ΜΑΘΗΜΑ 5ο ΜΕΡΟΣ Β ΠΑΡΕΓΚΕΦΑΛΙΔΑ

Transcript

1 ΜΑΘΗΜΑ 5ο ΜΕΡΟΣ Β ΠΑΡΕΓΚΕΦΑΛΙΔΑ

2 ΠΑΡΕΓΚΕΦΑΛΙΔΑ Η παρεγκεφαλίδα βρίσκεται στον οπίσθιο κρανιακό βόθρο, πίσω από τη γέφυρα και τον προμήκη μυελό Αποτελείται από δύο ημισφαίρια που συνδέονται μεταξύ τους με μια μέση μοίρα, το σκώληκα της παρεγκεφαλίδας Συνδέεται με το μέσο εγκέφαλο με τα άνω παρεγκεφαλιδικά σκέλη, με τη γέφυρα με τα μέσα παρεγκεφαλιδικά σκέλη, και με τον προμήκη μυελό με τα κάτω παρεγκεφαλιδικά σκέλη

3 Η επιφανειακή στιβάδα κάθε παρεγκεφαλιδικού ημισφαιρίου ονομάζεται φλοιός και αποτελείται από φαιά ουσία Ο παρεγκεφαλιδικός φλοιός εμφανίζει πτυχές, τα φύλλα, χωριζόμενες μεταξύ τους με εγκαρσίως φερόμενες και σε πυκνή διάταξη αύλακες Μάζες φαιάς ουσίας βρίσκονται και στο εσωτερικό της παρεγκεφαλίδας, εν μέσω της της λευκής ουσίας και αποτελούν τους πυρήνες της παρεγκεφαλίδας, εκ των οποίων μεγαλύτερος είναι ο οδοντωτός πυρήνας

4

5 ΔΟΜΗ ΤΗΣ ΠΑΡΕΓΚΕΦΑΛΙΔΟΣ Η παρεγκεφαλίδα, αυτό το πολύ σημαντικό τμήμα του κεντρικού νευρικού συστήματος, ελέγχει υποσυνείδητα την ομαλή συστολή των γραμμωτών (εκούσιων) μυών και συντονίζει τη δράση τους μαζί με την ταυτόχρονη χαλάρωση των ανταγωνιστών μυών Κάθε παρεγκεφαλιδικό ημισφαίριο ελέγχει τους μυς του ίδιου ημιμορίου του σώματος Η παρεγκεφαλίδα εξασκεί την επιρροή της επί των γραμμωτών μυών, τόσο κατά τη στάση όσο και στις εκούσιες κινήσεις

6 NEYPOEΠIΣTHMH KAI ΣYMΠEPIΦOPA ΠANEΠIΣTHMIAKEΣ EKΔOΣEIΣ KPHTHΣ

7 ΕΞΩΤΕΡΙΚΗ ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑ ΠΑΡΕΓΚΕΦΑΛΙΔΟΣ Η παρεγκεφαλίδα, το μεγαλύτερο τμήμα του οπίσθιου εγκεφάλου, βρίσκεται στον οπίσθιο κρανιακό βόθρο, πίσω από τη γέφυρα και τον προμήκη μυελό, καλυπτόμενη εκ των άνω με το σκηνίδιο της παρεγκεφαλίδας Έχει σχήμα μάλλον ωοειδές, αποπλατυσμένο και κατά τη μέση μοίρα της εμφανίζει οβελιαία περίσφιγξη Η παρεγκεφαλίδα αποτελείται από τα δύο παρεγκεφαλιδικά ημισφαίρια συνδεόμενα με μια στενότερη μοίρα μεταξύ τους, το σκώληκα της παρεγκεφαλίδας

8

9 Η παρεγκεφαλίδα υποδιαιρείται σε τρείς κύριους λοβούς : (1) τον πρόσθιο, (2) το μέσο ή οπίσθιο και (3) τον κροκυδοοζώδη λοβό Ο πρόσθιος λοβός φαίνεται στην άνω επιφάνεια της παρεγκεφαλίδας και χωρίζεται από το μέσο λοβό με μια σχισμή βαθύτερη, σχήματος «V», την πρωτογενή σχισμή Ο μέσος λοβός (μερικοί τον αποκαλούν οπίσθιο λοβό) που είναι το μεγαλύτερο τμήμα της παρεγκεφαλίδας, βρίσκεται μεταξύ της πρωτογενούς και της σταφυλοοζώδους ή οπισθοπλάγιας σχισμής Κατά μήκος του περιφερικού χείλους της παρεγκεφαλίδας φέρεται η βαθιά οριζόντια σχισμή, η οποία χωρίζει την άνω από την κάτω επιφάνεια της παρεγκεφαλίδας και δεν έχει καμμία μορφολογική ή λειτουργική σημασία

10 Ο πρόσθιος λοβός, η σταφυλή και η πυραμίδα (ονομασίες των λοβών της παρεγκεφαλίδας) αποτελούν την παλαιοπαρεγκεφαλίδα, η οποία λειτουργικώς σχετίζεται με τις αδρές κινήσεις κινήσεις της κεφαλής και του σώματος Ο μέσος λοβός (με εξαίρεση την πυραμίδα και την σταφυλή) αποτελεί τη νεοπαρεγκεφαλίδα και σχετίζεται με τις λεπτές εκούσιες κινήσεις Το κροκυδοοζώδες λοβίο είναι φυλογενετικώς το αρχαιότερο τμήμα της παρεγκεφαλίδας και αποτελεί την αρχαιοπαρεγκεφαλίδα που συνδέεται με το αιθουσιαίο σύστημα

11 Στην άνω επιφάνεια της παρεγκεφαλίδας, φαίνεται σαν πλατιά οβελιαία αύλακα η άνω επιφάνεια του σκώληκα, η οποία όμως δε διαχωρίζεται με αύλακες ή σχισμές από τα εκατέρωθεν ημισφαίρια της παρεγκεφαλίδας, διακρίνεται όμως σαφώς η πρωτογενής σχισμή Στην κάτω επιφάνεια τις παρεγκεφαλίδας φαίνεται μια βαθιά κοίλανση, η κοιλάδα της παρεγκεφαλίδας, της οποίας το έδαφος (στην πραγματικότητα η οροφή) είναι η κάτω επιφάνεια του σκώληκα

12 Ο φλοιός της παρεγκεφαλίδας εμφανίζεται με πολλές πτυχές που αποτελούν τις έλικες ή φύλλα της παρεγκεφαλίδας, που χωρίζονται μεταξύ τους με πολυάριθμες εγκαρσίως φερόμενες, άλλοτε άλλου βάθους, λεπτές σχισμές Βαθύτερες σχισμές χωρίζουν την παρεγκεφαλίδα σε λοβία (του σκώληκα και των ημισφαιρίων) Κάθε φύλλο (έλικα) της παρεγκεφαλίδας εμφανίζει μια κεντρική μάζα λευκής ουσίας περιβαλλόμενη εξωτερικά από τη φαιά ουσία του φλοιού

13 ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΔΟΜΗ ΤΗΣ ΠΑΡΕΓΚΕΦΑΛΙΔΑΣ Η παρεγκεφαλίδα αποτελείται από φαιά και λευκή ουσία Η φαιά απαντάται περιφερικά, ως φλοιός και εσωτερικά ως σωροί φαιάς ουσίας εν τω μέσω της λευκής ουσίας και αποτελεί τους πυρήνες της παρεγκεφαλίδας

14 ΦΛΟΙΟΣ ΠΑΡΕΓΚΕΦΑΛΙΔΑΣ Εμφανίζεται πτυχωτός, λόγω των πολυάριθμων παράλληλων εγκαρσίων πτυχών που τον διαχωρίζουν στα φύλλα της παρεγκεφαλίδας Κάθε φύλλο έχει την κεντρική μάζα της λευκής ουσίας περιβαλλόμενη από τη φαιά ουσία Ο παρεγκεφαλιδικός φλοιός σε όλη την έκτασή του έχει την αυτή κατασκευή εμφανίζει τρείς ζώνες : (1) την εξωτερική μοριώδη ζώνη, (2) τη μέση ζώνη, τη στιβάδα των κυττάρων Purkinje και (3) την εσωτερική κοκκώδη ζώνη

15 Η ΜΟΡΙΩΔΗΣ ΖΩΝΗ Περιέχει δύο τύπους νευρώνων : εξωτερικά τα αστεροειδή κύτταρα και εσωτερικά τα καλαθιοφόρα κύτταρα Οι νευρώνες αυτοί είναι πολλαπλώς διάσπαρτοι ανάμεσα σε δενδριτικές διακλαδώσεις και πολυάριθμους λεπτούς άξονες, που φέρονται παράλληλα προς τον επιμήκη άξονα των φύλλων Τόσο οι δενδριτικές διακλαδώσεις, όσο και λεπτοί παράλληλοι άξονες προέρχονται από υποκείμενες κυτταρικές ζώνες Μεταξύ αυτών υπάρχουν και νευρογλοιακά κύτταρα

16 Η ΣΤΙΒΑΔΑ ΤΩΝ ΚΥΤΤΑΡΩΝ ΤΟΥ PURKINJE Τα κύτταρα του Purkinje είναι μεγάλοι νευρώνες ασκοειδούς σχήματος, διατεταγμένοι σε μια μοναδική στιβάδα Οι δενδρίτες αυτών των κυττάρων είναι αυτοί που φέρονται στη μοριώδη στιβάδα, όπου εμφανίζουν πλούσια διακλάδωση Από τη βάση των κυττάρων εκφύεται ο άξονάς τους, ο οποίος διασχίζει την κοκκώδη στιβάδα και εισέρχεται στη λευκή ουσία Εισερχόμενος στη λευκή ουσία ο άξονας αποκτά μυελώδες έλυτρο και καταλήγει συναπτόμενος με τα κύτταρα ενός από τους παρεγκεφαλιδικούς πυρήνες Παράπλευροι κλάδοι του άξονος συνάπτονται με τους δενδρίτες των αστεροειδών και των καλαθιοφόρων κυττάρων, οι οποίοι βρίσκονται στην κοκκώδη ζώνη του αυτού ή άλλου φύλλου Οι άξονες λίγων κυττάρων του Purkinje, μη συναπτόμενοι στους πυρήνες, φέρονται απευθείας και καταλήγουν στους αιθουσαίους πυρήνες του εγκεφαλικού στελέχους

17 Η ΚΟΚΚΩΔΗΣ ΖΩΝΗ Εμφανίζει σε μεγάλη πυκνότητα μικρά κύτταρα με βαθυχρωματικούς πυρήνες και αραιό κυτταρόπλασμα Από κάθε κύτταρο εκφύονται 4-5 δενδρίτες, οι οποίοι συνάπτονται με τις προσαγωγούς βρυώδεις ίνες Ο άξονας των κοκκοειδών κυττάρων φέρεται στη μοριώδη ζώνη, όπου αποσχίζεται σαν «Τ» σε δυο κλάδους οι οποίοι φέρονται παράλληλα προς τον επιμήκη άξονα του παρεγκεφαλιδικού φύλλου Οι παράλληλες ίνες πορεύονται υπό ορθή γωνία προς τις δενδριτικές διακλαδώσεις των κυττάρων του Purkinje και οι περισσότερες συνάπτονται με τις δενδριτικές άκανθές τους Στη στιβάδα αυτή απαντώνται επίσης διάσπαρτα παντού, νευρογλοιακά κύτταρα καθώς και κύτταρα του Golgi, οι δενδρίτες των τελευταίων διακλαδίζονται στη μοριώδη ζώνη, ενώ οι άξονές τους αποσχίζονται σε κλάδους που συνάπτονται με τους δενδρίτες των κοκκοειδών κυττάρων

18 ΠΥΡΗΝΕΣ ΤΗΣ ΠΑΡΕΓΚΕΦΑΛΙΔΑΣ Εκατέρωθεν του μέσου οβελιαίου επιπέδου υπάρχουν τέσσερις μάζες φαιάς εντός της λευκής ουσίας που αποτελούν τους πυρήνες της παρεγκεφαλίδας : (1) ο οδοντωτός, (2) ο εμβολοειδής, (3) ο σφαιροειδής και (4) ο οροφιαίος Οι πυρήνες της παρεγκεφαλίδας αποτελούνται από μεγάλους πολύπολους νευρώνες με διακλαδιζόμενους δενδρίτες Οι άξονές τους αποτελούν τις απαγωγούς από την παρεγκεφαλίδα ίνες που φέρονται στα άνω και στα κάτω παρεγκεφαλιδικά σκέλη

19 ΛΕΥΚΗ ΟΥΣΙΑ Η λευκή ουσία σχηματίζεται από τρία είδη ινών : 1. Τις ενδογενείς (συνδετικές και συνδεσμικές) ίνες 2. Τις προσαγωγούς ίνες 3. Τις απαγωγές ίνες

20 ΕΝΔΟΓΕΝΕΙΣ ΙΝΕΣ Δεν εξέρχονται από την παρεγκεφαλίδα, αλλά συνδέουν μεταξύ τους διάφορες περιοχές του οργάνου Μερικές συνδέουν μεταξύ τους φύλλα του παρεγκεφαλιδικού φλοιού (ημισφαίρια και σκώληκας) του αυτού ημιμορίου (συνδετικές ίνες) και άλλες των δύο ημιμορίων μεταξύ τους (συνδεσμικές)

21 ΠΡΟΣΑΓΩΓΟΙ ΙΝΕΣ Αποτελούν το μεγαλύτερο όγκο της λευκής ουσίας Φέρονται προς το φλοιό της παρεγκεφαλίδας Εισέρχονται στην παρεγκεφαλίδα κυρίως δια των κάτω και των μέσων παρεγκεφαλιδικών σκελών

22 ΑΠΑΓΩΓΕΣ ΙΝΕΣ Αποτελούν την απαγωγό οδό της παρεγκεφαλίδας Εκπορεύονται αρχικά ως οι άξονες των κυττάρων του Purkinje Οι περισσότερες εξ αυτών φέρονται και συνάπτονται με τους νευρώνες των παρεγκεφαλιδικών πυρήνων Οι άξονες αυτών των νευρώνων ακολούθως εγκαταλείπουν την παρεγκεφαλίδα δια των άνω και των κάτω παρεγκεφαλιδικών σκελών Οι απαγωγές ίνες από τον οδοντωτό, τον εμβολοειδή και τον σφαιροειδή πυρήνα απάγονται δια των άνω παρεγκεφαλιδικών σκελών και από τον οροφιαίο πυρήνα δια των κάτω παρεγκεφαλιδικών σκελών

23 ΤΑ ΠΑΡΕΓΚΕΦΑΛΙΔΙΚΑ ΣΚΕΛΗ Η παρεγκεφαλίδα συνδέεται με το υπόλοιπο ΚΝΣ με πλήθος απαγωγών και προσαγωγών ινών, που εκατέρωθεν απαρτίζουν τρεις ογκώδεις δέσμες, τα παρεγκεφαλιδικά σκέλη Τα άνω παρεγκεφαλιδικά σκέλη συνδέουν την παρεγκεφαλίδα με το μέσο εγκέφαλο Τα μέσα παρεγκεφαλιδικά σκέλη συνδέουν την παρεγκεφαλίδα με τη γέφυρα και Τα κάτω παρεγκεφαλιδικά σκέλη συνδέουν την παρεγκεφαλίδα με τον προμήκη μυελό

24 Η αρχαιοπαρεγκεφαλίδα Η αρχαιοπαρεγκεφαλίδα (κροκυδοοζώδες λοβίο) δέχεται προσαγωγές ίνες από το αιθουσιαίο νεύρο και τους αιθουσαίους πυρήνες Η απαγωγός οδός προς τους κατώτερους κινητικούς νευρώνες (εγκεφαλικούς και νωτιαίους) φέρεται με το αιθουσαίο δεμάτιο, την έσω επιμήκη δεσμίδα και το δικτυονωτιαίο δεμάτιο Η αρχαιοπαρεγκεφαλίδα ανταποκρίνεται σε ερεθίσματα από την αίθουσα του έσω ωτός και διατηρεί την ισορροπία με την τροποποίηση του μυϊκού τόνου

25 Η ΠΑΛΑΙΟΠΑΡΕΓΚΕΦΑΛΙΔΑ (ΠΡΟΣΘΙΟΣ ΛΟΒΟΣ, Η ΣΤΑΦΥΛΗ, ΚΑΙ Η ΠΥΡΑΜΙΔΑ) Δέχεται προσαγωγές ίνες από τις ιδιοδεκτικές απολήξεις εντός των μυών και τενόντων και από υποδοχείς αφής και πίεσης (νωτιαιοπαρεγκεφαλιδικά δεμάτια, σφηνοειδοπαρεγκεφαλιδικές ίνες και δικτυωτοποπαρεγκεφαλιδικές ίνες) Η απαγωγός οδός προς τους κατώτερους κινητικούς νευρώνες, φέρεται δια του αιθουσονωτιαίου, του ερυθρονωτιαίου και του δικτυωτονωτιαίου δεματίου Είναι ευαίσθητη στις μεταβολές της τάσης των μυών και τενόντων και σε ερεθίσματα αφής και εν τω βάθη πίεσης και απαντά με τροποποίηση του μυϊκού τόνου και τη συνεργική δράση των μυϊκών ομάδων Έτσι έχει ενεργό ρόλο στη διατήρηση της στάσης και στην εκτέλεση των εκούσιων κινήσεων

26 Η ΝΕΟΠΑΡΕΓΚΕΦΑΛΙΔΑ (ΜΕΣΟΣ ΛΟΒΟΣ) Δέχεται τη μεγάλη προσαγωγό φλοιογεφυροπαρεγκεφαλιδική οδό, από τον εγκεφαλικό φλοιό του αντίθετου ημισφαιρίου, επίσης δέχεται τις ελαιοπαρεγκεφαλιδικές ίνες Η απαγωγός οδός προς τους κατώτερους κινητικούς νευρώνες φέρεται δια του θαλάμου στην κινητική χώρα του φλοιού και ακολούθως, δια της φλοιονωτιαίας και φλοιοπυρηνικής οδού προς τους κατώτερους κινητικούς νευρώνες Επομένως, η νεοπαρεγκεφαλίδα ευοδώνει τις ομαλές, συντονισμένες εκούσιες κινήσεις και εξασφαλίζει την ακριβή δύναμη, διεύθυνση και έκταση των κινήσεων

27 ΜΙΑ ΒΑΣΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ ΑΡΧΗ Κάθε παρεγκεφαλιδικό ημισφαίριο επηρεάζει τη μυϊκή δραστηριότητα του ίδιου ημιμορίου του σώματος

28 ΑΝΑΚΕΦΑΛΑΙΩΣΗ

29

30

31

32

33 ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΣΚΩΛΗΚΟΣ Η συνηθέστερη αιτία αυτού του συνδρόμου είναι το Μυελοβλάστωμα του σκώληκος στα παιδιά, εάν προσβληθεί το κροκυδοοζώδες λοβίο, τότε η συμπτωματολογία έχει σχέση με το αιθουσαίο σύστημα Δεδομένου ότι ο σκώληκας είναι μονοφυής και επιδρά σε όργανα παρά τη μέση γραμμή, η μυϊκή ασυνέργειααφορά στην κεφαλή και τον κορμό και όχι στα άκρα Υπάρχει τάση πτώσης προς τα πρόσω ή προς τα πίσω και αδυναμία διατήρησης της κεφαλής σταθερής και όρθιας, το ίδιο συμβαίνει και με τον κορμό