε τύπο σε διαφοροποιημένες εκπαιδευτικές συνθήκες πραγματικής τάξης Νεοελληνική Γλώσσα A Δημοτικού Τίτλος: «Το χαμένο κλειδί» Συγγραφή: ΤΥΜΠΑ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ Εφαρμογή: ΤΟΥΡΛΙΔΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ & ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ Θεσσαλονίκη 2015

2 ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΕΡΓΟΥ ΠΡΑΞΗ: «Δημιουργία πρωτότυπης μεθοδολογίας εκπαιδευτικών σεναρίων βασισμένων σε ΤΠΕ και δημιουργία εκπαιδευτικών σεναρίων για τα μαθήματα της Ελληνικής Γλώσσας στην Α/βάθμια και Β/βάθμια εκπαίδευση» MIS (κωδ ), - ΟΡΙΖΟΝΤΙΑ ΠΡΑΞΗ, στους άξονες προτεραιότητας του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση», η οποία συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και εθνικούς πόρους. ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΣ ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ: Ι. Ν. ΚΑΖΑΖΗΣ ΑΝΑΠΛΗΡΩΤΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΣ ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ: ΒΑΣΙΛΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΑΔΗΣ ΠΑΡΑΔΟΤΕΟ: Π Πιλοτική εφαρμογή και αξιολόγηση αντιπροσωπευτικού αριθμού σεναρίων από κάθε τύπο σε διαφοροποιημένες εκπαιδευτικές συνθήκες πραγματικής τάξης. ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΠΑΡΑΔΟΤΕΟΥ: ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΗΣ Υπεύθυνοι υπο-ομάδας εργασίας γλώσσας πρωτοβάθμιας: Κώστας Ντίνας & Σωφρόνης Χατζησαββίδης ΦΟΡΕΑΣ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ: Καραμαούνα 1 Πλατεία Σκρα Τ.Κ Καλαμαριά, Θεσσαλονίκη Τηλ.: , Φαξ: , centre@komvos.edu.gr Σελίδα 2 από 14

3 Α. ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ Τίτλος Το χαμένο κλειδί Εφαρμογή σεναρίου Ιωάννης Τουρλιδάκης Δημιουργία σεναρίου Ευαγγελία Τύμπα Διδακτικό αντικείμενο Νεοελληνική Γλώσσα Τάξη Α Δημοτικού Σχολική μονάδα Δημοτικό Σχολείο Αγγελοχωρίου Χρονολογία Από έως Διδακτική/θεματική ενότητα 6 η Ενότητα, ΒΜ τ.β, σσ Διαθεματικό Όχι Χρονική διάρκεια Για την εφαρμογή του σεναρίου απαιτήθηκαν 8 διδακτικές ώρες. Χώρος Ι. Φυσικός χώρος Εντός σχολείου: αίθουσα διδασκαλίας, εργαστήριο Πληροφορικής Σελίδα 3 από 14

4 Προϋποθέσεις υλοποίησης για δάσκαλο και μαθητή Δεν αναφέρονται Εφαρμογή στην τάξη Το συγκεκριμένο σενάριο εφαρμόστηκε στην τάξη. Το σενάριο στηρίζεται Στηρίζεται στο παραδειγματικό σενάριο «Το χαμένο κλειδί» της Ευαγγελίας Τύμπα Το σενάριο αντλεί Το σενάριο είναι πρωτότυπο στη σύλληψη. Β. ΣΥΝΤΟΜΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ/ΠΕΡΙΛΗΨΗ Η δραστηριότητα περιλαμβάνει τρεις δραστηριότητες/προτάσεις, οι οποίες σχετίζονται θεματικά με τη συγκεκριμένη ενότητα του σχολικού βιβλίου (6η). Στην πρώτη δραστηριότητα, η οποία αφορά τις σύνθετες λέξεις, τα παιδιά μελετούν την κατασκευή και το νόημα σύνθετων λέξεων αλλά και εκφράσεων με τη λέξη χιόνι. Στη δεύτερη δραστηριότητα με αφορμή ένα «μαγικό κλειδί» τα παιδιά φτιάχνουν ένα δικό τους παραμύθι, το οποίο εικονογραφούν και παρουσιάζουν σε βίντεο στην ιστοσελίδα τους. Τέλος, στην τρίτη δραστηριότητα γνωρίζουν τη δράση του μη κερδοσκοπικού οργανισμού «Κάνε μια ευχή». Δραστηριοποιούνται για την ενίσχυσή του, γράφουν/ζωγραφίζουν και στέλνουν τις ευχές τους στα παιδιά που πάσχουν από σοβαρές ασθένειες, για να τους δώσουν κουράγιο. Γ. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Σύλληψη και θεωρητικό πλαίσιο Δεν αναφέρονται στο αρχικό σενάριο. Δ. ΣΚΕΠΤΙΚΟ-ΣΤΟΧΟΙ ΚΑΙ ΣΥΝΔΥΑΣΜΟΣ ΤΟΥΣ Σελίδα 4 από 14

5 Στην 6 η ενότητα του σχολικού βιβλίου, τόσο τα κείμενα όσο και οι ασκήσεις εστιάζουν στη διδασκαλία των τσ-τζ, γκ-γγ και αυ-ευ. Με τις τρεις δραστηριότητες που προτείνονται στη συνέχεια τα παιδιά όχι μόνο εμπεδώνουν τα παραπάνω δίψηφα/συμπλέγματα, αλλά καλλιεργούν ευρύτερα τον προφορικό και γραπτό τους λόγο και ασκούνται σε μορφές νέου γραμματισμού. Χρησιμοποιούν τις νέες μορφές γραμματισμού, για να εμπεδώσουν τυπικές γνώσεις, να εκφράσουν σκέψεις/συναισθήματα, να αναλάβουν πρωτοβουλίες και να υποστηρίξουν συνανθρώπους τους. Γνώσεις για τον κόσμο και στάσεις, αξίες, πεποιθήσεις Επιχειρείται οι μαθητές/-τριες: να εξοικειωθούν με τη δομή/στοιχεία συγκεκριμένης κατηγορίας παραμυθιών, των λαϊκών, μαγικών παραμυθιών να γνωρίσουν τη δράση συγκεκριμένου μη κερδοσκοπικού οργανισμού να ευαισθητοποιηθούν για να υποστηρίξουν τη δράση του να αναλάβουν πρωτοβουλίες αλληλεγγύης για τα παιδιά που απειλούνται από σοβαρές ασθένειες. Γνώσεις για τη γλώσσα Επιχειρείται οι μαθητές/-τριες: να αποκτήσουν νέο λεξιλόγιο να κατανοήσουν εκφράσεις που περιέχουν τη λέξη χιόνι να κατανοήσουν εκφράσεις που περιέχουν τη λέξη κλειδί να παράγουν ποικίλα κειμενικά είδη (ευχή, μήνυμα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, παραμύθι, σταυρόλεξο) να κατανοήσουν την έννοια του επιθέτου να μπορούν να χρησιμοποιούν επίθετα για να περιγράψουν πρόσωπα/πράγματα. Γραμματισμοί Σελίδα 5 από 14

6 Επιχειρείται οι μαθητές/-τριες: να μάθουν να γράφουν κείμενο στον κειμενογράφο να μάθουν να ανοίγουν αρχείο και να αποθηκεύουν την εργασία τους να μάθουν να γράφουν και να στέλνουν μήνυμα με το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο να μάθουν τον τρόπο αναζήτησης σε ηλεκτρονικό λεξικό να εξοικειωθούν με τη χρήση/μελέτη ενός διαδικτυακού λεξικού να εξοικειωθούν με τη δημιουργία προγράμματος παρουσίασης να εξοικειωθούν με τη χρήση προγράμματος δημιουργικής ζωγραφικής (Tux Paint) να εξοικειωθούν με τη χρήση κλειστού προγράμματος για την κατασκευή σταυρόλεξου (Hot Potatoes). Ε. ΛΕΠΤΟΜΕΡΗΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΠΡΟΤΑΣΗΣ Αφετηρία Αφορμή για την εφαρμογή του σεναρίου αποτέλεσε το κείμενο της υποενότητας «Ο παπουτσωμένος χιονόδρακος» (6 η ενότητα «Το χαμένο κλειδί», Βιβλίο Γλώσσας Α Δημοτικού, τ. Β, σ. 20). Σύνδεση με τα ισχύοντα στο σχολείο Το σενάριο είναι συμβατό με το Αναλυτικό Πρόγραμμα Σπουδών της Ελληνικής Γλώσσας, καθώς το θέμα της δημιουργίας ιστορίας, της παραγωγής πολυτροπικού κειμένου, της παρουσίασης και της ανάρτησής του εμπεριέχεται στο Νέο Πρόγραμμα Σπουδών τόσο του γλωσσικού μαθήματος όσο και των άλλων μαθημάτων για την Α Δημοτικού. Αξιοποίηση των ΤΠΕ Σελίδα 6 από 14

7 Οι νέες τεχνολογίες αποτελούν ένα δυναμικό εργαλείο για την απόκτηση γνώσεων για τον κόσμο και τη διαμόρφωση στάσεων και ιδεολογιών. Παράλληλα, αυξάνουν την ενεργητική εμπλοκή των μαθητών και προσφέρουν διέξοδο προς δράσεις που έχουν μαθησιακά αποτελέσματα (Χατζησαββίδης & Αλεξίου 2012). Στο πλαίσιο αυτό οι ΤΠΕ θα αξιοποιηθούν με τη χρήση: α) κειμενογράφου και κάποιων δυνατοτήτων του, β) προγράμματος δημιουργίας ψηφιακού βιβλίου, γ) προγράμματος συννεφόλεξου και δ) με την ανάρτηση στην ιστοσελίδα του σχολείου ή/και το ιστολόγιο της τάξης. Κείμενα Ηλεκτρονικό Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής, Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών [Ίδρυμα Μανόλη Τριανταφυλλίδη], στην Ηλεκτρονική Πύλη του Κέντρου Ελληνικής Γλώσσας: 9%CE%BF%CE%BD&sin=all Διδακτική πορεία/στάδια/φάσεις 1η 3η διδακτική ώρα (Ολομέλεια και ομάδες, εργαστήριο Πληροφορικής) Με την έναρξη της διδακτικής ώρας ο εκπαιδευτικός διάβασε στους μαθητές το κείμενο της υποενότητας «Ο παπουτσωμένος χιονόδρακος» (6 η ενότητα «Το χαμένο κλειδί», Βιβλίο Γλώσσας Α Δημοτικού, τ. Β, σ. 20). Σελίδα 7 από 14

8 Ταυτόχρονα με την ανάγνωση και με τη βοήθεια του βιντεοπροβολέα που υπήρχε στο εργαστήριο Πληροφορικής προβάλλονταν το κείμενο, ώστε οι μαθητές να μπορούν να παρατηρούν καλύτερα τόσο την εικόνα όσο και το κείμενο. Με αφορμή το περιεχόμενο του κειμένου, το οποίο περιέχει αρκετές σύνθετες λέξεις, ο εκπαιδευτικός παρακίνησε τους μαθητές να του πουν διάφορες σύνθετες λέξεις και συζήτησαν το σχηματισμό τους. Κατόπιν, ζήτησε από τους μαθητές να ανοίξουν ξεχωριστά αρχεία στους υπολογιστές και να γράψουν εργαζόμενοι σε ομάδες των δύο-τριών ατόμων όσες σύνθετες λέξεις γνωρίζουν, όπου η μια από τις δύο λέξεις οι οποίες ενώνονται για να σχηματίσουν σύνθετη πρέπει να είναι η λέξη χιόνι. Οι μαθητές ανταποκρίθηκαν με ιδιαίτερο ενδιαφέρον και ήθελαν όλοι να συμμετέχουν στη δραστηριότητα. Ο εκπαιδευτικός βοηθούσε σε όλη τη διάρκεια της δραστηριότητας σε δυσκολίες που προέκυπταν και αφορούσαν κυρίως τη χρήση του πληκτρολογίου, τον ορθογραφικό έλεγχο των λέξεων και το χειρισμό του ποντικιού. Σελίδα 8 από 14

9 Στη συνέχεια και καθώς οι μαθητές είχαν βρει έναν αριθμό σύνθετων λέξεων παρουσίασε στους μαθητές το Ηλεκτρονικό Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής (Τριανταφυλλίδη). Καθώς ήταν η πρώτη φορά που οι μαθητές έρχονταν σε επαφή με το συγκεκριμένο περιβάλλον, δαπανήθηκε αρκετός χρόνος για την επίδειξη του τρόπου αναζήτησης στο συγκεκριμένο λεξικό. Δόθηκε, μάλιστα, και ανάλογος χρόνος, ώστε οι μαθητές να πειραματιστούν πρώτα στην αναζήτηση ποικίλων λέξεων. Μετά τη σχετική εξοικείωση των μαθητών με το περιβάλλον του λεξικού, ο εκπαιδευτικός ζήτησε από τους μαθητές να γράψουν τη λέξη χιόνι ή μερικά γράμματα της λέξης στο πεδίο αναζήτησης του λεξικού. Σκοπός της δραστηριότητας ήταν οι μαθητές να πειραματιστούν με τη λειτουργία αναζήτησης του λεξικού και να μπορέσουν να κατανοήσουν πώς μπορεί κανείς να αναζητήσει σύνθετες ή παράγωγες λέξεις αυξάνοντας ή μειώνοντας τα γράμματα της λέξης στο πεδίο αναζήτησης. Η δυνατότητα αυτή άρεσε στους μαθητές και άρχισαν να συμπληρώνουν την αρχική τους λίστα με λέξεις σύνθετες λέξεις. Κατόπιν, ζητήθηκε από τους μαθητές να υπογραμμίσουν με κόκκινο χρώμα τα επίθετα στη λίστα κάθε ομάδας. Η δραστηριότητα αυτή διήρκεσε αρκετή ώρα καθώς οι μαθητές δεν ήταν εξοικειωμένοι τόσο με τη χρήση του ποντικιού για την επιλογή ενός κειμένου όσο και με την επιλογή χρώματος στη γραμματοσειρά. Με τη βοήθεια του εκπαιδευτικού οι ομάδες ολοκλήρωσαν το έργο τους και με τη σειρά ή κάθε μια παρουσίασε στην ολομέλεια τα αποτελέσματα της αναζήτησής της και εξήγησε τον σχηματισμό των σύνθετων λέξεων. Σελίδα 9 από 14

10 4η 6η διδακτική ώρα (Ολομέλεια και ομάδες, εργαστήριο Πληροφορικής) Η διδακτική αυτή ενότητα ξεκίνησε με την παρουσίαση από τον εκπαιδευτικό της επόμενης δραστηριότητας. Ο εκπαιδευτικός κάλεσε τους μαθητές να χρησιμοποιήσουν το πρόγραμμα δημιουργικής ζωγραφικής Tux Paint και να ζωγραφίσουν έναν αστείο/παράξενο χιονάνθρωπο. Οι μαθητές έδειξαν ενθουσιασμό και ανταποκρίθηκαν σε ικανοποιητικό βαθμό. Κατόπιν ο εκπαιδευτικός ζήτησε από τους μαθητές να σκεφτούν ένα όνομα ή να χαρακτηρίσουν τον χιονάνθρωπο με επίθετα. Οι μαθητές ανέφεραν ενδεικτικά: «Ο χαμογελαστός χιονάνθρωπος», «Ο χιονάνθρωπος με το καπέλο», «Ο παγωμένος χιονάνθρωπος». Με το τέλος της προηγούμενης της δραστηριότητας ο εκπαιδευτικός πρόβαλε στην οθόνη του βιντεοπροβολέα το κείμενο της υποενότητας «Η ευχή» (6 η ενότητα «Το χαμένο κλειδί», Βιβλίο Γλώσσας Α Δημοτικού, τ. Β, σ. 26) και συζήτησε με τους μαθητές το περιεχόμενο του κειμένου. Σελίδα 10 από 14

11 Παίρνοντας αφορμή από την εικόνα που συνοδεύει το κείμενο ο εκπαιδευτικός συζήτησε το νόημα της λέξης κλειδί. Κάλεσε τους μαθητές να αναζητήσουν φράσεις με τη λέξη και να εξηγήσουν τη σημασία τους. Οι μαθητές ανέφεραν αρκετές φράσεις όπως: «Το κλειδί του σπιτιού», «Κλειδί αυτοκινήτου», «Το κλειδί του θησαυρού». Στη συνέχεια, ο εκπαιδευτικός, κάλεσε τους μαθητές ωα συζητήσουν τον συμβολισμού του κλειδιού στα παραμύθια. Η δραστηριότητα ανάγνωσης του παραδοσιακού παραμυθιού της Σκύρου «Τα σαράντα κλειδιά» δεν πραγματοποιήθηκε καθώς δεν υπήρχαν επαρκείς πληροφορίες από σενάριο για την ανεύρεσή του. Κατόπιν, οι μαθητές άκουσαν το τραγούδι «Μαγικό κλειδί» από τη Μαρία Δημητριάδη σε μουσική του Στέφανου Κορκολή και συζήτησαν το νόημα του μαγικού κλειδιού στο τραγούδι. Σελίδα 11 από 14

12 Ο εκπαιδευτικός ζήτησε από τους μαθητές να φτιάξουν όλοι μαζί ένα ομαδικό κείμενο, στο οποίο θα πρέπει να εμπεριέχονται όσες περισσότερες φράσεις/εκφράσεις με τη λέξη κλειδί. Αρκετοί μαθητές δεν ήθελαν να συμμετέχουν στη δραστηριότητα καθώς το κείμενο έπρεπε να συνταχθεί από την ολομέλεια της τάξης. Τελικά και με την παρακίνηση του εκπαιδευτικού οι περισσότεροι μαθητές συμμετείχαν στη σύνταξη του κειμένου. Οι μαθητές με τη σειρά εναλλάσσονταν στη θέση εργασίας και πληκτρολογούσαν το κείμενο. Η δραστηριότητα αυτή ήταν χρονοβόρα καθώς οι μαθητές στο χώρο του εργαστηρίου Πληροφορικής έπρεπε να συναποφασίσουν το κείμενο και στη συνέχεια να το πληκτρολογήσουν. Το θετικό ήταν ότι όλοι οι μαθητές, ακόμη κι αυτοί, που δεν ήταν εξοικειωμένοι στη χρήση του πληκτρολογίου θέλησαν να συμμετέχουν. Τέλος τα παιδιά ζωγράφισαν συμβατικά την εικόνα που θα συνόδευε το κείμενό τους. Στη συνέχεια ο εκπαιδευτικός αφού σάρωσε τη ζωγραφιά έδειξε στους μαθητές τη διαδικασία εισαγωγής μίας εικόνας σε ένα κείμενο. Η παραπάνω διαδικασία φάνηκε αρκετά δύσκολη στους μαθητές. ΣΤ. ΦΥΛΛΟ/-Α ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ Κατά την εφαρμογή του σεναρίου δεν δόθηκαν φύλλα δραστηριοτήτων στους μαθητές. Σελίδα 12 από 14

13 Ζ. ΑΛΛΕΣ ΕΚΔΟΧΕΣ Δεν αναφέρονται στο αρχικό σενάριο Η. ΚΡΙΤΙΚΗ Το σενάριο εφαρμόστηκε με επιτυχία και προκάλεσε το ενδιαφέρον των μαθητών, οι οποίοι συμμετείχαν ενεργά σε όλες τις φάσεις υλοποίησης του. Ιδιαίτερα οι δραστηριότητες που πραγματοποιήθηκαν στο εργαστήριο Πληροφορικής, όπως αυτή της αναζήτησης στα ηλεκτρονικά λεξικά, το άκουσμα του τραγουδιού και η ζωγραφική, ενέπλεξαν σε μεγάλο βαθμό όλους τους μαθητές της τάξης ακόμη κι αυτούς που δεν έχουν έντονη συμμετοχή στις καθημερινές δραστηριότητες της τάξης. Μικρές δυσκολίες παρουσιάστηκαν στην αναζήτηση και χρήση των ηλεκτρονικών λεξικών. Ο χρόνος που απαιτείται είναι ικανοποιητικός με εξαίρεση το μέρος που αφορά στον χρόνο που είχαν οι μαθητές για να ολοκληρώσουν τη δραστηριότητα πληκτρολόγησης του ομαδικού κειμένου. Το θέμα του διδακτικού σεναρίου επέκτεινε με επιτυχία τις δραστηριότητες των σχολικών εγχειριδίων, κράτησε το ενδιαφέρον των μαθητών σε όλη τη διάρκειά του εμπλέκοντάς τους σε ενεργητικές και βιωματικές δραστηριότητες που είχαν νόημα γι αυτούς. Το σενάριο τροποποιήθηκε στα σημεία που σχετίζονταν με τις κεκτημένες γνώσεις των μαθητών και την εξοικείωσή τους στη χρήση των υπολογιστών. Θ. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Χατζησσαβίδης, Σ. & Μ. Αλεξίου Μεθοδολογία και διαδικασίες ανάπτυξης εκπαιδευτικών σεναρίων στα Γλωσσικά μαθήματα Μελέτη για τον σχεδιασμό, την ανάπτυξη και την εφαρμογή σεναρίων και εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων για τη διδασκαλία της γλώσσας και λογοτεχνίας στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση: στο πλαίσιο του τυπικού γραμματισμού, για διαθεματικές διδακτικές πρακτικές, για ημιτυπικές και Σελίδα 13 από 14

14 άτυπες σχολικές πρακτικές, με διαδραστικούς πίνακες και φορητούς υπολογιστές. Θεσσαλονίκη: Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας. ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Σελίδα 14 από 14